zahittu (zahitxu), zahitze (zahittutze) [zahitu]. da/du ad. (TE). Alterar(se)/echarse a perder los alimentos. Jatekua hondatu; alperrik galdu. Gaur erosi dozun arraiña zahittuta dago. / Bero zatar honekin ez da gatxa arraiña zahitxutzia. / Errekako arraiñak ariñago dau zahitzia itsasokuak baiño. Ik. antsittu, usaindu, usteldu. zaia. iz. (AN). Saya. Orkatilletariñoko antxiñako jantzi-klasia. Azpiko gonia.  Saya (EOYE, 1496, 439. or. (JEL)). zail. 1 . zail. izond. (TE). Perseverante, incansable, duro,-a; firme; inflexible; terco,-a. Nekatzen ez dan personia, gogorra, errenditzen ez dana. Zailla eta ugarixa lanian zure semia. / Nahixago dorala hill eta hartariko senar zaillagandik urten. (Ibilt 485). 2 . zail. izond. (TE). Duro,-a, resistente, correoso,-a. Etxekoandra! Gaurko okelia zailla dago. zaildu, zailtze ( zaildutze). da/du ad. (TE). Empeñarse, esforzarse, hacer lo posible . Ahalegindu. Zaildu zan baiña, bestiak irabazi zetsan. / Zaildu da azkeneraiñok. / Zaildutziak balio dau munduan. / Gauzak gaizki doiazenian zailtzia, bi bidar (da) ospagarrixa. Ik. ahalegindu. zailtasun. iz. (NA). Resistencia; aguante; preparación; entrenamiento; tenacidad. Idixa, lotuta eotia dok onena! lehengo moruan: lehen biharra eta biharra eta biharra eitten juen eta idixa eoten zuan ba, gogor!, hantxe jarritta jeuazen haraxe eta, egun guztian lotuta! ha jarritta daok. Oiñ e, egun guztian kortan lo! eta gero zailtasuna falta!. zain. 1 . zain. iz. (TE). Guardián; vigilante; cuidador. 2 . zain. postp. (TE). A la espera; esperando. Diruak amaitzeko zain zan etxekalte haren anai nausixa, haren lurrak hutsian bereganatzeko. / Hainbeste jente zain daukagula dirua galtzen gauaz da. (Zirik 46). / Jarri ziran begixak batu barik egunsentixan zaiñ. (Ibilt 461). / Luzero egon ziran esna, zaiñ sorgiñok noiz agertuko. (Ibilt 467). zain egon. da ad. (TE). Estar esperando. Zaiñ egonian, denboria luze juaten da. / Hamen nago zain, ardi galdua noiz etorriko ete dan. / Txorokillan zain gauaz. Hari agindu jetsagu-ta. (Zirik 127). Ik. itxaitten egon, luze juan. zaindu, zaintze (zaindutze). 1 . zaindu, zaintze ( zaindutze). du ad. (TE). Cuidar, vigilar. Norbaitten edo zerbaitten arduria hartu, kalterik gertau ez dakixon. Aurtengo Andramarixetan, herrixa zaintzen geldittu gara. / Liburuteixa zuk zainduko dozu, ez dein bat be handik galdu. / Bere zeregiña da umia zaindutzia. / Umia zaintzia nere gaurko zeregiña. / Gizon bat zaintzeko eztago (ez dago) andrian moduko Guardia Zebillik. (Zirik 125). 2 . zaindu, zaintze ( zaindutze). du ad. (TE). Mirar, administrar, cuidar; conservar. Begiratu, bere horretan gorde, administrau. Irabaztiak baiño gehixago balio dau zaindutziak. / Kinzenako diruok ondo zainduko bazendukez, ez ziñake koskara ibilli biharrian. 3 . zaindu, zaintze. du ad. (ETNO). Cuidar la madera. Egurra ebagi ostian bihar dan eran tolostu eta gordetzia. Egurra ondo zaindu bihar dok, botatakuan ebagi barik laga egin bihar dok hantxe. zaintzaille [zaintzaile]. iz. (TE). Guardián; vigilante; cuidador. Zaintzaillien loaldi txiki baten balixau nintzan iges eitteko. zaixa emon. esap. (TE). Azuzar, excitar. "Excitar a los animales" (TE, 723). Txakurra eskatu eta zaixa emon zetsan sagar lapurretan zebillen mutikuen aurka. / Lehen da gizon hasarria eta zaixa emoten dihardu guzurti haundi horrek. Ik. axaxa emon, xaxau.  Ez dakigu gaur egunian erabiltzen danik, "axaxa emon" da arruntagua. zakar. iz. (TE). Basura; desecho; residuo; detritus; resto; detrito. Zakarrak, erretzia onena. Ik. zabur.  Normalian pluralian. zakarrerixa [zakarreria]. iz. (TE). Residuo; basura; desecho; desperdicio. Erromerixia amaittu zanian, bazan zakarrerixia ugari lurrian. zalantza. iz. (TE). Duda; titubeo. Zalantza baten bizi naiz, zer eingo ete doten semiagaz. / Dudan nago "zalanzan" esatia ez ete doten hobe toki honetan. Ik. bai-edo-ez, duda, ezbai.  Eibarren duda gehixago.  "Erudito en Eibar, donde lo hemos recibido por la literatura" (TE, 724). zalantzan egon. da ad. (TE). Estar en duda, dudar. Ik. dudan egon. Zaldixak A. Sarasua (CC-By-SA) zaldi. iz. (TE). Caballo; caballo macho. Gizonak, zaldixa hezitziagaz ezin esandako beste irabazi eban. Ik. kaballo.  Gaur egun arruntagua "kaballua". Dana dala ondiokan be entzuten da "zaldi", eta forma bakarra da eratorrixetan: "zaldun", "zaldibide..." zaldi gaiñian [zaldi gainean]. adlag.-esap. (OEH). A caballo. Zaldi gaiñian urrindu zala. (Ibilt 460). zaldibide. iz. (TE). Camino para caballería. "Camino de herradura" (TE, 724). Zaldi-bidez hurrago dago bide barrixetatik baiño. zaldittu, zalditze [zalditu]. du ad. (Tr). Cubrir la yegua con el caballo. Bihorra estaldu. Ik. iskotu, apotu. zaldiz. adlag. (TE). A caballo. Zaldiz juan biharreko bidiak dagoz trena heltzen dan lekutik aurrera. zaldizkuak. iz. (ETNO). Columna de lluvia; chaparrón modulado por el viento. Eurixa holan egitten ebanian "zaldizkuak" esaten eben zaharrak. Ik. ufal, zaparrada, bota-ahalian jardun, euritte, eurizar, goixan-behian jardun, truxal, truxu.  Pluralian erabiltzen da. zaldun. iz. (TE). Caballero. Zaldunak ziran nausi, gerria eitten jakitziakin. / Zaldunak esan zetsan oiñezkuari: "nik zaldi ederra baiña zuk buru hobia". / Frantziako erregiñan zaldun bat. (Ibilt 467). Ik. dama, oiñezko. zale. izond. (TE). Aficionado; asiduo; adepto. "Que tiene querencia a" (TE, 724). Zalia da hona agertzen bazkaloste guztietan. / Deskantsuetan zaliak dira txurrutari emoten. (Zirik 20). zaletasun. iz. (TE). Afición; gusto; apego; inclinación; entusiasmo. Mendirako zaletasuna, gauza ederra gaztien artian. / Zer pasatzen jak Mateo? Lagun artera agertzeko zaletasuna galdu eta peskarakua hartu al dok? (Zirik 107).

zabal zahittu zaltegi zapasalto egin zara zartain zaunkalari zekenkerixa zentzun zergaittik zerzeta zidarrezko zildu zintzoki zirkin ziur zorabixau zorotasun zotaska zulakaitz zurgin zurruztadaka