tximinixako kate. iz. (ETNO). Llar. Tximinixako katia sekula ikusi dozu?, hantxe egoten zan galdaria, esniak be hantxe egosten ziran.... Ik. laratz, laratz-kate. Tximiño © J.M. Irigoien tximiño [tximino]. iz. (TE). Mono, simio. Tximiñua balitza leztxe igotzen eban arbolen gerrixan gora. / Larregi ekixan berak, nahiz tximiño jantzi edo odoloste jantzi, urtero moduan, kalera azaldu orduko ezautuko ebena. (Zirik 103). tximiñokerixa [tximinokeria]. iz. (TE). Monada, monería; juego, diversión. Tximiñokerixetan dabiz ume bixak, zoratu biharrian. tximista (txinbista). iz. (TE). Rayo, centella. Tximistian bristaria izan da Bizkai aldian. / Txinbistia hoden elektrizidadia ei da. Ik. oiñaztu, oiñaztarri.  (Ibilt 367). tximistak izan (txinbistak izan). esap. (TE). Relampaguear. Txinbistak dira trumoi izugarrixegaz Anboto ostian. tximistia jausi (txinbistia jausi). esap. (TE). Caer un rayo. Txinbistia jausi da kanpatorrian. Ik. oiñaztarrixa jausi. tximistian pare (txinbistian pare). esap. (JME). Como el rayo. Abixada batian Berriz be, bestaldia hartu nebanian, etxando tximistas jarraitu najuan arru batetik behera tximixa. iz. (ETNO). Grelo, flor del nabo. Nabua lorara doia, tximixak urten detse. Ik. erle-kezten, nabo-lora. tximoso. izond. (NA). Desgreñado,-a;,greñudo,-a. Tximak dittuana, orraztu bakua. txin-txin egin. esap. (IL). Brindar. Eta oin, txin-txin egingo jonagu txanpanakin. txinbeleta (tximeleta) [tximeleta]. iz. (TE). Mariposa. Ik. mitxelekote, mitxeleta. 1 . txinbo. iz. (TE). Curruca mosquitera; pájaro, paseriforme en general (Sylvia borin). Txinbuak Sylvia generoko txorixak dira gehixenbat, baiña ehizan harrapatzen diran txori txiki gehixenendako be badarabilgu (ETNO). / "Variedad ornitológica del país" (TE, 692). Txinbua be, paseko txorixa. / Oikiña aldera txinbotara urten dabe. / Umetan tiragomiaz eta habixa-lapurretan; eta koskortutakuan txinbotan haixezkuakin. Holaxe hasi gintzuan kaza kontuan gu. / Keixapian harrapatzen dira gehixenbat txinbuak; eta heskeran be bai. Eta gozuak! Frijiduta, eta arrozakin, zoragarrixak.  Txinbo berbia ixa edozein txori txikintzat erabiltzen dogu Eibarren, baiña gehixenbat Ficedula eta Sylvia generuentzat. bibotedun txinbua © Arturo Elosegi bigotedun txinbo. iz. (ETNO). Papamoscas común (Muscicapa striata). Ik. hauts-koloreko txinbo.  UZ: euli-txori grisa. errekako txinbo. iz. (ETNO). Ruiseñor bastardo (Cettia cetti). Ik. erreka. hauts-koloreko txinbo. iz. (ETNO). Papamoscas común (Muscicapa striata). Ik. bigotedun txinbo.  UZ: euli-txori grisa. pikuko txinbo. iz. (ETNO). Curruca capirotada (Sylvia atricapilla). Pikuko txinbua udazkenian asko ikusten da mahatsa, pikuak eta huntz-hazixak jaten, arra buru baltz-baltzaz eta emia burugorrixa. Ik. pikutxori, txinbo burubaltz.  UZ: txinbo burubeltza. txinbo burubaltz. burubeltz haundixa © Ezezaguna 1 . txinbo burubaltz. iz. (ETNO). Carbonero común (Parus major). Mordua dagozak: batzuk zurixaguak, bestiak txikixaguak, bestiak gangordunak... baiña guk daneri igual, "txinbo burubaltzak". Baiña klasikua hauxe dok, paparrorixau.  Paridae famelixako txori danendako izena.  UZ: kaskabeltza. 2 . txinbo burubaltz. iz. (ETNO). Carbonero garrapinos (Parus ater).  Paridae famelixako txori danendako izena. 3 . txinbo burubaltz. iz. (ETNO). Carbonero palustre (Parus palustris).  Paridae famelixako txori danendako izena. 4 . txinbo burubaltz. iz. (TE). Herrerillo capuchino (Parus cristatus). "Especie ornitológica del país que viene de paso" (TE, 692). Txinbo burubaltzak, guri-gurixak uda-azkenian.  Paridae famelixako txori danendako izena.  UZ: amilotx mottoduna. 5 . txinbo burubaltz. iz. (ETNO). Curruca capirotada (Sylvia atricapilla). Ik. pikuko txinbo, pikutxori.  Eibarren, txinbo burubaltz gehixenbat Paridae famelixakuendako erabiltzen da. Dana dala, Sylvia atricapilla-ri be halan esaten jako. txinbo burugorri. iz. (ETNO). Reyezuelo (Regulus ignicapillus). Ik. paseko txirixo.  UZ: erregetxo bekainzuria. buztangorrixa © Arturo Elosegi txinbo buztangorri. iz. (ETNO). Colirrojo tizón (Phoenicurus ochruros). Taillarrian txinbo buztangorrixa. Joe! Umiak eitten dittu! Taillarreko kablien artian habixia! Urtero-urtero bi aldiz eitten dittu umiak, urtero. burubeltz buztanluzia © Migel Mari Elosegi txinbo buztanluze. iz. (ETNO). Mito (Aegithalos caudatus). buztanzurixa © Arturo Elosegi txinbo buztanzuri. iz. (ETNO). Collalba gris (Oenanthe oenanthe). txinbo errial. iz. (ETNO). Torcecuellos (Jynx torquilla).  UZ: lepitzulia. txinbo hegozuri. iz. (ETNO). Papamoscas cerrojillo (Ficedula hypoleuca). otatxorixa © Ezezaguna txinbo karkar. iz. (ETNO). Tarabilla (Saxicola torquata). Beti otia eta txaria daguan inguruan. Basuan sekula bez. Beti ota artian hori: "kar-kar-kar". Izena be holaxe jakak, "txinbo karkarra".  Inguruko herrixetan erabiltzen dan otatxori izena be ezaguna da Eibarren, baiña ez da larregi erabiltzen.  UZ: pitxartxar burubeltza. txinbo pikumotz. iz. (ETNO). Alcaudón (Lanius collurio). Ik. buruhaundi, txori-haundi.  UZ: antzandobia. txinbo-txakur. iz. (TE). Perro de caza de pajarillos. Txinbotarako eta zozo-birigarrotarako erabiltzen diran txakur txikixak: Spaniela, cockerra... (ETNO). Ez zan Portugesan txinbo-txakurra lakorik. / Txinbo-txakurrak, ba, kokerrak, eta spanielak, eta holakotxiak... Txakur txikixak, etxekuak: kokerrak zozotan eta galeperretan erabiltzen dira, baiña ez dabe ezertarako balio, beti hankatartian saltoka; Spanielak bai. Horrek gogorraguak dira. Ik. eper-txakur, erbi-txakur, kirikixo-txakur, ehiza-txakur, kaza-txakur, oillagor-txakur. 2 . txinbo. iz. (ETNO). Llave de paso. Kunbotik guzur-askara jausten dan ura erregulatzeko giltza, uragian bidez jasotzen (zabaltzeko) eta jaisten (ixteko) dana. Burdiñoletako berbia da. Ijeliak bere uragiaz (txinbua jasoz edo jaitsiz erregulatzen dau ur kantidadia) darabil gabixa mihatz edo sarri zelan gura daben. txinbolari. iz. (TE). Cazador,-a de currucas, chimbero,-a. "Aficionado a cazar chimbos" (TE, 692). Txinbolarixak, Bilbon. txinbotxa. iz. (ETNO). Herrerillo común (Parus caeruleus). Ik. aritxarro.  Paridoentzat txinbo burubaltz izena erabiltzen da, baiña Parus caeruleus-entzat txinbotxa be bai. Inguruko herrixetako amilotx izena be ezaguna da, baiña ez da erabiltzen. txindurri. 1 . txindurri (txinddurri, txiñurri). iz. (TE). Hormiga. Atoz, zu alperrori, txindurrixagana; ikusizuz bere bidiak eta ikasizu nola aintzaille eta nausirik gabe, udan bildutzen daben gerorako jatekua (Esak. 6, 6-8). 2 . Txindurri. gatxiz. (TE). Txindurri (apodo). "Personificación de la hormiga" (TE, 692). Eskolan Txindurri nintzan ni, Galdos-Txikik izen hori ezarri zestanetik. 3 . txindurri (txinddurri, txiñurri). iz. (NA). Hormigueo. Txindurrixa ein jatzu? Holako golpiakin besuan txindurrixa eitxen da.. txindurri-etxe. iz. (TE). Hormiguero. Sarrittan gertau jata txindurrixen etxe-alderia ikustia. Egixa esatera, iñon txindurri-etxia norberanera aldatzen ikustia. txindurrixak hartu. esap. (TE). Entumecerse, dormirse un miembro. "Se dice dice de dormirse un miembro" (TE, 692). Txindurrixak hartu desta iztarra eta pausorik eiñ ezinda geldittu naiz. txindurrittu, txindurritze. zaio ad. (JME). Entumecerse, dormirse un miembro. Hankia txindurrittu jata. Ik. txindurrixak hartu. txindurritza. iz. (TE). Cantidad de hormigas; muchedumbre de hormigas. Ez dot uste gehixago ikusiko doranik, udazken batian Urkon ikusi neban txindurritzia lakorik, danak hegodunak. / Sagarpian, ha zan txindurritzia! txinel(ak). iz. (AN). Chinelas; zapatos de la época. "Erdiaroko oinetakoak" (AN).  Chinelas, "zapatos de la época" (EOYE, data barik, 289. or. (JEL)). Ikus. OEH, XV-526. txinga. 1 . txinga. iz. (TE). Red barredera; redaya; brancada; atarraya; esparavel. Cierta red de pesca que se utiliza atravesando el río de una orilla a otra (JSM). / "Arte de pesca que se usa en los ríos" (TE, 693). Txingiagaz juan giñan Laupagora, eta nahi beste loiña hartu genduan. txirriskillia © Ezezaguna 2 . txinga. iz. (ETNO). Clavija de hierro que se inserta en los troncos para encadenarlos y poder transportarlos; argolla. Tronguak tatarrez eruateko txirringadun burdin-zirixa. Beste gauza batzuetarako be erabili leike. 3 . txinga. iz. (ETNO). Pesa. Jokuetako berbia da. Ik. txinga-eruate. txinga-eruataille. iz. (NA). Deportista de acarreo de pesos. Eibarren?!: harri-jasotzailliak, aixkolarixak, txinga-eruatailliak ero momentuan euazenik onenak egoten ziran korrida-plazan... txinga-eruate. iz. (NA). Deporte rural de acarreo de pesos; deporte rural que consiste en hacer plazas llevando pesas. Eibarren ikusitta nao ni, Martin Azpitarte Abontzak Amazabalegi anaiei txinga-eruaten jokatu zutsenian be, jo-ta beteta!. txingar. iz. (TE). Ascua; tizón; brasa. Suteiko txingarragaz piztu eban pipia. txingar bizixan [txingar bizian]. adlag.-esap. (OEH). Ardiendo, quemandose. Honetara, konturatu barik diabruak bere aurka zerebixan zirixa, juan jakon hasierako berotasuna su-garretan bihurtzen, eta ez ariman, haragizko bihotzian baiño, koittauak txingar bizixan erebixana. (Ibilt 463). txingartu, txingartze ( txingartutze). da ad. (TE). Calentarse, excitarse; ponerse rijoso,-a, excitar el apetito sexual. Sexu-gogua bizixagotu. ... hobe da ba ezkontzia, txingartzia baiño (1 Kor. 7. 9). / San Pablok diño hobe dala ezkontzia txingartutzia baiño. Ik. berotu. txingartza. iz. (TE). Brasa. Garrak amaittu ziranian, behe guztia txingartza haundi bat zan.

ta takillatxo tango tarrua joten teilla tenedor testigu tipirri-taparra tititsu tontotu tortoillo tramankulu tremes tripasare tronpa tunante Txakarra txalopeta txanpon txapelzuri txarridun txatxarti txikita tximinixako kate txinget txir txirringa txistada txixa Txonta txorrotu txuntxur