hozkirri. 1 . hozkirri. iz. (AN). Escalofrío. Hotzikaria. Jaiki ba, ta indar motelak, nahieza, hozkirrixa; txakur eztula, ospelak  ta surrian dindirrixa. (Ibilt. 229). Ik. hotzikara. 2 . hozkirri. izond. (TE). Fresco,-a, frío,-a. Egualdi hotzkirrixa gaurkua. hozmindu, hozmintze. da/du ad. (AZ). Entumecerse/encogerse de frío. Hotzagaittik hanka eta besuak mindu. hoztasun. iz. (TE). Enfriamiento, frialdad; desafecto, indiferencia. Sasoi batetik hona hoztasun bat ikusten detsat hari, gu danondako. / Haretariko batek zerbaitt somatu ei eban, plaentxiatarrak eurendako hoztasuna eukela. (Zirik 40). / Ikusirik zaldun jator haren hoztasuna bere etxeko emakume guztiendako. (Ibilt 458). hoztu (hotzittu), hozte (hoztutze). da/du ad. (TE). Enfriar(se), refrescar; enfriar(se) [una relación]. Hoztu neban galtzairu gorixa uretan sartuta. / Jan ondorian hoztutzia, ez da ona. / Hoztu naiz guztiro harendako, hasarria izan genduanetik hona. huelga. iz. (TE). Huelga, paro. Quintana Hermanos-en lanteixetan Eibarren lehenengo huelgia. humanidade [humanitate]. iz. (TE). Humanidad; género humano. Gizakiak, gizon-emakume guztien multzua; errukixa, alkartasuna, batasuna. Humanidadia, ez da gizartia bakarrik, baitta bihotzan zerikusixa be, eta gizon guztiak famelixa bat letz begiratzia. / Gizonen batasuna, oiñ esaten dogun "humanidadia", zer besterik Jaungoikuan agindua baiño?  "Por no hallar en el sinónimo todo el sentido y significación que la palabra tenía en la literatura humanitaria del siglo XIX, se generalizó la voz romance" (TE, 418). hun (gun) [gun]. 1 . hun (gun) [gun]. iz. (TE). Tuétano. Hunetaraiñok sartu jata hotza. / Hazurretako hunetaraño zurkatxa sartuta ebala. (Ibilt 462). Ik. muin. 2 . hun (gun) [gun]. iz. (ETNO). Veta central de la madera. Bihotza. Egurrak barruan eukitzen daben egur-zan biguna. Hau egur gaztia dok eta ondiokan huna haundixa jakak. Ik. bihotz. hungriano. iz. (TE). Gitano,-a; calderero,-a; hungriano,-a. "Gitanos de Centro-Europa que hacían bailar el oso" (TE, 709). Sarri agertzen ziran lehenago hungrianuak hartzari dantzan eraitzen. Ik. ijito, motxailla. Huntz-orrixak © admin Untzaga (Bartolo Arriola) huntz. iz. (TE). Hiedra (Hedera helix). Huntzak azpixan hartuta zan ha jauregi izandakua. Ik. huntzorri.  Huntz erabiltzen da normalian. huntzorri. iz. (TE). Hiedra (Hedera helix). Huntzorrixak estalduta eguan zugatz guztia. / Huntzorrixak, horma zaharretan gora zabaltzen dala, edertzen dittu izan diran gizaldixetako zuti-jausixak. Ik. huntz.  Huntz erabiltzen da normalian. 1 . hur. Hurraren orrixak eta fruituak © admin 1 . hur. iz. (TE). Avellano (Corylus avellana). Hurra, kareharrizko sailletan etortzen da hobeto. Ik. hur-arbola, hurritx.  Eibarren h-rik esaten ez danez, mugagabian ur-ekin nahastau leike, baiña hur-en kasuan artikulua edo edozein kasu marka hartzerakuan amaieran konsonante dardarkarixa anitza da, urra, eta ur-en kasuan artikulua hartzerakuan ura egitten da. 2 . hur. iz. (TE). Avellana (fruto) (Corylus avellana). Hurrak izaten dira bikotxak, hirukotxak eta baitta laukotxak be. / Tximiñueri abillanak, hurrak, ezkurrak, naranja azalak eta hórretariko zaburrikerixak emon ezkero. (Zirik 112). ur arbolia © Jaione Isazelaia hur-arbola (hurre-arbola). iz. (ETNO). Avellano (Corylus avellana). Ik. hurritx. 2 . hur. 1 . hur. adlag. (TE). Cerca, próximo. Hurretik hartizu, hobeto ikusteko. / Gaurko egunian, toki guztiak dira hurrian. Ik. hurrenen.  Kasu markak hartu leikez: hurretik (de cerca), hurrian (cerca). 2 . hur. izond. (TE). Cercano,-a, próximo,-a. Normalian lekuzko esanguria dauka, baiña figuradua be bai: konparaziño baterako, senide hurrak esaterakuan. Baserri hori hurra dozu: ordu erdi bez kaletik. / Zure aiskidia, senide hurra dogu.. / Senide hurrak dittugu hórrek. / Senide hurrak ba tiuak eta baitta bigarren lehengusuak ero hirugarren, baiña; beste batzuk ba, zeu be bai, Azpiri zaralako, senide urriñak.. 2 . hurrian [hurrean]. adlag. (TE). Posiblemente, probablemente. -Etorriko ete zara? -Hurrian, etorriko naiz. hur bat emon. esap. (ETNO). Aproximar. Egurra komeni dan neurrixetara gastatzia. Markuak egitteko hur bat emon bihar jetset egur honeri. Ik. ikutu bat emon. hur emon. esap. (EEE). Aproximarse; acercarse. "Zerbaitetan, norgehiagoetan esaterako, besteengana hurbildu edo besteak baino gehiago izan" (EEE, 53). Jaten gitxik emongo zetsen hur Patxiko Garratzari. hurrik bez (hurrik emon bez). adlag. (TE). Ni mucho menos. -Ondu dau goizekuan markia? -Hurrik bez. hurbildu, hurbiltze. da/du ad. (TE). Amontonar. Hurreratu Hodak hurbildu dira Bizkai aldian, eurixa baletor leztxe. Ik. bildu, metatu, pillatu.  Hurbildu ez da batu esanahixakin erabiltzen. Hurbildu batez be gazte jendiak erabiltzen dau hurreratu esanguriakin. hurren. 1 . hurren. adlag. (TE). Lo más próximo, lo más cercano. Jaungoikuan hurren, Gizona. / Azkar be azkar jaso zittuen hankak hurren euan arbolarutz. (Zirik 86). Ik. hurrenen. 2 . hurren. adlag. (TE). Después, seguídamente, a continuación. Honek gauza guztion hurren, izan zan ha gure herrira etortzia. Ik. hurrengo.  Gitxi erabiltzen da hurren zentzu honetan; normalian hurrengo. 3 . hurren. izond. (TE). El/la más cercano,-a; siguiente (en el tiempo, en grado). Seniderik hurrena herri hartan, lehengusu bat. / Baiña ehizara zoiazen okasiño hurrenian, betiko moduan laguntzako banozu, ikusi eraiñgo detsut zein dan nere ixilleko maittia. (Ibilt 459). hurrenen. adlag. (TE). Lo más cerca, lo más próximo, lo más cercano. Hurrenen dittugunak gurasuak. / Bide-txingorretik dogu hurrenen. Ik. hurren.  Normalian, hurrenen ez baiña hurren erabiltzen da. hurrengo. 1 . hurrengo. adlag. (TE). Después, a continuación, seguidamente. Hegaztixan hurrengo legatza jan genduan. / Zein da hurrengo?  Hauxe, hurrengo, da gehixenbaten erabiltzen dana eta ez hurren. 2 . hurrengo. izlag. (TE). Siguiente, próximo,-a. Hondamendi horren hurrengua, aterperik eza. 3 . hurrengo. adlag. (OEH). La siguiente vez, la próxima vez. Hurrengo holan iñor datorrenian jakingo dot pa zelan berba ein. (Zirik 115). hurrengoko. izlag. (OEH). Siguiente. Ez noia agintzera hurrengokoa [liburua] nungo euskeran egingo dodan. (Zirik 7). hurrenguan [hurrengoan]. adlag. (OEH). La próxima vez; en otra ocasión,. Hi, Jerolimo, hurrenguan andriakin laztanka habillenian, bentana ondotik erretirau heike. (Zirik 79). hurreratu, hurreratze ( hurreratutze). da/du ad. (TE). Acercar(se), aproximar(se). Egun bakotxak hurreratzen gaittu Urkira. / Hurreratu nintzan ixi-ixillik... / Etxera hurreratutzia gura eban gizajuak, illuna baiño lehen. / Naziñuak alkar aittu eta hurreratzia balitz, gerra bildurrik ez genduke eukiko. / Zahartu, gaztetu, aurreratu, hurreratu, amandratu, gaiztotu. / Sanjuanak hurreratu ziran. (Zirik 44). hurrian [hurrean]. 1 . hurrian [hurrean]. adlag. (OEH). Cerca. Gaurko egunian, toki guztiak dira hurrian. / Zure hurrian bizi naiz. / Dukesia geruago ta gehixago gorrittu zan pentsaurik hurrian erebixala. (Ibilt 477). 2 . hurrian [hurrean]. adlag. (TE). Posiblemente, probablemente. -Etorriko ete zara? -Hurrian, etorriko naiz. hurritx. iz. (ETNO). Avellano (Corylus avellana). Ik. hur-arbola. huskerixa (hutskerixa) [huskeria]. iz. (TE). Cosa sin importancia, nadería, bagatela. Hutskerixa bategaittik salduko leuke bere ama. / Beti ebillen Otuari nundik akatsen bat billauko. Huskeria guztiegaittik juaten zan uezabangana. (Zirik 13). / Neri ukaturik hainbeste erregutzen detsuran huskerixa bat. (Ibilt 485).

ha hainbat halan handiko harbide hariltegi harrapatzen harro hartzana haundikor haustu hazurbaltz helduleku Heunoeta hillabete hirurehun hode hondokin horittu horretaraxe hozkirri huslari