Liñua eta ardilania


harixa egiteko ardatza
© Jaione Isazelaia
5 . ardatz. iz. (TE). Huso; rueca. Esku batian gorua eta bestian ardatza, makiña bat mataza eindako amandria.


liño-mazo.
A. Sarasua (CC-By-SA)
liño-mazo. iz. (ETNO). Mazo para ablandar el lino.


lixiba (lexiba). iz. (TE). Colada. Aste honetan lixibia dogu. / Tiñaku bat aukeratu bihar destazu, lexibia eitteko. / Lexibian ondoren, zapixak euzkittara atara, eta gero izarak tolostu.
lixi-poto. iz. (ETNO). Tina para hacer la colada. Lixibia egitteko erabiltzen zan ontzixa. Ik. tiña, lixibontzi.
lixiaska. iz. (ETNO). Desagüe para la colada; pilón para hacer la colada.
lixibarri. iz. (ETNO). Piedra para limpiar la ropa. Piedra sobre la que antiguamente se aclaraba la colada. Lehenago etxietan egoten zan lixiba-harrixa, sukalde baztarrian. / Hori da lixibarrixa, bai... Lehenago etxe askotan izaten ziran holakuak!.
lixibia egin [lixiba egin]. du ad. (TE). Hacer la colada, lavar la ropa. Lixibia hillero eitten zan gitxienez. Ik. jabonaduria egin, lixibia egosi, lixibia jo, laskittu.
lixibia egosi [lixiba egosi]. du ad. (TE). Cocer la colada, macerar la colada. Lixibia egosten zan su-hautsakin eta erremuagaz. Ik. lixibia egin, lixibia jo.
lixibia jo [lixiba jo]. du ad. (TE). Restregar y aclarar las ropas de la colada. "Aclarar las ropas de la colada en la corriente del río" (TE, 529). Errekan ez eze, etxeko askan be egitten zan. Ik. jabonaduria egin, lixibia egin, lixibia egosi, zapixak jo, laskittu.
lixibontzi. iz. (ETNO). Tina para hacer la colada. Lixibia egitteko erabiltzen zan ontzixa. Ik. tiña, lixi-poto.


ardatzian egin. du ad. (ETNO). Hilar.


3 . ezpata. iz. (ETNO). Espadilla; agramadera; instrumento para majar el lino. Liñua harrotu, gozatu eta biguntzeko ezpata itxurako egurrezko erraminttia. Bizkai aldian erabiltzen zan (Gipuzkoan "sugatsa"). Eibarren tresnia eta izena ezagunak dira, baiña erabilleria aspaldi galdu zan. Telagintzako berbia da. Ik. ezpatondo.


Abarka
© Miren Prado
Abarka zaharrak.
A. Sarasua (CC-By-SA)
abarka (albarka). iz. (ETNO). Abarca. Lehen narruzko abarkie josten jarduten eben! Narruzko abarkie! Etxien hil behi zahar bat, bai? Zeziñetarako? Ta haretxen narruek ganbaran josi, luze, sikatutakuen. Abarkolak eiñ, medidan (ohola behien markau eitten eben); ebagi gero ta abarka-oholak eiñ. Gero hantxe medidarako abarka narrue etaratzen eben, oiñekue. Zeiñek zenbat oiñ bihar eban, horixe. Gero gizonak, abarkien narrua albo banatara zulatu eitten eban, ta jostugelakin, jostugela sartzen otsen musturrien gero, ta albotara beste zintta bi, ta haretxekin batzen eben. Bai, bai, narruakin. Jostugelakin josten zittuen. Abarka-jostie... gure aitta zanak-eta zelan abarkia josten eben? Basarrikue, baiña.... / Abarkak tajuzkoak ez zituala ta zapatak erostia pentsau eban. (Zirik 81).  Bes. abarkadun, abarkagintza, abarkagin, abarkero, abarka-galtzak.
abarka-galtza. iz. (ETNO). Conjunto de abarcas y calcetines de lana.  Pluralian erabiltzen da: abarka-galtzak
abarka-sokak
© Jaione Isazelaia
abarka-soka. iz. (ETNO). Cuerda para atar las abarcas. Abarkak lotzeko soka luzia. Abarka-soka barrixak falta egitten deste, honek motz-motz eginda dagoz. / Baiña abarka-sokak eitteko ez zan zurdarik erabiltzen; harendako ardi nabarrak bihar. Eta jertsixak eitteko be ardi nabarrak; jertsixak ziran, ba, zurixak, ala nabarrak. Tintau? Tintau ardilania ez!. Ik. abarka-zintta.
abarka-zintta (abarka-zintxa, abarka-zinta, albarka-zintta). iz. (NA). Cuerda para atar las abarcas. Ik. abarka-soka.


abarketa (albarketa). iz. (TE). Alpargata. Zortzi egun baiño lehen bota bihar izan zittuan abarketok. / Gu be han ibiltzen giñan, gerratian, mendi-puntan biharrian abarketekin....


liñua jo. esap. (ETNO). Agramar el lino. Liño-mazuakin liñarrixan liñua jo, bigundu deiñ.


lixibia egin [lixiba egin]. du ad. (TE). Hacer la colada, lavar la ropa. Lixibia hillero eitten zan gitxienez. Ik. jabonaduria egin, lixibia egosi, lixibia jo, laskittu.


ezpatondo (ezpatondoko). iz. (ETNO). Gramilla. Ezpatiakin batera erabiltzen zan erraminttia. Telagintzako berbia da. "Tabla vertical de cerca de 1m de altura, con pie, donde se colocan los haces de lino para agramarlos". Ik. ezpata.
12345hurrena ›last »