lijertu, lijertze. lika. iz. (TE). Liga, liria [para cazar pájaros]. Txori txikixak (kardantxilluak, berdeloiak...) harrapatzeko erabiltzen dan ore likiña. Azken hamarkadetan likia erosi egitten zan, baiña lehenago egin egitten zan, landaretatik etaratako muskiriakin (ETNO). / "Goma del muérdago" (TE, 526).
Likiagaz juan dira txoritxara, gaur eskolarik ez danetik. / Zera ipini, likia, ta hantxe, "ra!". Beste bat ipintzen zenduan kantuan, arbola baten kaixola baten, ta haren ondora etortzen ziran. Ta likan pegauta geratzen ziran. Baiña kantidadia egoten zan. Oin ez da egongo! Hori bakarrik ez. Baitta, hamen, gure aittak zekazen hartuta durdurak likiaz. Ik. lakirixo. likin. likits (likitx). izond. (NA). Pegajoso,-a; viscoso,-a. Likitxa eta likiña bat dia. Askiak ero, zeoze pegauta eukitzen dabe ba? kapa ba?: ba 'likiña dao hori' esaten da. Ik. likin. Gitxi erabiltzen da. lima. 1 . lima. iz. (TE). Lima (herramienta). Metala edo zura bardintzeko edo leuntzeko galtzairu tenplauzko barra koskaduna (ETNO).
Makiñatxo bat lima saltzen zittuan Arikittak sasoi baten Ibarkurutzian!. / Puntarengo limarixa izan nahi badok, heu tapatzeko aiña hauts atara biharko dok limiakin. Ik. karraska. 2 . lima. iz. (ETNO). Trabajo de lima, lima (oficio). Limako biharra. Taillarretako berbia da.
Limia dok gauza bat, egiñak bakarrik erakusten dabena / Armerixan limako maixuari, "limakua" esaten jakon. lima latz. iz. (TE). Lima áspera. Koskadura zakarreko limia.
Lima latzakin gogor jan biharra dauka forjau horrek. Ik. karraska latz. lima leun (lima legun) [lima leun]. iz. (TE). Lima fina. Koskadura fiñeko limia.
Lima legunagaz ertzak hilda lagaixozuz. lima-arraspa. iz. (TE). lima escofina. Egurra limatzen-limatzen juateko erraminttia, arraspa latza baiño leunagua (ETNO).
Lima-arraspia, kaxagiñak erabiltzen dabena. / Arraspa latzakin pasau eta gero, lima-arraspa fiñakin pasau bihar juat. Ik. arraspa. lima-espiga. iz. (TE). Espiga de la lima. "Extremo de la lima en que se inserta el mango" (TE, 527).
Kertenetik atara eta lima-espigiakin jarraittu zetsan hiltzeko asmuan. lima-hauts. iz. (TE). Limaduras. Dibujokuen lima-hautsa gorde eitten zan, burdiñ-hautsa iman bategaz jaso eta urre-zidarrak garbi ataratzeko. / Puntarengo limarixa izan nahi badok heu tapatzeko aiña hauts atara biharko dok limiakin. / Limia dok gauza bat, egiñak bakarrik erakusten dabena. Ik. karraska-hauts. lima-kerten (lima-kirten) [lima-kirten]. iz. (TE). Mango de la lima. Artian egurrakin lima-kertenak eitten zittuan torniuan. lima-pikari. iz. (TE). Picador,-a de limas. Gure anai bata lima-pikarixa zan. Ik. lima-pikatzaille. lima-pikatzaille [lima-pikatzaile]. iz. (TE). Picador,-a de limas. Lima-pikatzaille asko ziran sasoi baten Txirixo-kalian. Ik. lima-pikari. limako. iz. (TE). Limador,-a; maestro de lima. Eibarren, limakua, makiñetakua edo grabaukua. / Armerixan limako maixuari, "limakua" esaten jakon. liman. adlag. (TE). En la lima. Zure semiak liman ala makiñetan dihardu? liman jardun. du ad. (TE). Trabajar limando, trabajar de limador. Zure semiak liman ala makiñetan dihardu? limari. iz. (TE). Limador,-a; ajustador,-a. Armerixako eta taillarretako berbia da.
Beste anai bat limari onenetarikua zan. / Puntarengo limarixa izan nahi badok, heu tapatzeko aiña hauts atara biharko dok limiakin. Ik. baskulagin. limau, limatze. du ad. (ETNO). Limar. Limiakin pieza baten gaiñazala indarrez igurtzi, piezia gastau, bardindu edo leuntzeko. Ertzak limaixuaz pieziari; ertzak hil-biharra jaukak-eta. Ik. karraskatu. limosna. iz. (TE). Limosna. Limosnia lagungarrixa da, hartzen dabenantzat eta emoten dabenandako. / Limosna eske nator. (Zirik 42).
liño (liñu) [liho]. iz. (TE). Lino (Linum bienne). Liñuzko ume-izara zuri ederretan hazittako ume kutuna eben. / Hori da liñua? Eta hortik urtetzen dau hainbeste harik? Sinistia be! Guk ez genduan ezautu, baiña amak kontauta bai. Ama, gaztetan, juaten zan liñu-potzura -orduan Arizmendiko askia ei zan liñu-potzua, eta San Pedron be bai baeguan beste bat- , eta gero harixa eitten eban. Txarrantxiakin, eta ezpatiakin... Txarrantxiakin, ba, kardiakin moduan, orraztu. Gurian badagoz horrek, baiña geuk ez dogu usau. Amak bai. Eta hortik landaratik harixak zelan urtetzen dau? Sinistia be!. / Liñue... hori liñuoi behin-edo behin ikusitte nago, baiña gitxi hori, gitxi. Liño-etxie Berrizen eguen. Berrizko "Karteruanetik" Ormaztegira orduko, hortxe erdixen. Liño-etxie esaten jakon. Haraxe izerak-eta eitteko liñue eruaten eban jentiek. Izerak eta eitten zittuen han, karrazkuek, puertiek. Horrek mazkalok barik puertiaguek. Ik. kirru. liño-harri (liñarri). iz. (ETNO). Piedra sobre la que se golpea el lino. Liñua joteko erabiltzen dan harrixa.
liño-potzu (liñapotzu, liñopozu, liñopozo, liñopotzo). iz. (ETNO). Pozo donde se remojaban los haces de lino. Batzuetan askak erabiltzen ziran; beste batzuetan erreketako potzu eta osiñak. Ipoin zaharretan kontatzen zanez, liñapotzuen inguruan bizi izaten ziran lamiñak. liñua jo. esap. (ETNO). Agramar el lino. Liño-mazuakin liñarrixan liñua jo, bigundu deiñ.
lirain. izond. (TE). Esbelto,-a; apuesto,-a; fino,-a. Lerdena eta gehixenetan ariña. Liraiña eta begi-ederra; eta ondasun hónen gaiñ, bihotz samurra. Ik. lerden. liraindu, liraintze ( liraindutze). da/du ad. (TE). Volver(se) esbelto,-a; poner(se) en línea. Umia euki eta gero liraindu da berriz eta lehen baiño hobeto dago. / Askia jasotziakin, liraindu eban berebiziko onduen. / Liraindutzia guran, zenbat gose eta zenbat neke batzuk euren buruari?! / Jostunak hartu dau bere kontu, Maria potolia liraintzia. liraintasun. iz. (TE). Esbeltez, gallardía, elegancia; gracia, figura. Andrakumian liraintasuna da gehixen be, arteko gizonak iduri gura izan dabena, bai bersuetan, bai soiñuz eta koloriegaz. 
|
Babesleak
