ire-egur. iz. (ETNO). Mayal; palo para desgranar las alubias antes de desgranarlas a mano. Babak joteko egurrak, soka batekin lotuta dagozenak. Ire-egurra gehixenbat babak jo eta aletzeko erabiltzen zan. Dana dala, ardilania harrotzeko be erabiltzen genduan. Ik. garrote-egur, irakorri. irendu, irentze. du ad. (NA). Castrar, capar. Irendu pentsatzen dot zala kapau; sekula ez dot ikusi baiña pentsatzen dot horixe dala: txarri emiari zeoze kendu, matrizeko zeozer kendu ero, zan "irendu". Entzun bai!. / Nik beti entzun dot txarri-emiak irendu eitten zirala, ez dakitt besterik irentzen dan. Ik. kapau. Irimo (Idimo). l. iz. (TE). Irimo (lugar). "Lugar en nuestras inmediaciones" (TE, 439). "Irimo" edo "Idimo", Eibar inguruan, Irure gaiñetik zihar dalakuan nago. 1 . iritxi (eritxi, eretxi, iritzi), irizte (erizte, erezte) [iritzi]. dio ad. (TE). Opinar, parecer. Iritxixa emon, agertu.
Gaztia iritxi detsat andrageixari. / Nik ez detsat irizten juan bihar dogunik. / Ez da nahikua norberak ondo eriztia, bestieri be entzun ein bihar jakue. / Zer erizten detsazu haren jarkeriari? / Ez jata mira eitten zuk horretara iriztia. / Zer iritzi jak konziertua? (Zirik 85).
Ik. begittandu, mira egin, pentsau. Dio da aditz erregimena baiña zaio erregimenian be entzuten da: txarto irizten jatzu esan dotena?. / Ondiok be entzuten dira forma sintetikuak: zer de(r)itxok/n gaur eguneko egoeriari?.
2 . iritxi (eretxi, eritxi, iritzi) [iritzi]. iz. (TE). Opinión, parecer. Nere iritxixa jakiña da eta esango dot berriz be. / Nere eretxixa nik esan dot garbi asko. / Nik, garbi asko esan dot nere eritxixa. / Plaentxian guztiak ziran iritxi horretakuak. (Zirik 41).
/ Bere iritzixa eskatu zetsen. (Zirik 33).
iritxiz (iritziz, eritziz) [iritziz]. (OEH). En opinión de. Gehixenen eritziz etxekalte bat besterik ez zan. (Zirik 53).
/ Txergorin iritziz, euren ostatua, gutxienez bazan Donostiako Hotel Londresen aiñakua. (Zirik 15).
iriztaille [iriztaile]. iz. (TE). Persona que opina. Nere aurretiko iriztailliak diñuana, ondo dagola pentsatzen dot nik. irolika (irabolika). iz. (JSM). Cemento rápido. Ene! irolikia bota dabe hor?!. / Irabolikiakin bete dabe hormako zulua. / Jausi zan [...] masia eitten euazen askara. Gizajua atara eben irabolikaz mela-mela einda. (Zirik 75).
irrara (irlara). iz. (TE). Gorjeo, trino, canto (de pájaro). Txorixen txio-txio politta (ETNO). / "Se dice para significar los arpegios de los pájaros cantores" (TE, 440).
Gure txorixak joten dittuan irrarak goizaldian entzutzekuak dira. / Nik txakurrak dakarazen lekuan, han karduak urten, eta frutabatzailliak beti han dare. Kardantxillueri be eurak hartzen detse aurria. Politta da. Kaixolan be ikusitta nago ni. Eta kantua be bai; irrararik eta ez, baiña bueno. Txori sinpatikua!. irribarre. iz. (TE). Sonrisa. Irribarre lagunkixagaz hartu ninduan. irribarre egin. du ad. (TE). Sonreír. Zorionezko euzki eder batek irribarre ein zeskun sortaldetik. irrintza. irrintzi. 1 . irrintzi. iz. (TE). Relincho (especialmente del caballo). Irrintzia, kaballuak eitten dabe irrintzia. Ahozko jardunian, artikulua hartzerakuan batzuk irrintzixa esaten dabe eta beste batzuk irrintzia. TEk lehelengua darabil.
2 . irrintzi. iz. (TE). Grito de júbilo. Grito al cantar o tocar trikitrixa (ETNO). / "Voz aguda y sostenida para comunicarse lejos en el monte, y que en señal de alegría se repite en las romerías" (TE, 440).
Entzutzen al dittuzu bestekaldetik joten deskuezen irrintzixak?. / Ai-ai-ai-ai-ai-í-jí-jí-jíí!: trikitixan egitten da eta mendi-puntan egitten dana!; lehen mendi-puntan be kostunbria zan irrintzi bat!. Ik. auji, lekaixo, ujuju, zantzo. irrintzixa jo. esap. (TE). Dar el grito del "irrintzi". Irrintzi egin.
Irrintzi luze bat joixozue han doiazen neska-mutilleri. |
Babesleak
