irrist egin. du ad. (TE). Resbalar; patinar. Teillatu guenian itxogiñak hartzen ebillela, hankiak irrist eiñ eta jausi zan atai aurrera. / Irrist egin neban, eta hankaz gora jausi nintzan. Ik. laban egin, labandu. irristada. iz. (TE). Resbalón, patinazo. Eiñ eban irristadiakin, ez zan geldittu aurreko hormia jo arte. / Harek egin daben irristadiakin orkatillia bihurrittu jako. Ik. labankada, larrapastada. 1 . irudi, iruditze. du ad. (TE). Parecer, asemejar. Sintetikua da, defektibua.
Egualdixak jasotzera doiala dirudi. / Egualdixa jasotzera doiala diruri. / Bakizu zein dirudizun? Barrabas. Ik. emon. dirudixan lez (dirudixan letz). adlag. (TE). Según parece, al parecer, por lo visto. Dirudixan letz, aurtengo gari uzta ez da izango ugarixa. 2 . irudi. iruein (iruin), irueitte [irun egin]. du ad. (TE). Hilar. Ahaztu ziran irueiñ eta irueiñak gu gaztiak giñanerako. iruin (iruein) [irugin]. iz. (TE). Cordelero,-a, que hace sogas. Iruiñ erdeldun bat, Txantxa-zelaixan sokagintzan eitten ebana. Ik. sokagin. irulezta (irulista). iz. (ETNO). Envés, reverso, revés. Ik. itxulikalde, itxuli. Gitxi erabiltzen da berbiau Eibarren. Azkuek Markiñan jasotakuak dittu jarraiko berbok: irul, irulez, irulezetara, iruleztau; Markiña aldeko euskerian eragiña agirikua da jasotako berba honetan.
irundu, iruntze. du ad. (ETNO). Laminar. Txapa hau beste pittin bat iruntzeko premiñan dagok. / Ijeliak esan gura dau ijeztu edo irunduten dabela burdiñia. Ikusi dittuzu sarri gorulak, zelan amulu edo kirru goruan biribildua ijezten, edo iruten daben, moltsotik hari meheia egitteko? Bada ola-ijeliak burdiña biribildu eta moltsotuta daguana, dakar mehetuaz. Beraz, ondo ipiñia dauka ijelian izena. Ik. ijeztu. iruntsi, irunste ( iruntsitze) [irentsi]. du ad. (TE). Tragar(se). "Tragar sin tiempo a mascar" (TE, 441).
Ez jan, iruntsi eitten dau gosezto horrek, aurrian jartzen detsen guztia. / Hori ez da jatia; hori da iruntsitzia. / Bai berak eta bai bere txakurrak, afarixori gogo ederragaz iruntsi eben. (Zirik 118).
Irure. l. iz. (TE). Irure (caserío). "Caserío en las inmediaciones de Eibar" (TE, 441). Plazentziakua da.
Irure, Plazentziako partian dagola uste dot. irutxur [iruzur]. iz. (TE). Traición; tongo, trampa; fraude, estafa. Gaurko jokuan, irutxurra bis-bistan egon da. / Ezpatadunak ein zeskuen irutxurrak, Jaungoikuan parkarik ez dauka. / Bizixagaz ordaindu biharko dozu zeure irutxurra. (Ibilt 480).
Irutxurra engaiñua da eta hirutxurra baztarra, txokua.
irutxur egin [iruzur egin]. du ad. (TE). Traicionar; engañar. Bide ardixan, illunak eta bakardadiak lagunduta, irutxur ein zestan. / Irutxur itzala eitten zetsan honi. (Ibilt 482).
Ik. engaiñau, irutxur jokatu. irutxur jokatu [iruzur jokatu]. du ad. (TE). Traicionar; engañar. Traiziñua egin.
Lehenengo egunetik, irutxur jokatu eben urdiñak. Ik. irutxur egin. irutxurlari [iruzurlari]. izond. (TE). Traidor,-a; tonguista ; impostor,-a, tramposo,-a. Irutxur egitten dabena, tranposua.
Aurretik zarata gehixen erebixana, gero irutxurlari agertu zan. / Holako eta holako pelotari, bixak onak, baiña irutxurlarixak. / Aritxalarixa, arriolarixa, irutxurlarixa, jokolarixa, harrilarixa. / Bildur eban [...] beste ederren bategana irutxurlari alde eiñgo zetsalako. (Ibilt 486).
isastu. iz. (AN). Terreno acotado para ganado. "Izendatutako larre sail bat izaten zan bertan abereak eukitzeko" (AN).
"Terreno dehesado o acotado con superficie de pastizal y algunos pastizales destinados a la receptación del ganado. Podían ser indistintamente de propiedad municipal o particular" (EOYE, 1498, 97, 445. or. (JEL)). (G)isatsa landariaz zerikusixa euki leike. / Isasti jasotzen da hiztegixan (OEH. IX-608).
isengura. iz. (NA). Paraje húmedo; sitio donde no se seca el agua; zona pantanosa. "Isenguria": nik aittittai eta amamai Argiñaon asko entzunda!, beti bustitta dauan parajia, udan be ura eoten dan lurra... |
Babesleak
