jangartxu. izond. (JME). De poco comer, inapetente. Jateko gogorik bakua, jaten mizkiña dana, jangarkia. Ik. jangarka, mizkin, mika. jangille [jangile]. iz. (TE). Cocinero,-a. Mendixan, txandaka eitten genduan jangille. Ik. koziñero. Ez da erabiltzen.
jantegi (jantei). iz. (TE). Comedor, lugar donde se come. Tabernan jatekuari gehixago begiratzen jako janteixari baiño. Ik. taberna. jantzaille [jantzaile]. iz. (TE). Comensal. Azkenengo Afaitxan, hamairu ziran jantzailliak. Ik. jatun. Ez da erabiltzen.
1 . jantzi, janzte. da/du ad. (TE). Vestir(se), poner(se) ropa; disfrazarse de. Gorputzian jantzixak jarri.
Zu baiño lehen jantzi naiz. / Zuk aurreratu destazunakin, alabia jantzi dot. / Ibilgonia jazten badabe. (Zirik 28).
/ Nahiz tximiño jantzi edo odoloste jantzi. (Zirik 103).
/ Zalduna neskame jantzitta. (Ibilt 473).
Anton. erantzi. Ik. koko jantzi, koko-moko jantzi. 2 . jantzi. 1 . jantzi. iz. (TE). El vestir. Jantzixa (janztia) personiak daukan premiñetako bat.
Jantzixa, batzuentzat, ardurarik nausiña. / Etxe honetako zerbitzailliak dauke jana, jantzixa eta soldatia. 2 . jantzi. iz. (TE). Ropa, vestido, traje, prenda de vestir. Janzteko erabiltzen dan erropia, jantzixa.
Jantzirik onenakin zabiz sukaldian zeregiñetan. Ik. erropa, janzteko, soiñeko. 3 . jantzi. iz. (TE). Ayuda, apoyo, sostén. Hartu daben gizonan jantzixagaz, ez da helduko urriñ. Ik. jantzittasun. jantzigille [jantzigile]. iz. (TE). Sastre, modisto,-a. Alabia, Parisen ikasi eta jantzigille abilla dau. Ik. jostun. jantzittasun [jantzitasun]. iz. (TE). Ayuda, apoyo, sostén . Umiok hazi dittuanian, jantzittasun haundixa hartu dau. Ik. jantzi. janzale (jantzale). izond. (TE). Comilón,-ona. Jatuna. / "gourmand" (TE, 459). Txanton Piperri bezelakotxe jantzalia. Ik. jostun. Gitxi erabiltzen da. janzkera (jazkera). iz. (TE). Manera de vestir; moda. Andrazkuen janzkeria, urtian-urtian aldatzen da; gizonena, hamar urtetik behiñ. janzteko (jazteko). iz. (TE). Vestido, ropa. Janztekua, bai barrutik eta bai kanpotik, ugari dau harek dotoriak. Ik. erropa, jantzi. jaramon. iz. (ELH). Caso, atención, aprecio. jaramon egin (jamon egin, jaramun egin). dio ad. (TE). Hacer caso, prestar atención, atender. Ikusi eta jamonik ez desta eiñ. / Harro haundixak, jaramunik be ez desta eiñ. / Adarjotzailliak, adarra jotzekuak bihar dittu, [...] ta ez jamonik eitten ez dabienak. (Zirik 91).
Ik. aintzakotzat hartu, aintzat hartu, kasu egin. "Se toma de los de Ondárroa" (TE, 458). Baiezkuan eta ezezkuan erabiltzen da; ezezkuan: jaramunik e(g)iñ ez, jamonik e(g)iñ ez. Gaur egunian ez da asko erabiltzen, zaharrak ez bada.
jaramonik ez(a). esap. (OEH). Abandono, falta de atención, desdén. Ez jakiñian zer pentsau, bildurra ala kaikukerixia ete zan zaldunan jaramonik eza. (Ibilt 476).
1 . jardun, jardute (jardutze, jarduntze). 1 . jardun, jardute (jardutze, jarduntze). da/du ad. (TE). Estar/andar haciendo algo ; ocuparse (en), emplearse (en). Jokatu egitten da, sintetikua dalako. Zeozer egitten egon edo ibili, zeozetan egon edo ibili.
Hamar orduan eten barik jardun dau lanian. / Piontzan dihardu hamar orduko ekiñaldixan. / Peskan jardutzeko lizentzia bihok. (Zirik 14).
/ --[Perretxikuak] Hiltzekuak balitzozak ez hintzake oin nerekin berbetan jardungo. (Zirik 62).
/ "Andria lazko zepurik ez dagok" sarri jardutzen zetsan bere buruari. (Zirik 76).
2 . jardun, jardute (jardutze, jarduntze). du ad. (TE). Murmurar, chismorrear; criticar. Zentzu txarrian: barriketia erabili; jardunian, gaizki esaten ibili.
Haren faltarik haundiña, jardun biharra. / Jarduntzia errezagua gauzak eittia baiño. jardun eta jardun. esap. (OEH). Actuar sin descanso; hablar sin cesar, sin descanso. [Bertso lanean] jardun ta jardun egiñagaittik, nik ezin diat ikasi. (Zirik 96).
2 . jardun. 1 . jardun. iz. (TE). Charla, conversación; discurso, sermón; murmuración. "Lo gue se habla" (TE, 460).
Alperrik ondo ein, jarduna ez da faltako. / Ostatuko nausixa be hurreratu zan euren jardunak entzunaz. (Zirik 33).
/ Mahaiko jarduna biztutzeko esan zetsan txantxetan: [...]. (Ibilt 468).
/ Liburuko ipuiñlari ta entzunlarixak alkarregaz erabiltzen daben jardunian. (Ibilt 454).
2 . jardun. iz. (NA). Trabajo, ocupación, tarea. Ep! zer?, ondiok ez gara hasi jardunian?. / Testigu aurrian eiñ biharra ezkutuan eiñ biharreko jardun hori. (Ibilt 455).
jardun-leku. iz. (TE). Mentidero; tertulia. Hárek batzen diran lekua, nun-nahi, jardun-lekua. Ik. guzurtegi. Honen sinonimua gehixago erabiltzen ei da/zan; gaur egunian, ez bata eta ez bestia ez dira egunerokuak. jardunbihar [jardunbehar]. iz. (TE). tener que murmurar; murmuración, chismorreo, habladuría. Jendian jardunbiharrak galdu eban bere onenian. jardungura. iz. (TE). Ganas de criticar, de censurar, de cotillear, de murmurar. Ez jako falta jardunguria harek eitten daben guztian kontra. jardunian egon / ibili [jardunean egon / ibili]. da ad.-esap. (OEH). Hablar, conversar, ocuparse de. Beti holan eingo baneukek ni bai gizona formala, auzuak pe ez litzakiaz jardunian ibiliko. (Zirik 25).
jardunkerixa [jardunkeria]. iz. (TE). Habladuría, cotilleo, murmuración. Zuk esan dittuzun gauza guztiak, jendian jardunkerixak. jardunkizun. iz. (TE). Comentario, asunto, tema [de conversación]. Haretxen ezkontziak, jardunkizuna ugari emon dau behintzat. jarduntsu. izond. (TE). Hablador,-a . Berbatsua, berba larregi egitten dabena. / "Que habla demasiado" (TE, 683).
Ez da gizon txarra, baiña bai jarduntsua. / Beste jarduntsuak berriz be: Hi, [...] neri gero miñik ein barik. (Zirik 56).
/ Aizkolari harro ta jarduntsuak... (PM 10).
Ik. barriketalari, barriketatsu, berbatsu, jardunzale. jardunzale. izond. (TE). Murmurador,-a; criticón,-ona. Jardunerako joeria dabena. Intenziño gaiztoko jardunzalia dozu auzokua. Ik. jarduntsu. jarixo [jario]. iz. (NA). Escape, fuga; goteo; derrame . "Fuga o escape de un líquido en un recipiente" (VO).
Ur txirixua ero ur jarixua bazeukan itturrixak, gauza gitxi baiña... / Barrikiak galdu? zulua badauka sitsana ero, baiña... ostian barrikiak ez daka...: asetakuan pegau eitten dok ha egurra eta akabo! ez dao jarixorik.. / Pitxar honek jarixua dauka. / Ontzi honek jarixua dauka.. Ik. txirrixo, darixola. jarkera. 1 . jarkera. iz. (TE). Actitud, desplante; gesto, postura . "Jarrera desegokia" (AN).
Ez desta aurrerapenik emon haretxen jarkeriak. / Jarkera zatarrak dittu beti harek. / Andriaren begirakunan ez zan izan giro; axerixaren jarkeria zirudixan. (Zirik 27).
/ Jarkera illunagaz esan zetsan zittal-zittal: [...]. (Ibilt 482).
/ Basuetako jarkerak ahaztu, odol-egarri berua amatau, kidekuegana lagun hurreratu ta legia ahalduta...(Ibilt 125).
Ik. jarki. 2 . jarkera. iz. (TE). Postura. "Dantza kontuetan politto dantzan egitteko gorputza jartzen dan modua" (ETNO).
Aurreskua joten ekiñ orduko tanboliñak, plazan ziran neska-mutillak eitten eben katia eta mutil jatorrenak urtentzen eban erdira, ekarri zeixuen aurrera neskarik ederrena lagun biren erdixan. Han izaten ziran gero saltuak, jirak eta hanka-bihurtziak eta jarkerak milla, emakume haren aurrian, hau oso bihurtu arte aurreskolarixa lagun hartzera. Baiña, baimen hau ez zan izaten ikusi barik bestekaldetik atzeskua eitten ebanan ahalegiñak berangana bihurtu gurarik ederra, ez dalako irabaztaillerik beste bat ez bada galtzaille. Ik. aurresku. |
Babesleak
