Eibarko euskara

- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z

1 . pauso. iz. (TE). Paso; modo de andar. Urriñera, zeure pausotik ezagutu zaittut. / Nere itsuango pauso itsuak. (Ibilt 489).

2 . Pauso. l. iz. (NA). Humilladeros de Arrate. Arraterako bideko santutxuak. Pareja bat, Eguen Santu egun baten Arratera juan zialako oiñez -Pausuetatik Arratera, eta gero bajatuko zian Pausuetatik atzera be-, Eibar guztian murmurau ein zan! Arratera juan zialako! Eguen Santo egun baten..

pausuak emon [pauso eman]. esap. (TE). Dar pasos; hacer diligencias, hacer gestiones. Bihar diran pausuak emoten dihardu semia soldautzatik libratzeko.

pazientzia. iz. (OEH). Paciencia, aguante, sosiego. Lizentzia ez; peskan bihar dana pazientzia dok. (Zirik 14). Ik. eruan.

pe. (TE). Nombre de la letra 'p' del alfabeto vasco. Hasierako 'peia', nausi eta apainduz beteta eiñ eban. Artikuluakin peia egitten da.

pegau, pegatze [pegatu].

1 . pegau, pegatze [pegatu]. dio ad. (OEH). Pegar, contagiar (una engermedad). Eskolako guztieri elgorrixa pegau zetsena. (Zirik 16).

2 . pegau, pegatze [pegatu]. du ad. (OEH). Pegarse, adherirse, unirse. Makiñatxo bat kartel pegautakua naiz, hauteskunde-kanpaiñetan.

pegora (peora). iz. (TE). Zaguán, portal. Bazkalostietan, Ertzilleneko pegoran pelotan eitten genduan, biharreko orduraiñok. / Sartu zan etxeko peoran. (Zirik 25). "Peora, portal. Beste toki batzuetan atai deitzen diote. Eibarren atai, atai-aurreari deitzen diogu" (SM EiTec2 136n).

pekatari [bekatari]. iz. (TE). Pecador,-a; culpable. Pekatua esaten da; ez pekatarixa. / Zuk esana behiñ egitzat argituko baneu, egon zaittez ziur pekatarixa hogetalau orduren barruan bizirik ez litzakiana izango. (Ibilt 481).

pekatu [bekatu]. iz. (TE). Pecado. Jaungoikuan legia haustia, hor pekatua.

pekatu egin (pekatua eiñ) [bekatu egin]. du ad. (TE). Pecar. Pekatu ein dabenari, arpegixan igarten jako. Pekatu egin estandarretik hurrago dago baiña pekatua egin gehixago erabiltzen da.

Pekiñera juan.

1 . Pekiñera juan. esap. (TE). Echarse a perder. "Se dice cuando una cosa se ha echado a perder por el tiempo, por el uso o por accidente. (Irse a Pekín.)" (TE, 623). Pekiñera juan jataz oiñetako honek. / Gaztetan bizikleta ederra euki neban, baiña Pekiñera juan zan ha. Ik. pikutara juan.

2 . Pekiñera juan. esap. (EEE). Mandar a paseo/a hacer gárgaras/a freir espárragos. Figuradua da. Ixildu hari eta juari Pekiñera!. / Aldeik hemendik, juan hari Pekiñera. Ik. pikutara juan.

peko.

1 . peko. iz. (TE). Peculio. Norberan ondasuna, dirua. Hartuko heuke hik haren pekua!

2 . peko. iz. (AZ). Cuidado, cargo, patrocinio.

iñon pekora ibili. esap. (TE). Vivir / andar a cuenta ajena. Bere bizi guztian, iñon pekora ibilli zan, beste zintzo asko baiño hobetuago. / Iñon pekora ondo dabill ha lotsagabia. / Horrek ez jok txikito bat be pagatzen. Iñon pekora dabik beti.

pekora. adlag. (OEH). Andar a cuenta de. Gu bizi garala andrazkuen zoro-usaiñen pekora. (Ibilt 469).

pekora. iz. (TE). Res o cabeza de ganado lanar. Ahuntza da pekora bat, garbizalia.

pekorotz (pekotz) [bekorotz]. iz. (TE). Excremento de ganado. Pekorotzak beste ez dau balio. / Ganauan kaka pekorotza dok, pekorotza esaten jetsagu guk euskeraz. Ganauan pekorotza sikatutakuan gogorra dok. Klaro, harek bedarra jaten jok, ez da gure moduan. Pekorotza ez dok higuingarrixa, dana bedarra dok. Ik. kaka, korotz, sats, simaur. Pekotz gehixago erabiltzen dala esan leike. Toribio Etxebarriak alde baten "Excremento de ganado" dala dakar (TE, 623) eta beste baten "Genérico del ganado lanar: pekorotza" (TE, 195). IS-n eta Harluxeten hiztegietan: abelgorri-gorotza, biribila eta zapala. Gaur egun ahozko jardunian pekorotza edozein animalixana da.

pelaje. iz. (TE). Pinta, pelaje, aspecto desaliñado. Hori da ekarri dozun pelajia! / Pelaje ederrian nago ontxe iñora agertzeko! Esangura peioratibua dauka.

pelegrinaziño (peregrinaziño, peligrinaziño). iz. (NA). Peregrinación; excursión por motivos religiosos. Elorrixora juan giñazen bai!, nik zazpi ero zortzi urte, amamakin, peligrinaziñora. Badakizu ze dan peligrinaziñua?: ba juan haraxe eta egun bat pasau edarki; fiestak izengo zian ero ez dakit nik! elixa asuntua! Bazkaittan jarri gara, zopia emon eskuen bahintzat, etara eskuez orixo-azak eta garbanzua, eta orixo-azatan zera, baria! / Peregrinaziñua izeten da ba, oiñ iskursiñua moruan. Iskursiñua baiña elixara juanda, elixako asuntuakin: diferente da, e?!.

pella. iz. (TE). Leche frita, torrada, torrija. Postria da. / "Harina amasada y frita con huevo" (TE, 623). Zatzuk, Zuloagan, Eibarko ehitzarixegaz pellak jaterakuan: -"Banajekixan Eibarren gauza ederrak eitten zittuena, baiña holako legatz prijidurik (ez juat) iñoiz jan nik!".

Pello. iz. ber. (TE). Pedro. Pello Errotan bersuak.

pelo. iz. (NA). Pezuña de ganado caballar. Bihetz bakarreko animalixen oiña: zaldixena, bihorrena, astuena... Ik. apatx, kasko.

pelota [pilota].

1 . pelota [pilota]. iz. (TE). Pelota (para jugar). Biziegixa zan pelotia harendako. / --Zelan eingo najuan ba huts, lantzian lau pelota etortzen jatazen da nahittanahiez lauretarikoren bat azertatzen najuan. (Zirik 30).

2 . pelota [pilota]. iz. (NA). Juego de la pelota. Pelotia (kirola). Ermu, pelotan haundixa zuan. Pelotan halan esaten eutsen eta "Ermu" izenakin jokatzen juan. Ik. pelota-joko.

pelota partidu. iz. (TE). Partido de pelota. Ez naiz iñoiz izan partiduetan. / Bost eta sei, illaran jokatzen zittuan partiduak. / Pelota partiduori irabazi eban. (Zirik 30). Ik. partidu.

pelota-joko. iz. (TE). Juego de la pelota; pelota [depor]. Pelota-jokua, euskal joko nausiña. Ik. pelota.

pelotan [pilotan]. adlag. (OEH). Jugando a la pelota. Pelotan ere sarri galtzen da tantoa. (In Zirik 100).

pelotan egin. du ad. (TE). Jugar a la pelota. "Ejercitarse en la pelota" (TE, 624). Bittarte guztietan, pelotan eitten eban. Ik. pelotan jokatu.

pelotan jokatu. du ad. (TE). Jugar a la pelota; apostar en pelota, jugar en pelota. Pelotan diru asko jokatzen da. Ik. pelotan egin.

pelotia egin [pelota egin]. esap. (OEH). Hacer la pelota. "Pelotia" eitte alde, bere lagun bati esan zetsan eruateko ha aingiria fabrikako nausixari. (Zirik 101).

pelotaleku [pilotaleku]. iz. (TE). Frontón. Pelotalekua, gaztetan, eskolatzat euki eban. Ik. frontoi. Gaur egunian kalian apenas erabiltzen da, alfabetizaziñuan eragiñez ez bada behintzat.

pelotari [pilotari]. iz. (TE). Pelotari. Azpiri pelotarixa lakorik ez dala izan esaten dabe. / Gure pelotarixa berriz, hanken gaiñian oztoztan eguan, baiña, hala ta guzti be, geruago ta joko sutsuagua ekarren. (Zirik 30). / Eibarko pelotari bat, behin, sekulako mozkorrakin urten zan kantxara. (Zirik 29).

pelukerixa [pelukeria]. iz. (OEH). Peluquería. Behin, pelukerixa batian ulia mozten euala [...]. (Zirik 116).

Aurkibidea

Babesleak

Saioaren hasiera