lakar. izond. (TE). áspero,-a; rugoso,-a; basto,-a. Latza, leuntasunik bakua.
Harriarte lakarra da ha inguru guztia. / Gain lakarra laga detsa arotzak mahai honi. Ik. latz, larri. lakari. iz. (ETNO). Cinco litros aprox. Ale-neurri zaharra, ixa 5 litroko edukiña daukana.
Ik. anega, imillaun, imiña, laka. lakatz (lokotz). 1 . lakatz (lokotz). iz. (TE). Erizo de la castaña . "Cápsula erizada que contiene las castañas" (TE, 510). / Gaztaiñiak eukitzen daben arantzaz betetako oskola (ETNO).
Gaztaiña-lakatza baiño latzagua. Ik. gaztaiña-lakatz. lako (lango). izlag. (TE). Como, semejante a . Aittatzen danan bardiña edo antzekua, modu berekua.
Hau lako zazpikirik ez dot ikusi bizixan. / Ederra euzkixa lakua. / Gozua eztixa lakua. / Alemaniarra, ba ei ebillen panpana joten, Plaentxian ez euala bera lango murgilaririk esaten. (Zirik 38).
/ Bere ustez, ez ei zan bera lakorik. (Zirik 38).
/ Bere herrena, bera lako barregarrixa zan, ta ez euan ha disimulatzerik. (Zirik 103).
Ik. lazko. Kasu markak hartu leikie./ Postposiziñotzat be hartu leike.
ez lako. izlag. (TE). Sin igual, único; como no lo hay. "Horren esanguria nahikua garbi dago: iñor ez lakua, besterik ez lakua, parekorik ez, horren maillakorik ez, bera lakorik ez" (IL, 43).
Ibargaiñ, probalari ez lakua. / Nere ustez, Migel Gallastegi pelotari iñor ez lakua genduan. / Saralegi bai mutilla! Perurena kenduta, iñor ez lakua. / Oso jatorra eta beste(rik) ez lakua Españietan [...] adole onian. (Ibilt 458).
Ik. besterik ez lako. Esamolde hau persona nausixak bakarrik darabixe gaur egunian (IL).
lamai [laumarai]. iz. (TE). Cuarto, moneda de cuatro maravedís. Lau marabediko txanpona. Hiru umegaz itxi eban, lamairen laguntasun barik. Ik. lamaiko. lamai balio ez izan [laumarai balio ez izan]. esap. (TE). No valer un cuarto. Bape balio ez.
Lamai balio ez daben gauzian gorabehera, auzixetan bizi dira. lamai euki ez [laumarai eduki ez]. esap. (TE). No tener un cuarto, no tener un real. Bape dirurik euki ez.
Hainbeste zaratakin, lamai ez dauka indianu horrek. lamaiko (lameiko) [laumaraiko]. iz. (TE). Moneda de cuatro maravedís. "Alguna antigua moneda, seguramente de cobre" (TE, 510). / Jatorriz biharbada, "lau maravediko". Gaur egun, behintzat, gauza batek oso balixo txikixa dakala esateko erabiltzen dan berbia (ETNO). Lamaikuari begira bizi da. / Jefe de Requetiak neri esandakua da: "Hire bizitzagaittik ez najuan emongo lamaiko bat be. Esaten netsen baietz, baiña nere barruan ez nekixan hurrengo egunian hilda egongo hitzanik be". Ik. errial, lamai, txakur haundi, txakur txiki, errialbiko, xemeiko. lamaikuari bota [laumaraikoari bota]. esap. (TE). Apostar nueces contra moneda [juego]. Umien jokua zan. / "Poner una moneda de cobre contra la cual jugaba nueces el que las tenía, por si la suerte favorecía al de la moneda y se hacía con ellas, con las cuales podía seguir jugando" (TE, 510).
Lamaikuari bota bost intxaurrekin! lamiña (lamia). iz. (TE). Lamia; ser mitológico vasco que en su mitad superior tiene forma de mujer y los pies de ave. "Algunas veces se oye hablar a las viejas de esta variedad brujeril" (TE, 510).
Lamiak, sorgiñen famelixakuak. / Lamiak eta lamiñak, gauza bat, siñiskera jentillak. Ik. jentil. laminadora. iz. (ETNO). Máquina laminadora. Urredunak, urre-orrixa egitteko zerabillen makiñia. / Laminadora para láminas de oro en el damasquinado.
Laminadoria kontrabanduan (piezak soltian) ekarrittakua zan. Gure biharrerako makiña benetan aproposa. Zilindro txikixak zittuan eta sarri rektifikatzen genduzen txapia fin eta poro barik etaratzeko. Hasieran zilindruak Parisera bialtzen genduzen rektifikatzeko eta azkenengoz EVEC-en, eta oso ondo. Hemen be egitten zittuen laminadorak baiña ez guria lakorik. lan. iz. (TE). Trabajo; labor. Esaten dabe, lanetik ez dala iñor aberastu. / Erdi Aroko lan mistikuak. (Ibilt 453).
Ik. bihar. Lehen eta oiñ Eibarren gehixago erabili izan da biharra berbia.
lan egin. du ad. (TE). Trabajar. Biharra egin.
Eurixa izan arren, lan ein dabe etxe barriko obretan. Ik. biharra egin. Lanbero. gatxiz. (TE). Lanbero (apodo). Baziran Lanberonekuak Eibarren, lehenenguari itxulittara jarritta seguru izen hori. lanbrau, lanbratze [lanbrotu]. da/du ad. (NA). Lloviznar. Aurria illun dator... lanbrau ein bihar dau itxuria... lanbro. 1 . lanbro. iz. (TE). Llovizna; lluvia, bruma. Euri-lanbrua dihardu egun guztian. / Lanbrua dator Bizkai aldetik. / Euri-euririk ez jonan egin, baiña lanbrua bide guztian, eta mela-mela eginda heldu giñonazen Elorretara. Ik. euri-lanbro, zirimiri, euri-zirin, lanpar. 2 . lanbro. iz. (ETNO). Calina. Egualdi argi, eguzkitsu eta ona egin arren, ikuspegi zikin eta lausua daguanian; islia garbi ikusten lagatzen ez daben egualdixa.
Bai, eguna ikusgarrixa zeguan, baiña Anboto puntara heldu giñanian, lanbrotuta zeguan dana, eta Aizkorri ixa ikusi be ez zan egitten. lanbro-laiño. iz. (ETNO). Neblina, niebla ligera; llovizna. Lanbrua dakarren behe-laiño umela.
Ik. ifar-lauso, behe-laiño, ifar-laiño, trumoi-hode, trumoi-laiño. lanbro-lorrin. iz. (NA). Llovizna menuda. Ixa bustitzen ez daben lanbrua.
Atzo goixian burdi bat batu genduan, eta atsaldian beste bat. Amaittu orduko, hauxe! lanbro-lorriña! baztarrak higuintzeko besteik ezetako ez dana.... lanbrua egin. du ad. (TE). Lloviznar. Euri-lanbrua dihardu egun guztian. lanbrotu, lanbrotze. da/du ad. (ETNO). Enturbiarse el aire por la bruma. Lanbroz lausotu.
Bai, eguna ikusgarrixa zeguan, baiña Anboto puntara heldu giñanian, lanbrotuta zeguan dana, eta Aizkorri ixa ikusi be ez zan egitten. landa. landara [landare]. iz. (TE). Planta, plantón. "Planta sacada del plantel para ser plantada" (TE, 511).
Landarak erosteko asmuan juan da ferixara. / Itsasoko landarak. (Zirik 47).
landaria sartu. du ad. (TE). Plantar. Aza-landarak sartu zittuan saill haundi baten. / Urkitz-landarak sartu ditturaz muga ordez nere mendi sail guztian jiran. landarategi (landaratei, landategi, landatei) [landaretegi]. iz. (TE). Semillero, vivero; plantel. Landarateittik biraldatu dittugu kipulak. Ik. hazileku, hazitoki, mintegi. |
Babesleak
