entzumen (entzunmen). iz. (TE). Oído; sentido del oído. Gorra, entzunmena galdu ebalako, baiña barruan entzutzen zittuan soiñu ederrak. 1 . entzun, entzute (entzutze). du ad. (TE). Oír, escuchar. Entzun kristauok: alkar maittatizue izenan jabe izateko! / Ikasteko, bestieri entzutzia onena. / Badot entzutzia autua nola izan zan. / Asko entzutzen dira gure herrixan. (Zirik 82). entzun-zale. iz. (OEH). Aficionado,-a a oir; oyente. Bardiñeko berotasun zorua agerturik bere sermoi entzunzaliandako. (Ibilt 463). Ik. entzunlari.  Ez da berba arrunta. Ez da normalian erabiltzen. entzutekuak entzun [entzutekoak entzun]. esap. (OEH). Escuchar una reprimenda. Gautxorixak entzun zittuan entzutekuak. (Zirik 29). ez-entzun egin (ez-entzuna egin). esap. (AS). Hacer como que no oye; hacerse el sordo; hacer oídos sordos. Afarixa zeiñek prestatuko zeban galdetu genduanian ez-entzuna egin zeban Jose Marik. / Harek ez detsa iñori ez-entzunik egin. / Ez-entzunarena eitten irauntzen ebala bere aitzen-emon-gura guztieri. (Ibilt 476).  Ezezko testuinguruetan: ez-entzunik egin 2 . entzun. 1 . entzun. iz. (TE). Obediencia, docilidad. Seme batak ez eukan entzunik; bestia berriz, entzun-onekua. 2 . entzun. izond. (TE). Famoso,-a; conocido,-a, célebre . Gizon entzuna Euskal Herri guztian. Ik. entzute haundiko, famau, aittu. entzun oneko. izlag. (TE). Obediente, dócil. Seme oso entzun-onekua gure nausiña. / Tamar, andra entzun-onekua. (Ibilt 393). / [Dama] entzun onekua maitte eban senarrantzat. (Ibilt 462). entzunik bako [entzunik gabeko]. izlag. (TE). Desobediente. Entzunik bako umia badogu behintzat diabru hau! entzunlari. iz. (OEH). Oyente. Ipuñlari ta entzunlarixak alkarregaz erabiltzen daben jardunian. (Ibilt 454). Ik. entzun-zale.  Ez da erabiltzen. Arruntagua da entzule. entzute (entzutze). iz. (TE). Fama; renombre; reconocimiento. Badau entzutzia gaurko sermoilarixak. / Eibarrek entzute txarra dauka kanpuan. (Zirik 124). entzute haundiko. izlag. (TE). Famoso,-a ; conocido,-a, célebre. Bera entzute haundikua zan Espaiñia guztian. Ik. famau, entzun, aittu. entzuteko. 1 . entzuteko (entzutzeko). izlag. (TE). Digno de ser oído. Entzutzekua atara daben musikia. 2 . entzuteko (entzutzeko). izlag. (TE). Persona que sabe escuchar. Oingo alkatia, pobrieri entzutzekua. entzutzaille. iz. (AS). Oyente; persona que escucha. enzerau. iz. (NA). Hule; hule casero. Húlia. Bai!, honi "enzeraua" esaten jakon lehen. Eta astuan gaiñian eruatekua be bazan, enzeraua!, gauza bat eruan bihar danian, busti bihar ez dana. / Holako tapatzeko bat, haxe zan enzeraua. Eta espresamente eindakuak, e? Topau zer bat, tela gogor-gogor-gogorra, eta hari emoten jakon berniza. Eta gero beste berniz bat emoten jakon ura pasau ez dakixon. Ba enzeraua da hori, e?, bai! epa (iepa!, iepe!, epe!, ep!). interj. (TE). ¡Cuidado!, ¡eh!; ¡hola!. "Interjección que pone sobre aviso" (TE,316). Epa! hor dozu zezena zeuregana! Ik. epala.  Ahozko jardunian beste erabillera batzuk be euki leikez, agur, adixo eta kaixo baiño modu bat-bateko eta informalaguan: epa! epaiki. iz. (TE). Sierra; sierra para metal. Esku-zerria. Metalak ebagitzeko zerria (ETNO). Ekarrirazu epaikixa, burdiña hauxe laburtu biharra daukat eta. / Epaikixa, itxuskixa, birikixa.... / Epaikirik onenak suekuak; bai ba, Wolframio edo Tungstenozko aleaziñuak onduen domiñatzen dittue-eta. / Hi, txotxo!, biharrakin pentsaik; barriketan jardutzen badok berriz be apurtuko dittuk barautsak eta epaikixak. / Barautsak, epaikixak ta gaiñerako erremintta guztiak epetakuak ei zittuen. (Zirik 106). Ik. esku-zerra. epaiki-etxe. iz. (ETNO). Arco de sierra, portasierra. Epaikixan euskarrixa. Epaiki-etxia da behin-da-betiko erreminttia. / Holan dok ala? hainbeste panpan erabiltzen dok, heure burua besterik ez lakua dalakuan, eta oindiok ez dok ikasi epaiki-etxiari epaikixa ezartzen. / Epaiki-etxia erosi biharra dago, hamengua erdi apurtuta dago ba. epaiki-orri. iz. (ETNO). Hoja de sierra. Metalak ebateko hagindun orrixa. Kontuz ibilli hari, apurtu bihar dok-eta epaiki-orrixa. Ik. esku-zerra. epala (iepala!). interj. (TE). ¡Hala!, ¡venga!, ¡eh!; ¡hola!. Epala!, danok oin mahaira! Ik. epa. epel. 1 . epel. izond. (TE). Templado,-a. Hau ez da saldia, ur epela da hau. / Gizon epela, ur epela bezela higoiñgarrixa. 2 . epel. izond. (TE). Persona sin ánimo, sin vigor; apocado; tímido; cobarde. Gizon epela, ur epela bezela higoingarrixa. Ik. txepel. epeldu, epeltze ( epeldutze). da/du ad. (TE). Entibiar(se), templar(se). Epel bihurtu, epel geldittu arte berotu edo hoztu. Damaskinauan, pikia epeldu egin bihar da piezia finkatzeko (ETNO). Arrautza preskuak uretan epeldutzia nahikua dau. / Galtzairuak, hobeto biharra eitteko epeltzia bihar izaten dau. / Epeldizuz pare bat arrautza. / Hotzak etorri naiz, baiña sutondu honetan epeldu naiz biziko onduen. / Juan hari pikia epeltzen damaskinaua gertatzeko. epelkerixa [epelkeria]. iz. (TE). Insustancialidad ; falta de ánimo; cobardía. Ganora bako epelkerixia harek ein dabena. epeltasun. iz. (TE). Tibieza, templanza. Ezer gozua bada, bai neguko euzkixan epeltasuna. epeluna [epelune]. 1 . epeluna [epelune]. iz. (TE). Momento tibio/templado. Gabon egunetan egon zan epeluna bat, ostian, negua gogorra izan da.  Denpora esanguria dauka. 2 . epeluna [epelune]. iz. (TE). Lado tibio/templado. Hementxe, haixe-gordian, dago epeluna bat.  Leku esanguria dauka. eper. iz. (TE). Perdiz. Eperrak, lurrian ataratzen dittu umiak. eper gorri. iz. (ETNO). Perdiz (Alectoris rufa). Pentsaizu, gerra aurrian gure aitxitxa arratsaldeko seiretan urten Orbeanetik, Zesterora juan zan, ta arratsaldian hil zittuan lau eper! Lau eper Zesteruan! Gauza bat esango deuat. Hamen trikitrixan dantzan eitten danian kantua dago: "...eperrak kantatzen dau Arrate Baillian...". Eperrak egoten zian, oin dala 100 urte.  Eper izena bakarrik be erabiltzen da Alectoris rufa espezierako, bera da-eta askogaittik ezagun eta ugarixena; gorri bestietatik apartatzia nahi danian gehitzen jako. eper urdin. iz. (ETNO). Perdiz pardilla (Perdix perdix). eper zuri. iz. (ETNO). Perdiz nival (Lagopus mutus). eper-leku. iz. (TE). Terreno de perdices; lugar de perdices. "Lugar o terreno que abunda en perdices" (TE, 317). Araba laua, eper-lekua. eper-txakur. 1 . eper-txakur. iz. (TE). Perro perdiguero. Eperretarako erabiltzen diran txakurrak: setterra eta pointerra gehixenbat Eper-txakur fiñak diru asko eitten dau. Ik. erbi-txakur, kirikixo-txakur, txinbo-txakur, ehiza-txakur, kaza-txakur, oillagor-txakur. 2 . eper-txakur. izond. (AS). Egoísta. Bere buruandako biharra egitten dabena, eper-txakurrak moduan. Politikuak dagozak klase bi: herrixandako biharra egitten dabenak eta eper-txakurrak. Ik. berekoi, beretzako, berezale, buruzale. eperretara juan / urten. esap. (TE). Ir a cazar perdices. "Salir de caza a por perdices" (TE, 317). Aspaldi honetan, Riojara eta Burgosera juaten dira gure ehitzarixak eperretara. Eperranekua. l. iz. (TE). Eperra (casa). "Casa de los Eperra, en Eibar" (TE, 317). Eperranekuan batzen ziran Eibarko erbilarixak. epertalari (eperlari). izond. (ETNO). Aficionado,-a a la caza de perdiz. Baroja eperlarixak, beti txakur fiñak. / Gure aitta zanak oillagorretan be jardutzen eban, baiña epertalarixa zan gehixenbat. Eperrak ziran beran afiziño haundiña. Ik. erbittalari, oillagortalari, paselari, zozotalari. Epeta. gatxiz. (TE). Epeta (apodo). "Antiguamente sobrenombre en Eibar" (TE, 317). Epetanekuak Txirixo-kalian bizi ziran.

e edertasun edur egiñera egoskor egur ehundu ekilibrixo eliz-komentu eme enor entzumen epetako erain erantzun erdalgaizto eremu ernamun erpoi Errebal erregular erremedixo errespetu errezibidu erromara errudun esan eskastu eskobau eskubide esnaorik estaka estu-una etorri etxeko eulimando euskerakada ezbardindu ezik ezkero ezleixal ezten