Bilaketa aurreratua
- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z
1 . tango. izond. (TE). Talludo,-a. Ik. tangil.
2 . Tango (Tangua). gatxiz. (TE). Tango (apodo). "Apodo, que alude a una talla grande" (TE, 669). Ermuko Tango izan jaku torlojo eskinka. / Ermuko San Lorenzon ziran Tanguanekuak.
tankera.
1 . tankera. iz. (OEH). Modo, manera. Seguru nago tankera honetara egiñik ipuiñak eurak pe beren gatza hobeto eruango dabiela. (Zirik 7). Ik. modu, era.
2 . tankera. iz. (OEH). Traza, apariencia, aspecto, pinta, forma. Betiondoren basarritar tankeria ikusixaz, kuartu kaxkar batera eruan eban. (Zirik 80). Ik. itxura, traza, tajura.
tankil. izond. (AZ). Gandul,-a, de poca actividad.
tantai.
1 . tantai (tantari). iz. (TE). árbol bravío, árbol sin desmochar. "Iñausi bako zugatza" (ETNO). / "Arbol bravo, del que no se ha sacado leña" (TE, 670). Zugazti hartan, arbola guztiak ziran tantaixak. / Hamen inguruan tantaixak... paguak, tantaixak gitxi. Gitxi geratzen dittuk ya. Anton. iñausittako. Ik. arbola-tantai, lixar.
2 . tantai. izond. (EEE). Alto,-a, de gran estatura. Zuen seme zaharrena be tantaixa ederra ein da.
tantan [tanta].
1 . tantan [tanta]. iz. (TE). Gotas, primeras gotas de lluvia. "Gotas que anuncian lluvia" (TE, 670). Tantanak dira; eurixa dator eta juan gaittian aterpera.  Pluralian erabiltzen da gehixenetan.
2 . tantan [tanta]. iz. (TE). Gota. Tantaka tantanka, itsasua hustuko litzake, eternidadiari akats bat ein baiño lehen.
tantiau, tantiatze. du ad. (TE). Tantear, calcular; ensayar. Gitxi gorabehera kalkulau; probak egin. Tantiau dok zenbat gura daben txahalagaittik? / Gura neban tantiatzia zer dan bere asmua, baiña ez da aukeratu gauzia. / Tantiau juat bide-txingorretik juatia, baiña itxuli ein bihar izan nok. / Tantiau dogu gitxi gorabehera nola gertau gauzia.
tantio. iz. (TE). Tanteo ; ensayo, prueba. Gaur ein dogun zeregiñ hau, tantio bat izan da.
tanto.
1 . tanto. iz. (TE). Tanto. Pelota jokoko berbia da. Apotx ez zan tantua eitten abilla, baiña bai tantua ez galtzen zailla. / Uste gabetan pelotan ere sarri galtzen da tantoa. (In Zirik 100).
2 . tanto. iz. (TE). Rastro, huella, muestra. "Muestra o rastro de la caza" (TE, 670). Kazako berbia da. Erbixan tantuak ikusi genduzen zelaixan.
tanza. iz. (ETNO). Cuerda de pesca.
tapa.
1 . tapa. iz. (TE). Tapa, cubierta. Lapiku honek tapia bihar dau. / Esr. Zelako lapiko, halako tapa. (Zirik 43). Ik. estalki.  "Generalizado en detrimento de estala, estalkixa" (TE, 670). Estal ez da, baiña, soltian erabiltzen, beste berba bati lotuta baiño; TEk berak, sarreria emon arren, ejenpluan beste berba bati alkartuta aittatzen dau: estal-harri. Tapa berbia ugarixetakua gure lexikuan hainbat sailletan, etxian, industrian...  
2 . tapa. iz. (NA). Contraventana.
tapa-tapa. onomat. (TE). Andar [onomatopeya]. "Onomatopeya con que se suele expresar el caminar a pie sosegadamente" (TE, 670). Tapa-tapa, Zaldibarreraiñok heldu giñan laurak baiño lehen. Ik. taka-taka, tiki-taka.
tapagarri [tapaki]. iz. (AN). Manta. [...] juango zara zu lo dan tokira, eta tapagarrixa jasorik... (Ibilt 400).
taparrau (taparroi). iz. (TE). Taparrabos, bañador. Eskolako umiok, taparrau barik juaten giñan igarira. Ik. txaparruak.  Pluralian gehixen bat: taparrauak, taparroiak. Eta gerra osteko mutikuondako taparrau(ak) berbia baiño entzunagua eta erabilixagua taparroi(ak); hori bai, gehixenetan pluralian.
tapau, tapatze [tapatu].
1 . tapau, tapatze [tapatu]. da/du ad. Cubrir(se), tapar(se). Umia tapaizu, hoztu eingo da bestela. Ik. estaldu.
2 . tapau, tapatze [tapatu]. du ad. (ETNO). Superar, ganar. Jokuetako berbia da. Bestian markia hobetu. Oingo ume kutxauak! erruki dittut! Zera! listuak dia eta, listuak tapatzen dittu!. / Harrixa soltau arran, ta ixa ultze erdi eiñ. Eta gero haretxen bentajia eiñ, gehixago soltau ezin! Baiña harek be hausixan! Hausixan tapau! Ta pare bat miñutu sobrau! Ik. ondu.
3 . tapau, tapatze [tapatu]. du ad. (OEH). Esconder. Zer dala-ta asmau heban gizur hori? Heure beranduko etorrera tapatziarren seguru. (Zirik 28).
© Jaione Isazelaia
taratulu (daratulu) [daratulu]. iz. (ETNO). Barrena, taladro. Zuluak egitteko erraminttia, armagintzan kañoiak barrenatzeko erabiltzen dana. Kañoigiñak jakitzen juek taratulua erabiltzen. / Taratulua, ba, burdixan laakuari zozki-zulua eitteko, eta.... Ik. ginbelet, latro.
taria (tarea). iz. (TE). Tarea, labor, trabajo. Lana, eginkizuna. Gaurko taria luzia izan dogu.  Artikulua hartzerakuan taria eta tareia egitten da, mugagabian ze forma erabiltzen dan.  (Ibilt 216).
tarin. iz. (TE). Lugano (Carduelis spinus). "Especie ornitológica del país" (TE, 671). Tariña kaixoliakin erosi dot Ondarruan.
tarrat. onomat. (ETNO). Rotura, rasgadura. "Apurtu baten zaratia, baiña zartadia edo tarraatadia gehixenbat, ez zeozer lehertu edo txikitzia" (ETNO). Frakak estu nittuan eta hankia jasotzerakuan, tarrat!, iztar aldian sekulako tarratadia. / Iñaki Perurenari fraka tarratadia egin jakon, behiñ, harrixa jasotzen. "Tarrat!" egin zetsan frakiak atzekaldian, neuk ikusi neban, eta harrixa jausi egin jakon lurrera. Ik. tart, dart, zart.
tarratada. iz. (ETNO). Rotura, siete. Frakak estu nittuan eta hankia jasotzerakuan, tarrat!, iztar aldian sekulako tarratadia. / Iñaki Perurenari fraka tarratadia egin jakon, behiñ, harrixa jasotzen. "Tarrat!" egin zetsan frakiak atzekaldian, neuk ikusi neban, eta harrixa jausi egin jakon lurrera.