Bilaketa aurreratua
- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z
i. metaling. (TE). Nombre de la letra 'i' del alfabeto vasco. Hor ein dozun 'ixak', puntua bihar dau gaiñian.  Artikulua hartzerakuan "ixa" esaten da.
i-ji-ji. onomat. (ETNO). Grito de alegría, onomatopeya. Euji, irrintzi edo lekaixuetako soiñua. Eujixa, eujixa esaten jako: "iii-ji-ji-ji-ji-jiiiiiii!" Oiñ ez da entzuten baiña lehen bai!.
ia [ea]. junt. (TE). A ver; si; a ver si. Esairazu behiñ, ia etorriko zaran ala ez.
ibai (ibi). iz. (TE). Río relativamente grande. Erreka zabala, gehixenetan itsasora heltzen dana (ETNO). Debara doian ibaiak, haren izena dauka. / Eibar eta Plazentzia artian beti "pikia" egon dok, ia zein gehixago. Eta errekiagaittik be esaten eskuen: "Ixildu zaittie! Eibarren errekia besterik ez dakazue-eta!". Bai ba, Eibarren errekia, eta Plazentzian ibixa. Igarixan be, plazentziarrak hobiak beti. / Bota eban bere burua ibaira. (Zirik 120). Ik. erreka.  Eibarren gitxi erabiltzen da berba hau; izan be, egon be ez dago ibairik, Eibar ingurukuak errekak dira eta. Normalian erreka darabigu danerako, haundi zein txikixendako.
ibaibaztar [ibaibazter]. iz. (OEH). Orilla del río. Bazoian ibaibaztarretik gora. (Zirik 121).
ibai-herri. iz. (TE). Pueblo ribereño. "Bas-herria" bezela "ibar-herria" edo "iberria", izan leikian gauzia. Ik. baserri.  Ibai-herria, ibar-herria, iberria eta bas-erria ez dira erabiltzen; etimologiak dira.
ibar. iz. (TE). Valle; vega. Ibarzabal, gure gurasuen denboran, entzutze haundiko gizona Eibarren. / Durangokua, ibar zabala eta argixa.  Berbia bera bakarrik ez da normalian erabiltzen, baiña bai onomastikan eta toponimixan: "No entra esta voz en el léxico corriente, pero figura en la toponimia local: Ibargaiñ, Ibarkurutzia, Ibarbeya" (TE, 419).
Ibarguren. abiz. (TE). Ibarguren (apellido frecuente en Eibar). Ibarguren estankeruanekuak.
Ibarra.
1 . Ibarra. abiz. (TE). Ibarra (apellido). Ibarbekuak ziran Ibarrak.
2 . Ibarra. l. iz. (TE). Ibarra (casas). "Casa solariega de Ibarras en Eibar" (TE, 419).
Ibarrola. b. iz. (TE). Ibarrola (caserío). "Caserío de Goi-mendi" (TE, 419). Ibarrola, Plazenziako mugen barruan dala uste dot.
ibilgarri (ibilligarri). iz. (TE). Cosa movible; móvil, vehículo. Ibilligarri guztiak bizkortzia, hor gaurko ingeniero danen ametsa. / Narrian ondoren izan zan ibilgarri burpillduna. Ik. burpildun, burpillezko, bizkortu.  TEk bizkortu, burpildun eta burpillezko sarreretako adibidietan darabil berbiau, baiña ez detsa sarrerarik egin.
ibilgona. Ik. gona.
1 . ibilgona (ibilli-gona). iz. (TE). Falda de calle, falda andariega. Kalera urtetzeko andrak jazten daben gonia. / "Falda que se ponen las mujeres para la calle" (TE, 419). Ibilgonia jantzi ezkero, etxerako ordurik ez. / Honek androk, ibilli-gonia jantzi ezkero, etxeratu eziñ illuntziraiñok. / "Ibil-gona, kalerako jazten dan gonia. [...] Adarjote alde deitzen jako Eibar-en ibilgonia". (Zirik 28n).
2 . ibilgona (ibilli-gona). izond. (TE). Trotacalles, callejera. Zentzu figurauan beti kalian ibiltzen dan andria esan gura dau. / "Falda (...) con que se caracteriza a la trota-calles" (TE, 419). Etxeratu ezindako ibilgona gangar bat einda dago.
1 . ibili (ibilli), ibiltze.
1 . ibili (ibilli), ibiltze. da ad. (TE). Andar, marchar, moverse; funcionar, andar. Ume honek ez dau beste gauzarik buruan, ibiltzia baiño. / Etenda zegozen, egun osuan ibilli ta ibilli ein ondoren. (Zirik 118). / Eztabil [erlojua]. Eztakit zer emongo neukian ibiltziarren. (Zirik 65). / Miñik ein barik ibilli hakitt, e! (Zirik 56). / Argi ibili hari.
2 . ibili (ibilli), ibiltze. da ad. (TE). Andar, estar; ocuparse en algo. Juan zan guraso bat bere semiari elgorrixa osatzen ibili zan medikuarengana. (Zirik 16). / Juan zan guraso bat bere semiari elgorrixa osatzen ibili zan medikuarengana. (Zirik 16). / Zure billa nenbillen ni. / Ordu betian errekan ibili ondoren, gauza gutxi harrapau eban. (Zirik 35). / Modara jantzi ta modara ibilli. (Zirik 85). / Kokotzat ebillen Batista kojua. (Zirik 103). / Behin, juan zan guraso bat bere semiari elgorrixa osatzen ibili zan medikuarengana. (Zirik 16). / Mediku askokin ibilli naiz gaiñera. (Zirik 102).
dabillen lekuan. esap. (EEE). Ande donde ande; esté donde esté. Dabillen lekuan dabillela. Mutiko hori tripa zorririk barik ibiliko da dabillen lekuan.
2 . ibili (ibilli). iz. (TE). Camino, recorrido, caminar. Gaurko ibillixak on ein desta. / Tripiau bajatze alde, lantzian behin, mendi ibili bat eitten hasi nok. (Zirik 57). / Haren errenkako ibilixa. (Zirik 103). / Zaldunagaz urten eban ibilli batera. (Ibilt 482). / Mendi ibilli bat egiñ ondoren, etxeruzkuan, berihalaxe hartzen dogu burdiña usaiña Eibarrera hurreratzian; begi-itsuan be igarriko genduke nora goiazen. Ik. ibillaldi, ibillera.
ibilkor. izond. (TE). Andarín,-ina, andariego,-a . Ibiltarixa, asko ibiltzen dana; ibiltzen zalia dana. Ibilkorra, demoniua, leku baten eziñ iraundakua. / Bizkorra, ameskorra, ibilkorra... Ik. ibiltzaille, ibiltari.  Ibilkor eta ibiltzaille baiño arruntagua: ibiltari.
ibillaldi (ibillialdi) [ibilaldi]. iz. (TE). Marcha, caminata, paseo. Ibillaldi ederra ein dogu Urkotik zihar. Ik. ibili.
ibillera.
1 . ibillera [ibilera]. iz. (TE). Paso, andar (forma de); comportamiento. Txori batena lezkotxe ariña haren ibilleria. / Haren ibilleria ez jata gustatzen.
2 . ibillera [ibilera]. iz. (TE). Andanza. Ez deste graziarik eitten zure ibillerak. / Gaiñera, zer ba, nori ardura bihar jetsak nere ibillerak? (Zirik 25). Ik. ibili.  Pluralian sarri: ibíllerak.
ibiltari (ibillilari). izond. (TE). Andarín,-ina, andariego,-a. Asko ibiltzen dana, ibiltzen zalia dana. Urtiegaz, oso sortu zan ha zan ibiltarixa. / Ibillilarixa urten eban, eta ez zan geldittu munduan barrenera arte. / Ibillilarixa, errotarixa, labarixa, ehitzarixa. / Ibiltarixanak (tít.). (Ibilt). Ik. ibilkor, ibiltzaille.  Ibiltarixa da gehixago erabiltzen da ibilkorra eta ibiltzaillia baiño.
ibiltzaille (ibilzale). izond. (TE). Andarín,-ina, andariego,-a. Ibilkorra, ibiltzen zalia dana, ibiltarixa. Dittuan urtiegaz, betiko ibilzalia. Ik. ibilkor, ibiltari.  Ibiltzaillia eta ibilkorra baiño arruntagua: ibiltarixa.
Ibur. l. iz. (TE). Ibur (riachuelo, regato). "Se llama así el regato que baja entre Galdaramiño y Eguarbitza" (TE, 420). Ibur errekia Olerrian sartzen da Egora.
idar (ider) [ilar]. iz. (TE). Guisante (Pisum sativum). Legatza idarrekin, gaurko afarixa.
idar-oskol. iz. (ETNO). Vaina de guisante. Idarran lekia.