Geografixia eta egualdixa
ifar-haixe (ipar-haixe) [ipar-haize]. iz. (TE). Viento seco y frío de componente norte o este. Haixe hotza eta lehorra, iparretik edo ekialdetik joten dabena (ETNO). / "Se dice de las brisas que proceden del Cantábrico y en verano refrescan los lugares en que se deja sentir" (TE, 421).
Baserri haretan, ifar-haixia Arno aldetik. / Ifar-haixe ederrak joten dau haren ataixan. Ik. ifar, norde, hegoi, ifar-mendabal, napar-hegoi.
bota-ahalian jardun. esap. (ETNO). Jarrear, llover a cántaros. Euri asko egin.
Bota-ahalian jiharduk, eta atzo be garratz egin juan. Ik. truxalak egin, ufal, zaparrada, euritte, eurizar, garratz bota / egin / jardun, goixan-behian jardun, truxal, truxu, zaldizkuak.
eurira egon. esap. (TE). Con tendencia a llover. Eurixa egitteko itxuria izan. / "Reinar tendencia a llover" (TE, 361).
Aspaldi honetan eurira dago.
zaparrada (zaparrara). iz. (TE). Chaparrón. Zaparradia hartu dogu burutik behera, basuan garala. Ik. ufal, bota-ahalian jardun, euritte, eurizar, goixan-behian jardun, mangia jardun, truxal, truxu, zaldizkuak.
1 . eguzkialde (euzkialde) [eguzki-alde]. iz. (TE). Este, levante, oriente. Jakob eta Esau, Euzkialdeko herri haundi biren aitak, bikixak ziran. Anton. ostalde, sartalde. Ik. eguteralde, goizalde, sortalde.
itsas-haixe (itsos-haixe). iz. (TE). Viento noroeste; brisa del mar. Itsasotik sartzen dan haixia, gehixenetan freskua eta umela (ETNO).
Arrasalderutz joten dau itsas-haixiak. Ik. haixetxo.
edur-haixe. iz. (ETNO). Viento frío que anuncia nieve. Edurra dakarren haixia, oso hotza, ez oso umela, edurra egiñ aurretik igartzen dana.
Ik. edur.
haixebe (haixepe) [haizebe]. iz. (TE). Sotavento; socaire. Gure mendixetako zugatzak orritsuak dira. Hortik hainbeste orbel neguan haixebietan. Badirudi berba hau erdi galduta daguala.