harro. 1 . harro. izond. (TE). Orgulloso,-a; soberbio,-a; altivo,-a. Haundiustez betia. Harrua bakarrik ibiltzen da hobeto ikusi deixen. / Gizon harrua izatiak ez zetsan balio. Ik. harroputz, harroti, harroskillo, harroxko. harrokerixa [harrokeria]. iz. (TE). Orgullo, altivez, vanidad. Munduan gizonok izaten dittugun estuasunik gehixenak, geure harrokerixen ondorena. harroki (harroka). izond. (TE). Arrogante, orgulloso,-a; vanidoso,-a. Harrotixa, haundiustetsua.
Harrokia dozu, uste barik, gaztetxuori! / Gizon txatxar harrokixa. (Ibilt 366).
Ik. harroputz, harroti, harro, harroskillo, -ki / -ka. Ez da gaur egunian erabiltzen; entzunaguak dira harro samarra, harroxkua, harroputza...
harroputz. izond. (TE). Presumido,-a; fanfarrón,-ona, arrogante, soberbio,-a. Harrua, haundiustetsua (irain-berbia).
Harroputza zanetik, bere aldeko haixia amaittu zanian, beherutz etorri eta basatan jausi zan. Ik. harroti, harro, harroskillo, harroxko. harroskillo. izond. (NA). Orgullosito,-a, fanfarroncillo,-a. Harro samarra. Mutil hori beti izan da harroskillo samarra. Ik. harroputz, harroti, harro, harroxko. harroti. izond. (TE). Arrogante, orgulloso,-a; vanidoso,-a. Harrua, haundiustetsua. Harroti bat zalako, ez zan heldu iñora. Ik. harroputz, harro, harroskillo, harroxko. harrotu, harrotze (harrotutze). 1 . harrotu, harrotze ( harrotutze). da/du ad. (TE). Envanecer(se), enorgullecer(se). Bitsa leztxe harrotu zan, azkenian plost eitteko. / Harrotutziak dakar gero apaldu biharra. / Diruak ekartzen dau harrotzia, eta harrotziak hondamendixa. Ik. puztu. 2 . harrotu, harrotze ( harrotutze). da/du ad. (TE). Esponjar(se), mullir; levantar(se), ahuecar(se), henchir(se). Laixekin lurra harrotu bihar izaten da, gauzia eraiñ aurretik. / Lurra harrotutzia, gauzia hobeto etorri deiñ. / Lurrak, hazixa ernetzeko, aurretik harrotzia bihar dau. harroxko (harrosko). izond. (NA). Orgulloso,-a; fanfarrón,-ona. Harro samarra (oso harrua esateko be erabiltzen da). Ha, total harroxkua zan ha! Harrua baiño, beste kategorixa bat, primerakua! Ik. harroputz, harroti, harro, harroskillo. hartako. izlag. Para aquello; adecuado,-a. Zertako dan, harta(ra)ko.
hartakotzat egon / euki (hatakotzat egon / euki). esap. (TE). Tener(se)/tomar por tal, tener(se)/tomar como tal. Norbere burua zeozertzat izan (EEE).
Hartakotzat nago neu behintzat, ondrauen artian. / - Ze, argixena dala uste dau horrek? -Ene! hartakotzat dago ba! / Zu ez zara zuzena, nahiz eta hartakotzat euki zeure burua. / Eibartarrak, bihargin fiñak; hartakotzat gagoz behintzat. hartantxe egon. esap. (TE). Estar (de acuerdo) en aquello mismo, en eso mismo. Norbaittek esandakuakin bat etorri. Neu be hartantxe nago, egixa dala diñuana. hartara (haretara). adlag. (TE). Así, de aquella manera; así pues. Era edo modu har(e)tan. Esaldixan hasieran jarritta ondoriozko lokailluen zeregiña betetzen dau (AS).
Haretara ez eban autuan parte izatia gura. / Hartara, ni ez naiz iñor. / Botikarixua, gizon kaskilla zanez, erremedixo bat baño gehixago erabiltzen zittuan, hartara andrazko danetarikuen izatiak jakin gurarik. (Ibilt 472).
Ik. horretara, honetara, hortik. Izatez, adlatibo kasu markia daukan 3. graduko erakuslia da, baiña moduzko esanguriakin lexikalizauta dago holako esaeretan. TEk diñuanez, bere sasoian hartara sinkopautako formia gehixago erabiltzen zan; gaur egunian, bixetara antzera baten erabiltzen da.
"Hor(re)tara, har(e)tara" in [Eibarko euskara. Gure hizketaren doinuak eta berbak, 371]
hartaratu, hartaratze. da/du ad. (OEH). Ir, llegar (allá, a ello), ponerse (a ello); llevar, obligar (a ello). Nora doian jente, hara doia Bixente. Ez musikazalia dalako, bañan jentia hartaratzen danian moda bezela izaten da. (Zirik 84).
hartu, hartze (hartutze). 1 . hartu, hartze ( hartutze). du ad. (TE). Coger, recibir, tomar. Hartu dozu nik bialdutako liburua? / Munduan errezoian, hartutzia hobe emotia baiño; ez Jesukriston erakusixetan. Ikusi Egiñak 20. 33-35 / Testamentu Barrixan irakorten dogu, emotiak zorion gehixago dabela hartziak baiño (Egiñak, 20. 35). 2 . hartu, hartze. du ad. (TE). Conquistar, dominar, tomar. Errekiak dakarren ufalakin, hartu dau zubixa. hartu barri egon. esap. (TE). Estar recién embarazada. "Se dice de la mujer que comienza un embarazo" (TE, 173). Bi eratara aittu leike: batetik, lexikalizaziño moduan; eta bestetik, denporazko egittura moduan.
Ba al dakizu auzoko andra gaztia hartu barri daguana? Ik. erne barri, etorri barri, ezkonbarri. hartu erain [hartu eragin]. dio ad. (OEH). Hacer tomar, hacer coger. Emaztiak pentsatzera arte berenua hartu eraiñ zetsala jateko hartan. (Ibilt 473).
hartu-emon [harreman]. iz. (TE). Relación, trato, asunto, negocio. Hartzia eta emotia. Nolabaitteko alkartrukian edo eragittian loturia, batez be personen edo alkartien artekua: merkataritzakua, seme-alaben artekua, naziñoartekua, lagunen artekua...
Itsas aldetik, antxiñatik, salerosteko hartu-emona izan dogu urringo herrixetako erdeldun jendiegaz. / Hartu-emonak, eta haundixak, darabixez aspaldixan. / Bihar detsegu auzokoeri, anaiegaz dogun hartu-emona. hartuera [harrera]. hartz. iz. (TE). Oso (Ursus arctos). Hungrianuak ibiltzen ziran lehenago, herririk herri, hartzari dantzan eraitten. Hartzako. iz. ber. (TE). Señor/Don Oso. "personificación del oso en la fábula" (TE, 174). Honetan agertu zan Hartzako, hanka biren gaiñian... |
Babesleak
