Larregi jakin. (OEH). Ser (tristemente) consciente; saber demasiado. Larregi ekixan berak, nahiz tximiño jantzi edo odoloste jantzi [...] kalera azaldu orduko ezautuko ebena. (Zirik 103). Larreta. gatxiz. (TE). Larreta (apodo). "Sobrenombre en Eibar, de los Larrarte" (TE, 513).
Larreta baskulagiñ onenetarikua zan. larri. 1 . larri. iz. (TE). Apuro, premura; angustia; congoja; gravedad, importancia. Dukia berihala konturatu zan larri haundixagaz. (Ibilt 489).
"Se emplea como sufijo para significar diversos estados fisiológicos" (TE, 514).
2 . larri. izond. (OEH). Grande, importante, grave . [Ipuiñetan] ta batez be fraille gizajuak euren gain dittuela burlarik larrixenak. (Ibilt 453).
3 . larri. izond. (TE). Rodado (canto); áspero,-a, basto,-a, grueso,-a. Lodiruzkua, ez zehia; latza.
Errekatiko harri larrixa ekarri bihar destazu. Ik. lakar, latz. 4 . larri. adlag. (TE). Apuradamente; con apuros; con dificultad; angustiado,-a. Estuasunian, kezkaz, estu eta larri.
Indar barik, larri ebizen. Taillarrik gehixenak geldittuta. (Zirik 65).
/ Ordu hartan larri zan, zorrez beteta. 5 . larri. adlag. (ETNO). Enfermo, con malestar. Erdi-gaixorik, ondoezik, osatu ezinda; gehixenetan tripetako gaitzen batekin.
Azkenaldixan ez dakit zer dakaten, baiña larri nabil, nere onera bueltau ezinda. Ik. ondoezik. 6 . larri. adlag.-izond. (TE). Áspero,-a, de grano grueso, basto,-a; granuloso,-a. Lodixa, latza, ez fiña.
Larri urten desku arto-urunak. / Arturuna eralgitzerakuan, fiña behera jausten zonan eta larrixa galbaian geratu. larri agertu. esap. (TE). Verse apurado,-a, verse mal. Larri agertu naiz sasoiz heldutzeko. larri egon. esap. (TE). Estar inquieto-a, estar nervioso,-a, estar apurado,-a. Larri nago barrixak jakiñ arte. larri ibili (larri ibilli). esap. (TE). Andar angustiado,-a , andar apurado,-a. Larri nabil nere burua ezkutau ezinda. larri-larri egin. da/du ad.-esap. (OEH). Acongojar(se), apurar(se). Larri-larri ein da esan zetsan. (Zirik 64).
larrialdi. iz. (OEH). Situación apurada, trance. Larrialdi hau zetorkidanik ez nian uste nik asko. (In Zirik 98).
larrittasun [larritasun]. 1 . larrittasun [larritasun]. iz. (TE). Angustia, inquietud, aflicción. Ordu haren larrittasuna, ez neuke gura berriz. / Ez zenduke eukiko haiñbeste larrittasun izen labur bat aitxatzeko. (Ibilt 482).
/ Nahikua larrittasun izan ei eban Erratxuk zer partidurik ez eukalako. (Zirik 59).
Ik. atsekabe, nahigabe. 2 . larrittasun [larritasun]. iz. (TE). Mareo; aturdimiento; malestar. Batera-batera, larrittasun bat etorri jata. larrittu, larritze (larrittutze) [larritu]. 1 . larrittu, larritze [larritu]. da/du ad. (OEH). Acongojar(se), angustiar(se), apurar(se). Zalduna ez zan larregi larrittu Dukiak ziñuanakin. (Ibilt 480).
/ Ez dagok zertan larrittu, ez najok berihalakuan harrapauko. (Zirik 87).
/ Hori, dan trankillakin, ez da asko larrittuko.
Ik. estutu. 2 . larrittu, larritze (larrittutze) [larritu]. da/du ad. (TE). Sentir náuseas, tener náuseas; apurar(se). Gomittularrixa, botaguria etorri edo etorri erain; estutu. / "Venir en ganas de: por antonomasia, de vomitar" (TE, 514).
Hainbeste jatekok, larrittu ein nabe. / Ez zan millagrua larritutzia hainbeste gauza ustel artian. / Hárek gauza higoingarrixak ikustera, jakiña zan larritzia. larroillo. iz. (JSM). Alcaraván (Burhinus oedicnemus). Ik. frankolin. Eibarren, gaur egunian behintzat, frankolin da izenik normalena.
larrokela. iz. (AN). Carne de ganado de pasto. "Larreko aberien okelia" (AN)
Ik. larra. "Manuel Mendibeltzukoak, okela hornitzailea Eibarko udalerrian, diño eze okelaren prezioak mantendu egin bihar dirala, baina larreko okelian prezioak beste tratamentu ekonomiko bat bihar dabela" (AN): "Se obligará también á proveer al precio que se vendiese en las villas de Placencia y Elgoybar, con la diferencia de que cuando en ellas se vende larroqueli, se le aumente aquí el precio..." (EUA, 1806-X-26). Badirudi Larrokelia izan biharko litzakiala gurian... (AN).
larruna [larrune]. iz. (TE). Pastizal, prado, pradera. Larruna bat gorritzen ebenian, beste baten billa urtetzen eben. lartxo. zenbtz. (TE). Demasiado. Lartxo aukeran, egun baterako, gaur ein dogun ibilixa. / Bai Plaentxian eta bai Eibarren, horren barri lartxo be badakixe. (Zirik 23).
Ik. gehitxo. laskittu, laskitze [laskitu]. du ad. (ETNO). Restregar la ropa. Erropak garbitzeko jaboiakin igurtzi. Lixibia jo.
Laskittu! Laskittu! Erropak laskittu! Laskittu da, jaboiakin zertu, erropia jo. Lehen askian onduan egoten zan losa bat, eta han joten zian. Edo lixibia. Lehenago, etxietan egoten zan lixiba-harri bat, harri sakon bat zulua eginda, eta han erropak eitten zian. Por ejenplo labadorian bonbuan modukua edo haundixagua, baiña harrixan einda. Izerak-eta, hamabostian behin, edo ohiak aldatzen zianian, han ipini, ta... Erropak ipintzen zian sutako hautsakin eta koipiakin! Orduan jaboirik ez zan. Sutako hautsakin ta gero erremua, erremu orrixak. Hor euki, ta gero lixibia jo esaten zan, askan aklarau, laskittua. Ik. jabonaduria egin, lauskittu, lixibia jo. lastamarrara (lastomarrara, lastamargara, lastomargara) [lastamarrega]. iz. (TE). Jergón, colchón de paja y lana; lecho. "Lastoz, arta-malutaz edo ardilana takarrez egindako ohia" (ETNO) . / "Jergón, cuya funda se ha llenado de paja o con los forros de la mazorca" (TE, 514).
Lastamarrara biguna gertau dot Asoliartzatiko maluta barrixagaz. / Etxia ifarñu bat dotela, lastamarrara illun baten... (PM, 38).
/ Gela hotza eta estua, ohia lastamarrara bakua. (Ibilt 466).
(Ibilt 189)
lastardatz. iz. (ETNO). Madero vertical en torno al cual se forman los montones de paja; eje de almiar de paja. lastazao (lastazau). iz. (TE). Antorcha de paja, haz de paja. "Lastargixak, zuziak" (AN). "Se usa para alumbrar el camino, cuando se sale de noche al monte" (TE, 515).
Hartizuz hiru lastazau biderako, gaur ez dago ba iratargirik. / Zaharrak ixotzen eben lastazaua . Lastazauak. (...) "Que eran teas o manojos de paja, generalmente de trigo, fuertemente prensados y en ocasiones embadurnados con grasa o resina, asimismo para iluminar" (EOYE, XV. mendea, 299. or. (JEL)).
laster (laste). adlag. (TE). Enseguida, pronto. Begiratu ezakin, laster amaittu jakozen diruok. Ik. aguro, arin, azkar, bizkor. laster asko. adlag. (TE). Bien pronto, bien rápido. Gorra izan arren, laster asko entzutzen dau berari komeni jakona. / Norbait ezer esatera aurreratzen zanian laster asko ixilduko eban. (Zirik 125).
lasterrera. mend. (OEH). Al poco tiempo. Handik lasterrera, bere txandia harturik, morroiak diño: [...]. (Zirik 29).
lasterki. adlag. (TE). Rápidamente. Lasterki juan zan ordubetiori; lasterregi gure ustez. Ez da erabiltzen.
lastertasun. iz. (TE). Velocidad; agilidad; rapidez; prontitud. Argixan lastertasuna, ezagutzen dan bizkortasunik haundiña. Ik. azkartasun, bizkortasun. lastima [lastima]. iz. lastima, compasión. Lastimia da etxe eder hori hain zahartuta ikustia.
lastimia izan [lastima izan]. esap. (TE). Ser una lástima, ser una pena. Lastimia izan da gaurko egualdixa! |
Babesleak
