Alderdi teorikuena

Berbak sartzeko irizpidiak

Goguan euki dittugu berben jatorrixan inguruan hainbeste lagunek aittatzen dittuen kriterixuak, baiña geure biharrerako moldatuta:

 

 

"Euskaltzaindiak, lehenbizi, orain artean bere izenaren pean argitaratu dituen hitz zerrenda eta hiztegiak aztertu behar zituen, eta horietako hitzek Hiztegi Batuan izan behar zuten forma eta edukia erabaki. Nolanahi ere, hitz horiekin batera, orobat bildu ditugu Hiztegi Batuaren lehen idatzaldi honetara gure literatura tradizioan ongi finkaturiko hitzak, eta baita azken hogeita hamar urteotako testuetan agertzen direnak ere, osaera zuzenekoak izanik premia bati erantzuteko egokitzat jo direnean" (EUSKALTZAINDIA, 2000, 482).

 

"[Azkuek] euskaran erro luzeak bota dituzten hitzak zokoratu edo bigarren mailan utziko ditu askotan. Eta beste batzuk, aldiz, errorik ez dutenak, edo, izatekotan, guztiz erkina dutenak, lehen tokian jarriko.
Altube izango da joera honen kritikaririk handiena (...) argi eta garbi ezarriko du zein den hiztegigilearen egitekoa. Ez ditu hark hitz guztiak maila berean jarri behar. Maiztasunari, zabalerari eta hitzak hizkuntzan duen erroztapenari behar dio begiratu. Zenbat eta erabiliago den hitz bat, zenbat eta sustrai sakonagoa duen hizkuntzan, orduan eta jatorragoa da hitz hura, edozein tokitatik datorrelarik ere.
Altubek asmatu eta bataiatuko du kontu hontan argi handia egotzi duen bereizpen zoriontsu hura: Alegia, gauza bat dela erdal hitza eta beste bat, zeharo beste bat, gero, erdaratiko hitza. Erdaratiko hitza euskal hitza izan daiteke, eta da, euskaran erro sakonak baldin baditu" (L. VILLASANTEk, in R.M. AZKUE, 1984, 13).

 

"En la lengua vasca como en otras, es propio lo que el uso ha apropiado y el origen es cosa que sólo interesa de una manera central al que se ocupa de etimología; la distinción entre léxico patrimonial y préstamos tampoco tiene más que un valor relativo. Una lengua y su léxico son algo dado, que merece ante todo respeto. Es, en efecto, paradójico pretender que es vasco un neologismo que se acaba de crear y negar esta condición a un término que nuestros antepasados han venido usando sin interrupción desde hace muchos siglos. (...) Lo que ahora nos interesa es que la línea entre lo que podemos llamar léxico plenamente vasco y el extraño es vacilante y, como consecuencia, que la demarcación habrá de hacerse de una manera arbitraria, por casuística, y con arreglo muchas veces a preferencias subjetivas (...) Por otra parte, la etimología es algo que, en principio, debe mantenerse cuidadosamente separada de la lexicografía descriptiva. ¿Hará falta decir, además, que el estado de la etimología vasca es todavía bastante primitivo? (...) Salta a la vista que la etimología tiene que basarse en la descripción, y no a la inversa" (K. MITXELENAk, in R.M. AZKUE, 1984, 31-32).

Horrek esan gura dau prestamuak (erderatik euskerara gehixen bat) asko dagozela hamen hiztegixan, pareko euskerazko berbia euki ala ez. Horretarako goguan euki dogu egunero erabiltzen dan ala ez, eta esanguria. Erderazko esangura bardiña dauken berbak be badagoz, Eibarren asko erabiltzen diralako; beste batzuetan euskeraz eta erderaz esangura diferentiak daukez, eta horrek duda barik sartu doguz * . Erderazko berbak euskeratutakuan, geuregandutakuan aldaketa fonetikuak dagozenian be, eta dana dalako berbia erabiltzen bada, ez dogu erreparorik euki sartzeko.

Aparteko arazua izan da erderazko ordezkuak emotia, eta kontrakua. Batzuetan euskerazko berbendako ez dago erderazko berbarik, eta lokuziñua edo perifrasisa ipini bihar izan dogu Baliokide legez. Bestetan kontrara pasatzen da, eta euskeraz lokuziño edo perifrasisak darabiguz erderaz berba bakarrakin esaten dana aitzen emoteko. Holakuetan, bestiak egitten daben moduan * , ordezko berbian lekuan azalpentxua egin da.

Berben sarrerako itxuria

Gure zeregin nagusixa oiñ arteko forma "zaharreri" itxura "barrixa" emotia izan da, gaur eguneko joeren bidetik gehixenbat. TEk berak hori egunen baten egingo zala susmau eban itxuria:

 

"diré que mi ortografí­a no hace autoridad, y las alteraciones que pueden darse son más bien defectos que intención reformadora. Lo mismo digo de los análisis gramaticales, en que no he querido que la duda detuviera mi labor. Ahí­ están los técnicos para corregir los lapsus. Lo que me autoriza en mi empeño y explica la audacia de mi intento, no es ninguna erudición libresca ni el brillo de ningún tí­tulo académico, sino la circunstancia de ser persona que ha hecho su vida afectiva, familiar y no poco de la relación general, por más de setenta años, en el habla que aquí­ se ha propuesto registrar" (TE, 101).

 

 

"Si algún mérito hubiera, pues, en este trabajo, no poca parte del merecimiento corresponderá a su amistosa asistencia [bere andriana], y si tanto queda por corregir en él por quien sepa hacerlo mejor, mayor le habrá de ser esta tarea sin los muchos consejos que ella me impuso" (TE, 750).

 

Berbak, jeneralian, ahalik eta osuen ipini dira, erreferenzia moruan beste hiztegi batzuk eta abar eukitta, baiña beti be goguan izanda Eibarko euskerako berbak eta berben eta formen barri emon bihar dogula, barrizten eta osatzen ibili barik. Esate baterako, "IDISKO" forma osuena bada be, Eibarren beti-beti "ISKO" esaten dan ezkeriok, sarreratzat ISKO laga dogu, eta onduan ipini detsagu [idisko] normalizautako formia. Hamen hiztegixan, itturri danak goguan hartuta, arazua dago ahozko erregistrua eta liburuetakua nahasten diralako * . Gaiñera, erabillera sinkronikua eta diakronikua be nahastau egitten dira, baiña dana dala hasierako helburueri men egin detsegu.

Goguan hartzekua da K. MITXELENAk ziñuana (nahiz eta beste mailla baten), guk be ez deigun R.M. Azkuek aditz sistemetan moduan larregikerixarik egin:

 

"la actividad de Azkue, que nunca se vio enteramente libre y otra cosa habrá sido sorprendente en su paí­s y en su tiempo de un cierto "constructivismo" o "creacionismo", llevó en su juventud la tendencia a combinar libremente elementos de sistemas distintos y a realizar ciertas posibilidades que le parecí­an estar implí­citas en la estructura de la lengua, aunque ésta jamás se hubiera cuidado de realizarlas (...). Porque la reconstrucciíon lingüí­stica, tal como se viene practicando desde Schleicher, no es una restauración ni tiene efectos prácticos de ninguna suerte. Pero lo que Azkue querí­a era precisamente esto, restaurar, por ejemplo, el verbo vasco, como se restaura un edificio o un cuadro: borrar en la lengua las injurias del tiempo y desempañar el brillo original del instante mismo de su creación. Y eso, para los neogramáticos por lo menos y para sus sucesores, no es sólo empresa imposible, sino que carece de todo sentido, porque no hay creación ex nihilo ni estado paradisí­aco anterior a la caí­da, sino evolución en que todo estado de lengua procede de otro estado anterior de lengua. Es decir, que la reconstrucción y las formas provistas de asterisco que suelen ser su resultado no tienen más que un interés teórico, en la medida que permiten explicar las formas históricamente dadas a partir de protoformas prehistóricas, no atestiguadas, y reducir, por lo menos en los casos más favorables, su diversidad a una unidad anterior. Si esto tiene algún valor práctico, lo tiene sólo en el sentido de que nos obliga a aceptar como hecho evidente que la unidad de las formas dialectales diversificadas no se halla en el futuro, sino en el pasado, histórico o prehistórico, de la lengua. Se quiere decir una unidad en que las diferencias quedan abolidas y reconciliadas en la raí­z de su origen común. En el futuro puede estar la unidad en que una de las variantes suplanta y devora a las otras. (...) Habrá que decir, para acabar con este inciso, que no se debe abusar de la reconstrucción (el reino de la pura posibilidad no conoce lí­mites ni fronteras), que sólo se justifica cuando trata de explicar, y explica realmente, hechos, datos empí­ricos (...) Añádase, para proceder con justicia, que Azkue, como los demás cayó en este pecado al tratar del verbo, no del léxico" (in R.M. AZKUE, 1984, 26-27).

 

Hortik reflexiño batzuk egin geinkez:

 

  • Batetik, TEn, AZn, historixako liburuetako eta Eibarko euskeran egindako testu eta ikerketetako * berbak eta formak izan biharko leukiela gure erreferenzia nagusixa Eibarko aldaerak ezagutzerakuan, dokumentauta daguazen neurrixan. Beste kontu bat da hárek berba danok hamen hiztegixan sartu ala ez. Eibarko OEH moduko batek urtengo leuke hori egiñ ezkeriok, benetan interesantia eta egin biharrekua Eibarko lexikua sakon ezagutu ahal izateko.
  • Berbak idatzitta egotiak ez dau esan nahi euren benetako formia edo egittura fonikua hori zanik: zeiñek daki ze transkripziño arau erabili daben bakotxak?, hasi XIV-XVI. gizaldiko eskribauetatik eta R.M. Azkue edo T. Etxebarria bera arte, idem P. Zelaia, A. Iturrioz, JSM... batak eta bestiak, bakotxak bere erara interpretau eta idatziko zittuan entzundako soiñuak.
  • Edozelan be, argi laga bihar dogu ez dogula asmau berba bat be; itturrixa liburuetakua ez bada, ahozkua da. Egin doguna izan da aldatu, gehixenbat osotu eta moldatu Eibarko euskeriana ez dan sistema ortografiko-foniko normalizaura (esaterako, h letria, * z txistukarixa, ts afrikarixia...). Horrek esan gura dau bateron batek hau hiztegixau darabillenian ez dabela topauko jatorriko formia, aldatutakua baiño; jatorriko formak ezagutzeko, derrigorrian jo biharko dau edo bibliografixara edo grabaziñuetara.

Euskerazko sarreren inguruan esan biharrekuak

Normalian forma mugagabiak jaso dira. Horrek esan gura dau batzuetan sarreran ipini dogun formia ezaguna dala, baiña beste batzuetan ez, dedukziñoz etara bihar izan dalako. Problematikuak dira berba amaierako soiñu alternanziak (-a/-e, -o/-u (...)), edo aditz izena jasotako aditzak esaterako. K. MITXELENAn berbak dakarguz hori fenomenuori argitzeko:
"Hay restituciones erróneas de formas básicas, en las que todos incurrimos con facilidad cuando lo único que está documentado son, en la terminología de Kurylowich, formes fondées, y no las correspondientes formes de fondation: téngase en cuenta que éstas son básicas porque a partir de ellas las otras son previsibles, mientras que la inversa no es siempre cierta. Un ejemplo claro es itoitu, participio inexistente, deducido de itoite(n), sustantivo verbal que se documenta en Oihenart y en otros autores. De hecho, el participio, bien atestiguado, es idoki y la diferencia idok- /itoi- es uno de los ejemplos de un antiguo tipo de alternancia, cuya razón no se ha encontrado todavía".
"Cuando se cita el hapax endore, «alcalde», no parece repararse que su e no es segura. Su único testimonio, RS 73, da hendorea, forma determinada, que en vizcaíno, antiguo o moderno, es ambigua, como forme fondée. Es bien sabido que vizcaíno alabea supone el indeterminado alaba, pero que semea supone seme. Por lo tanto, de (h)endorea no puede llegarse más que a (h)endora / -e, sin que sea posible determinar más precisamente la vocal final del tema" (in R.M. AZKUE, 1984, 37).

BERBA-SARRERAK ETA ALDAERAK. Berben aldaerak be ez dira ahaztu biharrekuak. Gehixenetan ahozko itturrixetan topau doguz, baiña horrek ez dau esan nahi kontuan hartu bihar ez dittugunik. Holan ziñuan K. MITXELENAk:

"reunir las distintas variantes de una palabra, es decir, las formas divergentes que tienen a lo que se puede asumir un mismo origen (...) Quien no está iniciado difícilmente podrá adivinar la dispersión que pueden alcanzar, a lo largo y ancho del diccionario, estas variantes (...) La consecuencia práctica es, me parece, que habría que encontrarse algún medio, y las remisiones de una forma a otra u otras parece el más simple, para que la dispersión no produzca confusión y, sobre todo, no haga que se omitan variantes que puedan ser del mayor interés y datos imprescindibles para una interpretación diacrónica ajustada a la realidad" (in R.M. AZKUE, 1984, 38).

Guk "Ald" letren onduan sartu doguz topautako guztiak. Edozelan be, guri be OEH egin dabeneri pasatzen jakuena pasatzen jaku:

"Encabezamiento de los artículos. Se agrupan todas las variantes atestiguadas y la información relativa a una determinada unidad léxica dentro de un único artículo o entrada, es decir, bajo un único lema".
"Como es sabido, la frontera entre variantes de una misma unidad léxica y unidades léxicas distintas no está, en la práctica, todo lo definida que sería de desear. En los casos dudosos hemos considerado más oportuno no llevar los criterios etimológicos hasta sus últimas consecuencias y basarnos, sobre todo, en los de uso. Así, se han considerado lemas diferentes aipatu y aitatu (...) pues no faltan casos en los que estas dos formas coinciden en un mismo texto. De todos modos, hemos recurrido al sistema de reenvíos (cross-references) para indicar la indudable relación entre las unidades léxicas así dispuestas" (OEH, 1987 I, XII. or.).

Guretako aldaerak gehixen bat fonetikuak dira, berba batek hartzen dittuan itxurak. Baiña alderdi diakronikua-etimologikua goguan hartzerakuan, dudako kaso asko suertau jakuz, ez dogulako berben historixian barri jasotzen: GALBURU (Ald. garburu) GARI-BURU; HARLANDU HARRI-LANDU (Ald. harri-lando) esate baterako.

  • Berben esanguria be ez da beti garbixa. Beste batzuk be konturatu dira horrekin:
"La determinación del sentido de una palabra suele ser siempre una cuestión mucho más compleja que todo lo referente a la forma" (in R.M. AZKUE, 1984, 37).
  • Edozelan be, formen alderdixan, guk geuk ez detsegu kriterixo estetikueri erreparau (horrek moden antzera aldatu egin leikez, eta gaur politta dana bixar zatarra izan leike...), eta ahalik objetibuen, zientifikuen eta zorrotzen jokatzeko ahalegiña egin dogu.

Ze berba sartu diran

Berba danak ez dira itturri bakarrekuak; dana dalako berbian gaiñeko informaziño barrixa emoten daben autoria edo biharra itturritzat jaso dogu. Berba batzuetan bi, hiru edo lau itturri be aittatu doguz. Danera, 13.000 sarrera inguru dagoz, eta hortik aparte, bakotxan aldaerak, esakerak eta abar. Edozelan be, ez dagoz eguneroko bizimoduan erabiltzen diran berba dan-danak, hori be ez dalako honen biharronen asmua; eta beste berba batzuk ostera, bizittasuna galduta dauke zihero, edo "hil" biharrian dagoz. Eran dogun itturrixen urak egin deskue bidia.

T. ETXEBARRIAn Lexikoiko sarrera-berba guztiak jaso dira (guretako, TE markautakuak), geure erara moldauta: danera ixa 8.600 sarrera (justu, 8.585), esakerak eta, aparte. Batzuetan, ejenpluetako lexikua be aintzat hartu dogu, gure ustez sarreria merezi daben berbak be buruan ipinitta. TEk berak behin baiño gehixagotan esan eban zer sartu eban Lexikoian:

"he tratado de recoger las voces y las formas y los modos en que ellas se articulan en el lenguaje cotidiano de nuestro pueblo, según lo aprendimos de nuestros padres, pensando que acaso sea de alguna utilidad registrarlo antes de que por efecto de cierta política se hayan enterrado en el olvido" (TE, 100).
"de los términos naturalizados sólo he recogido los referentes al comercio diario de la vida común del pueblo de que se trata, y si no se olvida el acervo inagotable de los derivados de las lenguas clásicas y los neologismos de vigencia universal que ha impuesto a todas las lenguas literarias y cultas el desarrollo de los conocimientos, de las ciencias y de la técnica, se comprenderá fácilmente que en Eibar hayamos podido valernos del vascuence en la familia, en la calle, en el Ayuntamiento, en la iglesia, en la casa del pueblo, en las reuniones políticas y en las charlas de café de un pueblo que leía muchos periódicos y libros y se apasionaba por todo lo que ocurría en el mundo" (TE, 749).

Baiña moldatzerakuan, "arazuak" topau doguz: sarrittan TEk sarreran dakarrena eta ejenpluan dakarrena ez datoz bat. Batzuetan sarreran izen konpuestua dakar eta ejenpluan berba bakarra dakar, edo kontrara. Holakuetan, sarreria gehittu egin dogu, falta dana ipini sarrera barrixakin, berba bixetako bata ejenplorik barik geratu arren be. Beste batzuetan, TEk ipintzen daben ejenplua ez da sarrerarako zihero "egokixa", kategorixak edo esangurak "nahastau" egitten dittualako. Baiña lehelengotik goguan hartu dogu TEk sarreriakin dakarzen berba gehixenak sarreria badauke, berandako gitxi edo asko lexikalizauta eguazelako izango zala, eta berba gehixenak sarreria merezi dabela. Ez dogu, ba, Lexikoia lehengo moduan bardin-bardin laga: ortografixia ez eze, kanbixo kualitatibo haundixaguak daukaz. Honen hiztegixonen azkenengo bersiñua Lexikoian beste ediziño bat baiño askoz gehixago da.

Ez da ahaztu bihar honen hiztegixonen zati nagusiña, halanda be, TEn Lexikoia dala eta hamengo ejenpluak "aitzeko" Lexikoia bera be ezagutu bihar dala. Esate baterako, ejenplu asko eta asko Bibliako zitak dira, euskeratuta, edo erreferenzia letz berak esanda. Dana dalako zatixa nundik hartu daben esaten dabenian guk be "euskeratu" egin dogu. Esaterako, TEk "Act." dakarrena guk "Egiñak" ipini dogu, TEn "Prob." guk "Esak.", eta abar.

Beste batzuk jasotako berbak

BESTE BATZUK JASOTAKO BERBAK be batu dira, kaleratutako biharretatik edo informaziño dokumentalan bittartez:

  • AN: Eibarko Udalak beragandik jasota daukan berba listau bat erabili dogu. Danera, 44 berbak dauke handik hartutako informaziñua.
  • AS: urtietan batzen juan dan berbak eta esakerak laga deskuz, formato informatikuan. Ahozko itturrixak eta liburuetakuak erabili dittu. 160 berbak dauke berari jasotako informaziñua.
  • AZ: berbak Euskal Herri osuan jaso zittuan, eta Eibarkuak "eib." markatzen zittuan. Beragandik 70 berbarako informaziñua hartu dogu * .
  • EEE: Liburuan hauxe dago batuta: "bertoko euskararen berezitasun batzuk, euskara adierazkorra: lokuzioak, morfosintaxiaren era jatorrak eta esanahi bereziko berbak" (EEE, 7). Informaziño gehixena idatzittako biharretatik etaratakua da, baiña "ahozko euskeraren lekukotasuna ere" (EEE, 10) jaso nahi izan dabe. Eskuan erabili daben "Material guzti horretatik zein berba edo esaldi aukeratu eta zein ez erabakitzeko orduan erizpidea hauxe izan da: guretzat deigarriak, bitxiak edo dagoeneko erabiltzen ez direnak sartu ditugu" (EEE, 11). Hor dagoz, beste batzuen artian, lokuziñuak, errefrauak, esakerak, kantu zatixak, metaforak, eufemismuak, umiekin erabiltzen diran berbak, interjekziñuak, onomatopeiak eta abar. Danera, 405 berbatan dago bertatik hartutako informaziñua.
  • ETNO * . Hango berbak sei atal nagusittan partiduta dagoz, eta zer sartu daben jakitteko sarrerako "Berben aukeraketa" zatira jo bihar da. Han argi diñue tope nagusixa alderdi etnografikuan daguala eta azken baten hauxe da han sartutakua:
" Atalez atal ezberdintasunik bada ere, oro har lau irizpide nagusi hauek erabili ditugu liburuan zein berbatzu sartu behar genituen erabakitzeko orduan:
  • Galzorian dauden hitzei, Eibarren bertan eta inguruan gutxi erabiltzen direnei, lehentasuna eman diegu; horrelakoak denak sartu ditugu.
  • Inguruko herrietakoak izanda, Eibarren ezagunak bai, baina bertakotzat ez ditugunak kanpoan laga ditugu. Esate baterako, igel berba ezaguna da eibartar askorendako, baina inork ez du bertakotzat joko, Eibarren ugaratxo eta ugarixo bakarrik erabiltzen direlako. Atlas linguistikoetan interes soziolinguistiko handia izaten dute ezezko datuek eta hitzen ezagutza pasiboak (hau da, nahiz eta herri batean hitz bat erabili ez, ezaguna den ala ez jakiteak). Gure bilketak beste helburu bat du, eta ez dugu horrelako daturik sartu, liburu honen helburuak (eta orri-mugak) gainditzen zituelako.
  • Euskarak aspalditik jaso izan ditu erdarazko hitzak, eta guk ere beldur barik ekarri ditugu liburu honetara. Hori bai, kanpoan laga ditugu: (1.-) eremu zabaleko erdal hitzak (junta, llave inglesa, desague...); (2.-) bertako hitzekin leihan dauden berba berri eta arrotzak. Adibidez, Eibarren erabat arrunta da marraskillo hitza; inguruko herrietan ere Eibarko berba berezitzat joten da, eibartarrok bakarrik darabilgun berba bereizgarritzat. Kasu horretan alperrikoa da karakol sartzea, nahiz eta 40-60 urte bitarteko jendearen artean dexente zabaldu den. Edo hilabete izenak sartzeko orduan, marti eta zemendi sartu egin ditugu, baina junio eta enero ez.
  • Eibarren erabili arren, oso hedadura zabalekoak diren berbak, kanpoan laga ditugu: harri, ogi edo txori, adibidez. Salbuespena egin dugu, batukoen aldaerekin (bedar, lora edo landara) edo adiera bereziren bat dutenekin (esate baterako, mendi sartu egin dugu baso esanguragaz). Bada, dena dela, azken irizpide horri egin behar diogun ohar bat: ez dugu berdin jokatu "zerrenda osoak" izendatu ditugunekin. Hau da, perretxiko izenak edo txori izenak aukeratzeko orduan, denak sartu ditugu, ezagun zein ezezagun, horrelakoetan irakurleari zerrenda osoak eskaintzea interesgarria pentsatu zaigulako" (ETNO).
Berbak liburuetatik zein grabaziñuetatik hartutakuak dira. Hamengo ixa 2.700 berbak dauke handik hartutako informaziñua (2.677k hain justu). Horrek esan gura dau, T. Etxebarrian Lexikoian onduan, hauxe dala hiztegixan hurrengo itturri nagusixa. Hori alderdixori hobeto aitzeko be, bertara liburura jotia litzake zuzenena.
  • IL. Berba, esakera, lokuziño... asko batu zittuan, batzuek TEri jasota, beste batzuek eguneroko berbetatik hartuta. Guk ez dogu berak emoten daben esplikaziño oso-osua kopixau, bere biharretan be konsultau leikelako, eta dana dalako berbia, aldaerak eta ejenpluak jaso doguz gehixenbat. Beragandik 233 berbarako informaziñua hartu dogu.
  • JSM. T. Etxebarrian Lexikoia aberaste aldera egindako biharra da: berbak eta esangurak gehittu, "akatsak" zuzendu... "osagarri" bat egin nahi izan dau. Beragandik hartutako datuak 248 berban inguruan dagoz.
  • NA. Tesisian holan diño:
"Tesiaren gorputzean adierazi denez, lexiko bilketa bigarren mailan utzi dugu eta bidenabar jasotzen joan garen hitzak, esaerak, kantuak, mundu ikuspegia adierazten duten egiturak... datu-base batean biltzen joan gara. Oraingoz, ez da lan lexikografiko ez lexikologiko sistematikorik egin: ahozko hizkeratik zuzenean jasotako material gordinak aurkezten dira hemen.
(...)
Taula bat lexikoari eskainitakoa da, berba solteei, edo gehienez ere lokuzio laburrei, kontzeptu garbiak adierazten dituztenei. Izenak, izenondoak eta aditzak jaso dira batez ere, baina badira onomatopeia batzuk ere, atzizkiak... Eibarren gaur egun erabiltzen diren berbak aurkezten dira (ez denak, jakina), edo/eta noizbait ahozko erabileran bizirik zeudenak eta egun bakarrik lekukoen oroimenean bizirik darraitenak. Ez dugu berbak jasotzeko idatzizko iturrietara jo, baina bai kontsultarako. Taula honetako hitzak zerbait markatua dutelako ezarri dira, edo forma, edo esangura, edo galbidean daudelako, edo balio etnografikoa dutelako..." * .

Hortik, 1.018 sarrerarako informaziñua etara da * .

  • UD. Berba gehixenak TEri hartutakuak dira, edo EEEtik, edo ILenetik, baiña badagoz hor agiri ez diranak. Hortik, 26 berbarako informaziñua hartu dogu.
  • VO. Berakin batzar bat egin dogu (N. ARETA bere etxera juanda, 2003-II-12xan), eta TEn Lexikoian bertan gauza batzuk apuntauta emon deskuz. Hortik aparte, hiru orduko grabaziño bat be egin detsagu, eta holan informaziño gehixago jaso dogu. "Tio Toribion" biharra aberasteko lagundu gura izan dau VOk. 44 berban inguruan sartuta dago beragandik hartutako informaziñua.