Eibarko euskara

- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z

zulakaitz. iz. (ETNO). Cincel. Maillukiaz edo mailluaz joka, metala eta harria lantzeko esku-erreminttia. Zulakaitzakin biharrian ohittura asko ez dakanak eskuetan takateko ederrak hartzen dittu. Ik. gubil-zabal.

zulatu (zulotu), zulatze (zulatutze). du ad. (TE). Agujerear; taladrar. Ur tantan bat nahikua harrixa zulatzeko, denboria badau bere kontura. / Mendixa batetik bestera zulatutzia ein zan, arra baten okerra barik. / Alde honetan, piezak zulatzia. / Barautsak galtzairua bera be errez zulatzen dau; baiña ez horraitxiok tenplauta badago, orduan bera lako gogorra da-eta. / Ondo zulatzia nahi bada, barautsa ondo zorroztu. / Amak eindako galtzok etxaz (ez jaz) ez berihalakuan zulatuko. (Zirik 123).

zulatzaille [zulatzaile]. iz. (TE). Taladrador; obrero taladrador. "Obrero que trabaja en el taladro" (TE, 745). Armerixako berbia da. Andrazkuak sarri zulatzaille eitten dabe. Ik. zulogin.

zulo.

1 . zulo. iz. (TE). Agujero. Jausi eta bekokixan zulua ein jatan. / Makiña bat [...] zulo batetik begiratuta santuak ikusten zirana. (Zirik 44).

2 . zulo. iz. (ETNO). Madriguera. Baso-konejuen zulo onduan ipiñi eben lagunetariko bat, zorrua zuluan ebala. (Zirik 14). Ik. habixa. Bes. sator-zulo, aixeri-zulo, erbi-zulo.

3 . zulo. iz. (TE). Lugar de querencia [fig]; rincón. Taberna zuluan biziko ziñateke zu. Ik. txoko.

4 . zulo. iz. (OEH). Antro, garito. Manolo Caracol nungo zuluetatik dabillen jakin, [...] Sarita Montielen lepoko katiak zenbat perla dituan. (Zirik 85).

Zuloaga. b. iz. (TE). Zuloaga (caserío). "Caserío en inmediaciones de Eibar" (TE, 745). Zuloaga baserrixa, Jemeingo partian dala pentsatzen dot.

zulogin. iz. (TE). Taladrador. Marruko, zulogiñik azkarrena. Ik. zulatzaille.

zulouna. iz. (TE). Hondonada. Ha baserrixa zulouna baten dago. Ik. sakonuna.

zuma (zume) [zume].

1 . zuma (zume) [zume]. iz. (TE). Mimbre; junco flexible (Salix alba, Salis purpurea, Salis fragilis). Erreka onduetan, zumia emoten dan lekuetan, motxaillak euren aldizkako bizitza jartzen eben . Ik. zigor, ihi.

2 . zuma (zume) [zume]. iz. (AN). Ramilla, rama menuda. Zuhaitz kimuak, adartxoak (AN). (...) "Se cortan o esquilman los robles, así para lenna como para las bacas en ynvierno para roher las ramillas o pinpollitos, que dizen çumas" (EOYE, 1436, 94 or. (JEL)).

zuma-lixar. iz. (ETNO). Sauce; mimbre (Salix sp.). Errekatxo inguruetan egoten dan zuma klasia.

zumaia. iz. (AN). Ramas con o sin hojas; forraje. "Zuhaitz adarrak, ostro edo ostrorik barik". (AN). (...) "E en seguiente que pudiesen cortar e levar de cualesquier montes de Eynbarr qualesquier rramas con fojas e sin fojas de cualesquier rrobres e árboles de cualquier natura para provisión e mantenimiento de sus ganados, aunque las tales rramas e fojas sean dichos en bascuence çumayas". (EOYE, 1409, 371. or. (JEL)).

zumalakar. iz. (ETNO). Arraclán (Frangula alnus). Ik. esne-lora, suba-lora, suba-bedar, zapo-kipula. Ez dirudi Eibarren larregi erabiltzen danik. Dana dala, JMEk be jaso dau Bergaran, eta batuan be bardiñ esaten da.

zumar. iz. (ETNO). Olmo (Ulmus glabra, Ulmus minor). Ik. olmo. Toponimixan hor dago Zumaran basarri izena, esate baterako.

zumazko. izlag. (TE). De mimbre. Zumazko sehaska baten, hiru hillebeteko umia zala, ibai baztarrian laga eben uren zorionera.

zumitz. iz. (ETNO). Hebra de corteza de castaño para cestería. Gaztaiña-egurra bigundu eta laban sartu ostian, bertatik etaratzen diran geruza luziak, otzarak-eta egitteko. Zumia be bai. Zariak be bai, klase askotakuak izaten dira; batzuk izaten dira zumitzezkuak, beste batzuk gomazkuak...; otzarak be batzuk izaten dira zumitzezkuak. / Zumitzekin eindako otzara ederra ein detsa.

zuntxau, zuntxatze. du ad. (ETNO). Zunchar; acoplar piezas en caliente. Kañoiari, presiño haundixena sufridu bihar daben gunian, uztaixak berotan ezarri erresistentzia gehittuz. / Pieza bi berotan uztaittuz bat egittia. Armerixako eta taillarretako berbia da. Zuntxautako aldiak gogor gelditzen dittuk gehixenetan.

zupide. iz. (AN). Camino de acarreos. Ik. elizbide, estrata, andabide, errege-bide, zubipide, lorbide, olabide, zordanbide. Çupide: "camino de acarreos". Esaterako, Apalategitik Elgetara zoian bidea. Data barik. (AN). (EOYE, 84. or. (JEL)).

zur. iz. (TE). Madera (trabajada). Auzo herrixak zurezko idurixak zittuen jaungoikotzat. / Gizon zazkarrak zigortzen eban ogeko zura bere indar guztiagaz. (Ibilt 470). Ik. egur. Gehixenetan landutako egurrari esaten jako: zurezko mahaixa, zurezko kollaria...

zuraje. iz. (ETNO). Maderamen, maderaje. Basarrixan egurrezko egitturia: frontalak, kapirixuak, besuak, zutabiak, goiagak...

zurda.

1 . zurda. iz. (TE). Cerda; pelo grueso y duro. "Pelo de alambre" (TE, 746). Ule legunan ordez, zurdak zittuan urdiak bezela.

2 . zurda. iz. (ETNO). Crin.

3 . zurda. iz. (ETNO). Cuerda hecha con pelo de caballo; soga de crin. Zurdiakin, bihorren zurdiakin eitten zittuan aittak sokak; bueno, zurdak, igual da. Buztanekuak be erabiltzen ziran. Ule gogorrak bihar; Lehelengo eitten eban holan, mehia; eta gero holako tramo baten hartzen eban beste bat, eta gero beste bat, eta senduagua. Soka sendua atara artian! Geuk be ein geuntsen baten batzueri. Honek edarrak ziran, zurdiakin eindakuak. Ik. euskal-soka.

4 . zurda. iz. (ETNO). Escarcha; helada grande. Mendixak, zugaitzak eta lurrak zuritzen dittuan izotza.

zure. izord. (TE). Suyo,-a (de usted), tuyo,-a; su (de usted), tu. "Zuria" eta "neria" asmau ziran ezkerikuak dira munduko alkar ikusi ezin guztiak. Ik. zu, hire. Izenlaguna dan ezkeriok, bakarrik edo izenan onduan erabilli leike.

zurezko. izlag. (TE). De madera. Isasi-olako azeliñia, zurezkua.

Aurkibidea

Babesleak

Saioaren hasiera