hode. hodak A. Sarasua (CC-By-SA) 1 . hode (hore, hoda, hodei, horei) [hodei]. iz. (TE). Nube. Hodia agertu da zeru urdiñian. / Hodak hurbildu dira Bizkai aldian, eurixa baletor leztxe. / Nere poztasunan zeru urdiñian horia agertu da. Ik. ifar-lauso, behe-laiño, ifar-laiño, laiño, lanbro-laiño, trumoi-hode, trumoi-laiño.  Eibarren gehixen erabiltzen dan berbia laiño da gaur egun; hode gehixenetan trunboi girua daguanian erabiltzen da: trunboi-hodak, hode-adarrak... ode-tontorrak © Jaione Isazelaia 2 . hode (hore, hoda, hodei, horei) [hodei]. iz. (TE). Tormenta. "También se dice de la tormenta que pasa con la nube" (TE, 582). Bizkai aldetik hodia dator. Ik. ekaitz.  Bigarren adiera hau bizirik dago inguruko herrixetan, baiña oso galduta Eibarren. hode-adar [hodei-adar]. iz. (ETNO). Nubarrón; nimbo. Laiñuak... hodiak, hode haundixak... Bai!, guk trumoia datorrenian esaten dogu: "Enee!, horrek dira hode-adarrak dagozenak!"; eta itsasotik datozenak dira ifar-laiñuak, ifar-lausuak. Baiña danak laiñuak. Ik. ifar-lauso, hode-lauso, behe-laiño, hode-tontor, ifar-laiño, lanbro-laiño, trumoi-hode, trumoi-laiño. hode-lauso (hoda-lauso) [hodei-lauso]. iz. (TE). Nube alta y ligera; cirro. Hode ariñak, eguzkixari traba pixkat egitten detsenak, baiña eguna illundu barik eta euririk ekarri barik (ETNO). Goixian goixetik dagoz hoda-lausuak. Ik. hode. hode-tontor [hodei-tontor]. iz. (ETNO). Nubarrón; nimbo. Ik. hode-adar, trumoi-hode, trumoi-laiño. hodearte [hodeiarte]. iz. (TE). Claro entre nubes. "Nublado, con espacios claros" (TE, 581). Hodeartian, iratargixa, uste (eze) arinka baten zoiala. odixia © Jaione Isazelaia hodeixa (hodei, horei, hodaixa, horaixa, horeixa) [hodi]. iz. (ETNO). Tubo, canalón. Teillatuko kanaloiari euskeraz "hodeixia" esaten jako, eta ez dira trunboiakin datozan hodeixak.... / Hor kanpoko horaixiari be, zulo galanta egin jako eta eurixa egitten dabenian ez dago azpittik pasatzerik. Ik. aska, tubo baltz, tubo galbanizau. 1 . hodiatu (horiatu), hodiatze (horiatutze) [hodeitu]. da/du ad. (TE). Nublar(se), cubrirse de nubes. Goi-garbi atara dau goizian, baiña eguardixa baiño lehen horiatu dau, hoda illun-illunekin. / Hobe horiatuko baleu gaur, Elgetarako bidian euzki-galdatan ibilli bihar ez izateko. Ik. laiñotu. 2 . hodiatu. 1 . hodiatu (horiatu) [hodeitu]. adlag. (TE). Nublado,-a. Horiatu dago gaur goizetik. / Horiatu dago gaur egun guztian. / Goibel edo hodiatu dago gaur egun guztian. Ik. goibel, laiñotu.  Arrunta Eibarren ["comunmente" (TE, 406)]. Normalian hodiatu egon erabiltzen da. 2 . hodiatu (horiatu) [hodeitu]. izond. (TE). Nublado,-a, nuboso,-a. Egualdi horiatua daukagu gaur. / Horiatua dagok eta ezingo gaittuk Kalamuara juan. hogei. zenbtz. (TE). Veinte. Kardinala da. Hogei urte ederrak. hogeta hamar [hogeita hamar]. zenbtz. (TE). Treinta. Kardinala da. Hillak hogeta hamar egun bataz beste. hogeta hamarrera. iz. (ETNO). Juego de cartas. Karta jokua da. holako (horlako) [honelako / horrelako]. izlag. (TE). Tal como (este/ese, esta/esa, esto/eso). Balixo erakuslia dauka, eta 1. eta 2. gradurako balio dau eta zelakua esan gura dau. Izenakin edo bakarrik erabili leike. Oinguan astindu eder bat emoixozu, ez deiran berriz holakorik eiñ. / Neria ez da holakua; zerbaitt desbardiña da. / Horlako guzurra asmatziak be, lanak daukaz. Ik. horrelako.  Goi maillako gradua aitzen emoten dau bardintasun itxuria daukan arren. Kasu markak hartu leikez: holakua, holakorik, holakuari (...). holako batian (holako baten) [holako batean]. esap. (OEH). En cierto momento, en una de esas; por fín. Hólakoren baten ipiñi eban martxan erlojuori. (Zirik 65s). holakoxe (holakotxe). izlag. (VO). Tal como ése/esa mismo,-a. Indartutako formia da. Kuadru onak holakotxiak izatetxuk (izaten dittuk). (Zirik 17). Ik. horrelakoxe. holan (hola) [hola]. adlag. (TE). De este modo, de esta forma; así, de esta manera. Balixo erakuslia daukan adberbixo kategorixako formia da, moduzkua. Hola aittu detsat nik behintzat esan dabena. / Hik holan badiñok, holan izangok (izango dok). (Zirik 14). Ik. honela.  Gehixenetan 1. eta 2. gradurako erabiltzen da (gitxittan 3.erako). Berak bakarrik zelan esan gura dau, modua; baiña leku-denborazko genitibua be hartu leike, zelakua aitzen emoteko: holako, horlako. hola eta guzti be (holan da guzti be) [hola eta guzti ere]. esap. (OEH). A pesar de todo, aun así. Hola ta guzti be, baziran umorerik galdu ez ebenetarikuak. (Zirik 48). holan dok ala. interj. (JME). Qué os habéis creído!. Zer uste dozue zuek!? Ze mutillak! Holan dok ala! Lehenago ura eruan zenduen da oin gatza nahi dozue?. holan eta halan. esap. Así o asá. Hola eta halan, alperrik galdu dabe gauzia. holantxe (holaxe, holaxen, holaxek) [honelaxe / horrelaxe]. adlag. (VO). Así, de esta/esa misma manera. Balixo erakuslia daukan adberbixo kategorixako 1. graduko forma indartua da, moduzkua. --Ia Periko,... Jarraittu holaxe!... Ez obeidu!, hi baiño lehenago nekatukok-eta. (Zirik 87). / Abadieri beti holaxen deittu bihar jakuelako. (Zirik 79). Ik. halantxe. hona. 1 . hona. adlag. (TE). Aquí, a este lugar. Balixo erakuslia daukan adberbixo kategorixako formia da; adlatibua, 1. gradukua. Etorri zaittez hona, gauza bat esan bihar detsut. / Lurrak honaiñok, horregaittik hamen "Finisterrae". / Legia eta Profetak honaiñok; Juan ezkero grazian legia. / Egun guztian behiñ, agertu zaittez honutz. Ik. jo hona eta jo hara.  Beste adlatibuak honen gaiñian egitten dira: honaiñok, honutz. 2 . hona. adlag. (OEH). Hasta ahora, hasta este momento . Ikusten danez ordutik hona etzara aldatu... (in Zirik 100).  Denporian gaiñian: noiztik hona; ordutik hona... honutz [honantz]. adlag. (OEH). Hacia aquí. Ta, hango medikuak etsipena emonda honutz genkarrela bidian ezton (ez don) ba hil. (Zirik 26). honaxe (honantxe). adlag. (TE). aquí mismo, a este lugar. Balixo erakuslia daukan adberbixo kategorixako indartutako formia da; adlatibua, 1. gradukua. Honatxe ekarri bihar destazu, nere etxera, letriak aintzen daben dirua. / Honaxe etorri bihar litzateke, gauzak nola diran ikustera. / Berihalaxe, hauxe, horixe, haraxe, honaxe... honda-aska. iz. (ETNO). Salida del agua de la rueda. Hondoko askia, guzur-askatik sartu eta tikiñoiari bira eragitten detsan uran urterako kanala. Burdiñoletako berbia da. Tikiñoi-zirkuluan behealdiakin tangente eta horizontal dago "honda-askia"; bertatik urtetzen dabe urak eta ur-saltuan punturik bajuena da. ondamendixa © Jaione Isazelaia hondamendi. iz. (TE). Destrucción; ruina, perdición; hecatombe. Atzoko ufalak hondamendi haundixa ein dau. / --Zer da nere begixen aurrian ikusten doran hondamendi triste hau? (Ibilt 488). hondar. 1 . hondar. iz. (TE). Arena. Ibaittik hondarra ataratzen bizi zan. 2 . hondar. iz. (TE). Resto, residuo, despojo; retal, sedimento, poso, borra. Likiduena edo soliduena izan leike. Mahaiko hondarren billa izaten zan Lazaro eskekua. / Pitxarkadia, hondarretaraiñok eran eban. / Batek kargau, eta bestiok batu hondarrak. Ik. hondokin. hondarrazpiko. iz. (ETNO). Salvariego (Trachinus sp.). Animalixa izena da. hondartza. iz. (TE). Playa, arenal. Ondarruako hondartzan egonaldi ederrak eindakua naiz neu be. Ik. hariatza, itsas hondartza. hondatu, hondatze ( hondatutze). da/du ad. (TE). Estropear(se), echar(se) a perder. Oinguan, hondatu naiz betiko. / Hondatu dozu soiñeku barrixa. / Hortik etorri zan gu hondatutzia. / Ez zan gatxa gu hondatzia, narrugorrixan laga eta gero. / Ta gero hauxe, ajia galanta, gorputza hondatu, dirua galdu ta osasuna makaldu. (Zirik 94). / Hondatu gura izan nozunetik [...] nere [...] famelixian ondran. (Ibilt 479). hondatzaille. izond. (TE). Malgastador,-a, derrochador,-a, despilfarrador,-a. Aurreratu daben guztia da bere seme hondatzailliandako. Ik. botatzaille, etxekalte, gastatzaille. hondo. iz. (TE). Fondo. Itsasuan badira hondua jo ezindako sakonunak.

ha hainbat halan handiko harbide hariltegi harrapatzen harro hartzana haundikor haustu hazurbaltz helduleku Heunoeta hillabete hirurehun hode hondokin horittu horretaraxe hozkirri huslari