gerriko. iz. (TE). Faja; cinturón. "Faja que se arrolla a la cintura y sirve para tener los calzones. En el extremo inferior está la bolsa del dinero" (TE, 398). Gerrikua eskatu eta dirua atara orduko, gauzak ondo pentsazeko astixa eukitzen dau baserrittarrak. / Txapelak barrukaldetik daroian ugalakin gerriko bat egittia. (Zirik 116).
gerriko min. iz. (TE). Dolor de cintura. Gerriko miña darabitt aspaldi honetan eta ezerk ez desta kentzen. gertaera. iz. (OEH). Sucedido, suceso, acontecimiento, evento. Hemen be ezta dana poza ta barria, bestela ikusi deigun andra-gizon hónen gertaeria. (Zirik 119).
gertakizun. iz. (OEH). Acontecimiento, suceso; relato de un suceso. Halako gertakizuneri tabernari gehixenak ez detse kasurik eitten. (Zirik 49)
gertau, gertatze [gertatu]. 1 . gertau, gertatze [gertatu]. da/du ad. (TE). Preparar(se), disponer. Gertauta dago afarixa. / Baiña, gertau zara zeu afaitarako? / Gauza luzia andrakumien kalerako gertatzia. / Teatro Amayan gertau eben jaialdi bat. (Zirik 84).
/ Afari legia einda lotarako gertau ziranian. (Ibilt 461)
/ Gertau eban zigorra gatz-uretan beratuaz. (Ibilt 470).
2 . gertau, gertatze [gertatu]. da ad. (TE). Suceder, ocurrir, pasar, acontecer. Gauzak gertau ziran haiñ uste barik eze, iñok ez ekixan zer ein bihar zan. / Orduan gertatzia Izan bazan gero gertau zana... / "Kerido"tzat ezautzen dogun Joxe Etxeberriatarrari gertautakua da. (Zirik 47).
Ik. suertau, egokittu. gertu. adlag. (TE). Preparado,-a; dispuesto,-a; listo,-a. Nahi dozunian urten deigun gertu nago. Ik. prest. geu. izord. (TE). Nosotros mismos, nosotras mismas. Gu-ren indartzaillia. / 1. persona pluraleko indartutako formia da, nominatibua.
Gu gara geu, ez hobiak eta ez txarraguak, baiña geu. / Geuk jaso dogu etxe hau, eta ez izardi gitxikin. Deklinaziñoko kasu markak hartu leikez: geuk (ergatibua: "Forma demost. de la primera persona agente del plural de los verbos tran." (TE, 399)), geuri, geure, geurekin eta abar.
geure. izord. (TE). Intensivo de "gure", nuestro-a, de nosotros mismos/de nosotras mismas . Gure-ren indartzaillia. / Edutezko genitibo markardun formia da, indartutakua.
Etxe hori geuria zan. Ik. geu, gure. geza. izond. (TE). Agua dulce, agua no salada; insulso,-a; manzana dulce, manzana no ácida. Ur gezia Mendarotik gora. / Sagar hónek gezak dira. / Batzuek nahixago izaten dabe sagar-garratza gezia baiño. Beste batzuk gezia lehenago garratza baiño. Ik. gazi, kresal, mingatz, mingots. gezatu, gezatze ( gezatutze). da/du ad. (TE). Desalar, quitar la sal. Ibai haundixak, itsasuan sartzerakuan, haren zati haundi bat gezatzen dabe. / Zenbat ur eskatzen dau itsasuan zati bat gezatziak? / Itsasoko ura gezatzia asmau gura dabe, eratekua nahikua ez dabelako. giau (gixau), giatze [gidatu]. du ad. (TE). Guiar, orientar, dirigir, encaminar. Gurasuen zeregiña, umiak hazi eta onera giau. / Itxulan eitia da, ganaua goldaketan danian aurretik giatzia. 1 . gibel. 2 . gibel. iz. (TE). Hígados; pachorra, cachaza. Horrek daukan gibela!: andria urkatzen lanian eta bedori tabernan... gibel-haundi [gibel-handi]. izond. (TE). Cachazudo,-a, despreocupado,-a; calmoso,-a; tranquilo,-a. Ha lako gibel-haundirik ez dot ezagutu bizixan. Ik. gibel, sanopotro. 2 . gibel. postp. (TE). Detrás (a espaldas). Oiz mendixan gibel, Zenarruza. Ez da Eibarren berba arrunta. TEk badakar bere Lexikoian baiña ohar honekin: "Comunmente no se usa en Eibar, que se vale de su sinón. oste, ostia" (TE, 400).
gibeleko. iz. (TE). Enfermedad del hígado, hepatitis, ictericia. Gibeleko gaitza orokorrian (hepatitis, lauremiña... )
Gaizki dago amatxo, gibeleko gaitzakin. / Eratiari laga?!, gibelekua ekan ala?. / Bai gizona, uste-uste barik estuasuntxo bat euki juagu, gibelekua dala-ta. (Zirik 34). / Gibelekuak hartu eban, eta hori-hori egon zan luzero. Ik. lauremin. gidari. iz. (TE). Lider, caporal; guía; conductor,-a. Mutill txikixen artian, gaiztuena beti gidari. 
1 . giltz [giltza]. iz. (TE). Llave, de cerradura. Eta zuri emongo detsuraz Zeruetako giltzak.... / Esaera polit bat dogu Eibarren: "lagaizu atia txingetian", giltzakin itxi barik laga bihar danian; berriz, giltzakin itxitta lagatzeko esan bihar danian: "lagaizu atia giltzian". 2 . giltz [giltza]. iz. (ETNO). Llave (herramienta). Torlojuak edo azkoiñak (tuerkak) askatzeko erreminttia. Taillarretako berbia da. Giltza bai dana benetan bihar-biharrekua taillarrian. / Giltza ona bada, soltatzen dittu gogorren dagozen torlojuak be. 3 . giltz [giltza]. iz. (ETNO). Llave para apretar llantas. Ardatzen uztaixak edo aruak estutzeko tresnia. Burdiñoletako berbia da. Ardatzen uztaixak edo aruak erabillixakin nasaittu egitten ziran eta giltzori hartu eta estutu egin bihar izaten ziran, ardatza gogor mantentzeko. giltz-morroillo. iz. (AN). Cerrojo de llaves. [...] eta giltz-morroilluak harutzago Mondraon. (Ibilt 459).
giltz-zulo [giltza-zulo]. iz. (TE). Ojo de la cerradura. Giltz-zulotik begira ardura ez zetsana, begiko miña batu eban. / Ate-morroilluan giltz-zulua billatzeko. (Zirik 37).
giltzian [giltzan]. adlag. (TE). Bajo llave; cerrado,-a con llave. Giltzpian (gordeta).
Aberats entzuna izan arren, haren etxian ogixa giltzian. / Esaera polit bat dogu Eibarren: "lagaizu atia txingetian", giltzakin itxi barik laga bihar danian; berriz, giltzakin itxitta lagatzeko esan bihar danian: "lagaizu atia giltzian". Ik. giltzpian. giltzdun [giltzadun]. iz. (TE). Llavero,-a. "Encargado de las llaves" (TE, 400).
Giltzduna da lanteira lehelengo agertu bihar dana . ginbelet (gimelet). iz. (TE). Barrena para madera; barreno para madera; barrena pequeña de carpintero. Egurrari zulo biribil txikixak, 7-6 milimetrotakuak, egittekua. Daratulu txiki baten antzeko erreminttia da; indarra eginda, bueltaka, egurrian zuluak egitteko erabiltzen da (ETNO). Arotzen errementadiko erramintxa bat, ginbeleta. / Burdixan laakuari zozki-zulua egitteko, ba, gimeleta. Ik. berbikin. |
Babesleak
