Koko izenak


1 . bare. iz. (TE). Limaco, babosa. Askotan, perretxikurik onenak bariak janda agertzen dira. / Behin baten amamakin juan pelegrinaziñora, eguna pasau edarki hantxe, eta bazkaltzen, olixo-azatan baria azaldu jakun!.
barian pare. esap. (JME). Lentamente, como el limaco. Oso astiro. Aldamiño gaiñian barian pare mobitzen.


kurrumillo (kulumiño) [kurumino]. iz. (NA). Avispón (Vespa crabro). Erlamiñua eta kurrumillua ez dia bat. Kurrumillua da gorrixa eta horixa, eta izeten da potolo-potolua. Erlamiñuak eukitzen dittu franjak, horixa eta baltza: tripia luze-luzia eukitzen dau; frutan ibiltzen da gehixen. / Gaur umia kulumiñua baiño erriaua dao. Ik. erlamiño.  UZ: liztortzar.


1 . laba-txirtxil [labe-txirtxir]. iz. (TE). Grillo doméstico. Laba-txirtxillak, Gabonetan be, ixildu gabe kantatzen dau.


piñu-koko. iz. (ETNO). Procesionaria (Thaumetopoea pityocampa).


1 . koko. iz. (TE). Insecto, bicho. "Se dice en primera acepción de los insectos, y por extensión de todo ser viviente de reducidas dimensiones" (TE, 493). Kokuak dira millaka eta millaka bidar espezie gehixago, friztixa hazixak baiño. Ik. zomorro, momorro.  Zomorro baiño arruntagua.


masmaratxa. iz. (ETNO). Tela de araña, telaraña. Ik. amaraun, masma-etxe, masma-zulo.


sorgin-orratz. iz. (ETNO). Libélula. Ik. begixak ataratzeko, orratz.


1 . ardi. iz. (TE). Pulga (Ctenocephalides, Pulex, eta beste batzuk). Txikitxan, danok ardixak janda bizi giñan. / Ardixa esaten detsagu. "Arkakusua" daka izena horrek, baiña "ardixa" esaten detsagu. Oin arkakusua esaten dogu. Eske ardixak mendixan dagoz-eta! Baiña lehen beti ardixa; lehen "arkakusua" iñok bez, beti "ardixak". Ik. arkakuso.  Gaur egunian ardi eta arkakoso (eta aldaerak), bixak erabiltzen dira; TEn sasoian, berak diñuanez, ardi zan gehixen erabiltzen zan berbia, bestia ezagutu bai baiña apenas erabiltzen ei zalako. Oin, nagusixenen artian gehixago erabiltzen da ardi; zenbat eta jende gaztiagua, orduan eta gehixago arkakoso.
ardi-kaka. iz. (TE). Excremento de pulga. "Señal que deja la pulga en los lienzos de la cama y la ropa interior" (TE, 150). Barruko erropak ardi-kakaz beteta lehelengo egunetik.  Ardi-korotz ardi ugaztunakin bakarrik erabiltzen da, sekula ez arkakosuakin. Ardi-kaka, ostera, bai batakin, bai bestiakin.
ardixak-jandako. iz. (TE). Picada de pulga, picadura de pulga. "Señal que persiste en la piel, de la succión de la pulga" (TE, 151). Azal zurixan, ardixak-jandakua bizixago agertzen zan.


ezpara (ezpada, ezpata). iz. (ETNO). Tábano (Tabanus sp.). Ik. ezpateuli.


txitxara [zizare]. iz. (TE). Lombriz (Lumbricus terrestris, eta beste batzuk). "Lombriz de tierra" (TE, 697). Jatxi zaittez ortura, ia ataratzen dittuzun txitxara batzuk arraiñetara juateko. Ik. har.
« first‹ aurrekoa1234hurrena ›last »