oholuts. iz. (ETNO). Fallo de no acertar sobre la madera en el lance de la bola. Boletako berbia da, oholian ez jotian hutsa.
Ik. bóleta, erdikuts, gaiñuts. oihan. iz. (OEH). Bosque, selva. Heldu ziran Afrikara ta sartu ziran amaiera bako oihanetan zihar. (Zirik 86).
Ik. baso. Ez da Eibarko berbia. Literaturan edo ez bada ez da erabiltzen.
oihu. iz. (TE). Grito, clamor, chillido; grito de alegría. "Exclamaciones de júbilo" (TE, 587)
Agertu zanian, han baziran oihuak, pozak zoratu biharrian danak. 
oillagor-txakur. iz. (ETNO). Setter; perro de caza de becadas. Ik. eper-txakur, erbi-txakur, kirikixo-txakur, oillagortalari. oillagorreta. iz. (ETNO). Caza de la becada; caza de la sorda. Oillagorretia gogorra dok, e? Ordu asko, gora eta behera, txakurran atzetik beti. Eta askotan ezer barik bueltau bihar etxera; tirorik jaurti barik goiz guztian. Baiña gustau! Neretzat oillagorretia modokorik ez dagok. Paselarixen moduan ala? Goiz guztia jarritta, jan-edanian? Hori ez dok kazia!. oillagortalari (oillagortari). iz. (ETNO). Cazador,-a de becadas, cazador,-a de sordas. Oillagortalari gogorrena hamengo bueltan nere lehengusua izan dok. Harek ixa egunero urtetzen jok kaza-sasoian. Eta ekarri be bai, e? Ekarri be bai. Ik. epertalari, erbittalari, oillagor-txakur, paselari. Hori izenori txakurrekin eta ehitzarixekin erabiltzen da.
oillaloka (oilloloka) [oilaloka]. iz. (TE). Gallina clueca. Zenbat bidar gura izan dot zure semiak batzia, oillalokiak txitxak bezela bere heguan azpixan, eta ez zenduan nahi izan (Mat. 23. 37). oillanda [oilanda]. oillar [oilar]. 3 . oillar [oilar]. iz. (OEH). Hombre fuerte, apuesto. Zaldunori, ondiokan oillar uste zala, erabiltzen zittuala jardun alaixak neskamiagaz zerbaitt gurarik. (Ibilt 473).
oillar basarrittar (oillar baserrittar) [oilar baserritar]. iz. (TE). Gallo autóctono, gallo indígena. "Gallo de raza indígena, que no sirve para las peleas" (TE, 590).
Oillar baserrittarrak ez dira gauza jokorako. oillar burrukalari. iz. (ETNO). Gallo de peleas. Oillar burrukalarixeri gangorra moztutzen jakue, heldu-lekurik ez deixen euki. Ik. oillar ingles. oillar ingles [oilar ingeles]. iz. (TE). Gallo de pelea. Oillar ingles fin-fiña dauka kastatarako. / Gerra aurretik famauak ziran oillar burrukak Eibarren. Burrukotan oillar inglesak erabiltzen ziran, bertakuak baiño hobiak ziran eta. Ik. oillar burrukalari. oillar-burruka. iz. (ETNO). Juego de apuestas con gallos de peleas. Oillar-jokuak?! lehen asko oillar-burrukak hamen inguruetan!, Eibarren eta Ermuan eta.... Ik. oillar-joko. oillar-joko [oilar-joko]. iz. (TE). Pelea de gallos. Oillar-jokuan diru asko jokatzen zan sasoi baten. / Oillar-jokuak?! lehen asko oillar-burrukak hamen inguruetan!, Eibarren eta Ermuan eta.... Ik. oillar-burruka. oillardun [oilardun]. iz. (TE). Dueño,-a de gallos de pelea, gallero,-a. Txopa akabatzaillia, oillardun aittua. oillartoki [oilartoki]. iz. (TE). Gallera. Sumendixak Txirixo-kalian eukan oillartokittik, irabaztaille askok urtetzen eben. oillartu, oillartze [oilartu]. da/zaio ad. (TE). Engallarse, gallear. Irabazi dittuan jokuekin, oillartuta dabill. oillasko [oilasko]. 1 . oillasko [oilasko]. iz. (TE). Pollo. Pare bat oillasko eruaixozuz don Toribio medikuari. / Txikixak dira txitxak. Gero oillanda-oillaskuak esaten juek batzuk. Oillandak izaten dittuk oilluak eittekuak, ta bestiak, oillaskuak oillar eittekuak. Gero hasten dianian, ba, "ya está", ta oillarra, ba, izaten dok berrogeta hamarrendako bat nahikua, ta bestiak jateko! Ta oillandak be bai sobre badare! Lehenago Elgoibarren ferixan, oillaskua? Plazia bete! Donostiatik be etortzen zian erostailliak, basarriko oillaskua erostera. Ta hamengo basarrittarrak astuakin juaten zittuan, andrak, Elgoibarrera! Bizirik eruaten jittuen. Orduan restaurantiak eurak hiltzen jittuen oillaskuak! Oingo moduan ez jeuan oillaskuendako mataderorik eta espiritu santurik! Bakotxak beria! Lehenago tabernarixak, porejenplo, bildotsa? Tabernarixak hiltzen juen etxian! Paulo "Azitaiñek", ta Usartzan, ta Ixuan... ta danian lehenago!. oillo [oilo]. iz. (TE). Gallina. Oillua berez da izukia. oillo-barru [oilo-barru]. iz. (TE). Menudos de gallina. Oillo-barruegaz janari ederrak ipintzen zittuan. Normalian pluralian.
oillo-gantz [oilo-gantz]. iz. (TE). Grasa de gallina, manteca de gallina. "Grasa de gallina a la que se hace durar en una olla de barro" (TE, 590).
Oillo zahar haundi honek, urtebeterako gantzak eukazen. oillo-harri [oilarri]. iz. (TE). Piedras que engullen las gallinas. "Detritus calcáreo natural que en campo libre aprovechan las gallinas" (TE, 590).
Oillo-harrixa dan baserrixetan, oilluak gitxiago bihar izaten dabe jaten. oillo-lapiko [oilo-lapiko]. iz. (TE). Cocido de gallina. Oillo-lapikua etxe guztietan: horraiñok heldu gura eban Frantziako errege nafarruarrak. / Gizonezkuen sarrittango argalunia, egunero oillo-lapikuagaz aspertzia, eta hala zan kaletar hau, etxeko ederragaz aspertuta, baserriko andrakume [...] bategaz aiskide. (Ibilt 465). Ik. aza-lapiko, baba-lapiko, lapiko. oillo-luma [oilo-luma]. iz. (TE). Plumón de gallina. Oillo-luma bigunagaz neban harrotuta buru-azpikua. oillo-salda [oilo-salda]. iz. (TE). Caldo de gallina. Oillo-saldia hamarretan arrautza gorringuakin eta txiki bat zuri. / Ollo-saldia edo dalako horrek iztarri guztia pikatzen jok [...] ta barriz, beste Txesterrok azkarrixaguak dittuk oindiok. (Zirik 114). (Se conocía con ese nombre la marca de tabaco "Ideales").
oillo-zorri [oilo-zorri]. iz. (TE). Piojo de la gallina. Oillo-zorrixak jan biharrian dauke gure lokia. oillotoki (oillatoki) [oilotoki]. iz. (TE). Gallinero. Inguru guztiak oillotokiz bete ziran. Ik. oilletxe. 1 . oin. 1 . oin. iz. (TE). Pie medida longitudinal antigua, 1/3 de vara. "Medida longitudinal" (TE, 599). Neurri zaharra, (kana 1 / 3), 27,86 cm. (ETNO).
Berrogeita hamar oiñeko gerrixa neurtu zetsen tantai hari. Ik. arra, kana, kana-erdi, ontza, ontza. oiñez [oinez]. adlag. (TE). A pie, andando. Oiñez eta dirurik barik munduan zihar... oiñezten hasi. esap. (EEE). Empezar a dar los primeros pasos. Gure txikiña be oiñezten hasi jaku. 2 . oin [orain]. adlag. (TE). Ahora. Oin, teillatu gaillurrian adarra jarri dogunetik, guazen jan-eranera. / [Gaitzizenak] Eibarren be oin hainbeste entzuten ez badira be. (Zirik 82).
oin arte [orain arte]. adlag.-lok. (TE). Hasta ahora, hasta la fecha. Oiñ arte (ez dot) iñoiz holakorik ikusi. oin artekuak apurtu. esap. (EEE). Traspasar / rebasar el límite. "Baten batek aparteko gauzaren bat edo disparateren bat esan edo egiten duenean esan ohi da" (EEE, 46).
Demontre! Heuk apurtu dittuk oiñ artekuak, abendua hill?! (Zirik 71). Orain artekuak tapau be esaten da.
oin artian [orain artean]. adlag.-lok. (OEH). Hasta ahora. Egon zaittez ziur [...] oin artian bezela gurako detsurala. (Ibilt 480).
oin aurretik [orain aurretik]. esap. (TE). Antes de ahora. Oiñ aurretik be baziran horretariko matazak. oin azkenengo. adlag. (VO). La última vez, la vez anterior. Oiñ azkenengo ikusi giñuazen Elgoibarren. oin dala [orain dela]. esap. (TE). Hace x días, semanas. Oin dala hiru urte, gaur bezelako egun baten, holako lekutan izan nintzan. / Oin dala zazpi urte, Jauna, ezagutu neban Vigier-ko Damia, Bedorren loibia. (Ibilt 483).
/ Aita Donosti, oin dala urte asko Eibarrera etorri zan konferentzia bat emotera. (Zirik 104).
Ik. dala. oin ezkero (oin ezkerio, oin ezkerik, oin ezkerikan) [orainez gero / honezkero]. adlag. (TE). Para ahora, ya. Oiñ ezkero mutill haundi einda eukiko dozu semia. / Oiñ ezkerik, egositta egongo da okelia.
/ Ez dot hartu erlojorik, baiña oiñ ezkerik badira bostak.
/ Oiñ ezkerikan aberastuko zan.
/ Oiñ ezkero han be izango dittuk gallegu mordoren bat piñu ebaten. (Zirik 23).
/ Oiñ ezkero hemen be laster izango juagu. (Zirik 22).
/ Lagaik atia zabalik, esneduna be oiñ ezkero laster izango dok eta. (Zirik 25).
Ik. honezkero. oin hurrengo [orain hurrengo]. adlag. (TE). La última vez, la vez anterior. Oiñ hurrengo Donostian izan giñanian, ederto ibilli giñan. oiñalde. iz. (OEH). Lugar (de la cama) donde se ponen los pies. Burua oiñaldian zeukala, ta hankak burualdian. (Zirik 118).
|
Babesleak
