txarridun. iz. (TE). Tratante de cerdos; vendedor,-a de cerdos. Txarriduna agertuko balitza, esaixozu bihar dogula bat hazteko eta gizentzeko. txarrikerixa [txerrikeria]. 1 . txarrikerixa [txerrikeria]. iz. (TE). Porquería, suciedad; mierda . Baztar guztietan dago hamen txarrikerixia. 2 . txarrikerixa [txerrikeria]. iz. (TE). Marranada, cochinada, guarrada; cerdada, canallada, jugada sucia. Harek ein destan txarrikerixia, ez da ahaztutzekua. txarrikixak © Jaione Isazelaia txarriki [txerriki]. iz. (TE). Carne de cerdo. "Carne o porción de cerdo" (TE, 688). Egunero txarrikixa ez ei da ona. / Txorixuak urte guztien eukitzen genduzen, olixotan. Bai, bai, lurrezko ontzi batzuetan, bai. Ta, a! Ez dot esan, txarrixan koipiek be, ba, urtu eitten zien orduen, ta gorde. Orduan olixo gitxi gastatzen zan, koipia egoten zan ta koipiakin! Ta ha koipia, trapu garbi baten estutu ta harek txitxarruak esaten jakuen... Harek urdai erretakuak ta gure aittak "Hau dok gauzia edarra, izan!" Eta txarrixan okelia gatzetan urte guztirako, e? Emon gatza, hiru egunien euki, ta gero ipintzen jakozen losa haundi batzuk saka. Iguel hillebetien egoten zien han, ta gero esegi eitten zien. Ta gero urte guztirako! Edo bera erreta jateko, edo babak eitteko edo... bueno, zuk bihar dozunerako, harek esegitta egoten zien ta.... / Ohitturia zan auzo ta senidieri txerrikixa erregalatzia. (Zirik 59). txarrikuma [txerrikume]. iz. (TE). Cochinillo, cerdito,-a. Behin baten, Eitzako bentan txarrikumia ososorik jan genduan erreta. / Txerrikumok merke hartziakin gangaren bat ein ebalakuan. (Zirik 59). / Erratxu zanak erosi ei zetsezen pasadizuan zoiazen motxaillaren batzuri txerrikumeren batzuek. (Zirik 59). txarritoki [txerritoki]. iz. (TE). Cochiquera, pocilga. Kelle, gure eskolako denboran umezurtz bat zan; eta jabetasunik ez ebanetik, Txantxa Zelaiko txarritoki baten batzen zan. Ik. txarri-korta. txartau, txartatze. du ad. (ETNO). Cortar ramillas. txartel. 1 . txartel. iz. (TE). Cédula. Txartela atara al dozu aurten? 2 . txartel. iz. (AN). Papeleta, boleto. Itsuan ataratzeko paper idatzixa, alkate aukeraketan erabiltzen zana.  "Erdiarotik hasita luzaroan, iraileko San Migel egunaz izaten zan alkate aukeraketia. Horretarako ordura arteko alkatiak, piela eta juraduekin batera, hiru pertsona kale bakoitzeko izendatzen zittuen. Bederatzi guztira. Gero hárek beste bederatzi izendatzen saiatzen ziran. Hori lortu ezkerio, hautaketa egiten zan: paper idatzixak izaten ziran, lapiko edo kapela baten sartu, hautagai bakoitzaren izenaz eta, alkategai beroien artean, bat aukeratzen zan. Hamabost urte baiño gazteagoa zan mutiko batek etaratzen eban txartel bat eta ha izaten zan alkate barrixa:" (AN).  (...) "Y entre los así nombrados de la tierra se fagan nuebe charteles de sus nombres... (...) "y le manden sacar un chartel de entre los otros" (EOYE. 1500, 458 or. (JEL)). 3 . txartel. iz. (AN). Participación para el aprovechamiento de un terreno comunal . "Konzejuak auzotar bakoitzari txartel bat emoten zetsan, euno baten erabiltzeko denporaldi baterako" (AN). Lurraren hedaduraren arabera, banatzen zan txartel kopurua (EOYE, 99. orr. (JEL)).  (...) "Por quoanto muchas bezes acaesçe que en los eunos que se acostunbran rrepartir entre todos los vezinos del dicho conçejo, e así rrepartidos algunos duennos de los tales charteles e heunos suelen traer algunos en más tienpo e otros en menos, mandaron que fasta los seys annos desde que començaren a labrar..., sean obligados los duennos de los dichos charteles de dexar a lo menos, la parte de su seto que antes tenía". (EOYE, 1501, 481. or. (JEL)). txarto. adlag. (TE). Mal, malamente, de mala manera. Txarto be txarto, nausixeri ez entzutzia. / Ederto, hobeto, txarto. / Eta, emakumiok parkatu oin be zuek txarto laga biharra. Nik al dakit zergaittik, baiña beti andrak dozue kulpia. (Zirik 119). / Egixak izan arren, beste bixak ezin holakorik sinistu. Ta dinotse alkarri: --Hau gu baiño txartuago jakarrene. (Zirik 21). / Txarto pentsau eraitzeko. (Ibilt 480). txarto egin. du ad. (TE). Obrar mal, hacer daño. Txarto eiña beti pagatzen da, lehenago edo geruago. txarto jausi. da ad. (TE). Caer mal, sentar mal, disgustar. Txarto jausi da herrixan hainbeste gura eben alkatia kentzia. txarto-hazi. izond. (TE). Malcriado,-a, maleducado,-a, consentido,-a, mimado,-a. Txarto-hazittako umia, okerra; eta gizon izan deiñian, okerragua. txartxa (txertxa). iz. (ETNO). Estructura de madera que forma la prensa en el lagar. Aurten sagardaua egitterakuan jo-ta txartxak be apurtu dittue gurian. Txasi. iz. ber. (AN). Nombre de mujer. Andrazko izena.  "Chasi de Yzarraga, criada y molinera de la casa Ibarra de Suso" (EOYE, 1522, 138 or. (JEL)). txasta egin. 1 . txasta egin. esap. (NA). Pinchar. Medikuak txasta ein detsu, ezta?. 2 . txasta egin. esap. (NA). Meter, introducir, encestar. Ume berbetakua da. Ein txasta hamentxe, bota barrura. Ik. txost.  Interjeziño moduan be erabili leike txasta! bera bakarrik, zeozer sartutakuan, edo akoplatzerakuan... txatal. 1 . txatal (txantel). iz. (TE). Parcela pequeña, pedazo de terreno. Lur txatal bategaittik, zenbat gerra eta heriotza alperriko!. / Etxaburuan bazenkagun lur-txataltxo bat, eta hantxe jasotzen genduzen patatak eta piparrak. 2 . txatal (txantel). iz. (ETNO). Partícula, trozo, punta. Edozeren zatixa: pastel txatala, ohial txatala, egur txatala... Eitza eta Sallabente bittartian badago erreka txataltxo bat, bai? Ba hantxe egoten ziran uroilluak. / Atzo eskuan sartu jatan burdiña txatala ezin izan neban atara, eta gaur inguru guztian haragixa zihero zolduta daukat. / Urlixak zelbian-zelbez (maltzur, ziniko) zer egin be ez daki, txataltxo bat be ez detsa iñori opa; bai, bere zelbekerixaz zittalduta dago. txatar. 1 . txatar. iz. (TE). Chatarra. "Hierro viejo" (TE, 689). Guda ondorian, txatarrak emon dau dirua. / Txatarrok pillatixak han hirutxurrian. / Hau ez dok gero txatarra holan erabiltzeko! / Gaur erdeldun asko dabill hemen errekan txatar billa, eta dirua ataratzen dabe gaiñera.  Mugagabian: txátar eta mugatuan: txátarra, txátarrak... 2 . txatar. iz. (TE). Pacotilla. Gauza ederrez beteta zalakuan, dana zan txatarra. txato,-a. izond. (TE). Chato,-a. Ik. surmotz. txatxa. iz. (TE). Niño en edad de echar a andar. Ume txikixak, oiñaz hasten diranian. TEk holan dakar: "Se dice de los niños balbucientes cuando echan a andar" (TE, 689). Hamen dator gure txatxa, bakar-bakarrik! Ik. hankagorri, ojalietako ume, dagoka, mantetako ume. txatxala. 1 . txatxala. izond. (TE). Mujer casquivana, mujer de poco juicio, charlatana, necia. Txatxala galanta da bera behintzat!. / -Zer andra! gizona be barrixa billau don ala? Norekin habil hi txatxaliori halakuori?. (Zirik 68). Ik. txaplata, txotxolo.  Andrakumiekin bakarrik erabiltzen da: "Se dice de las hembras, y parece ser la forma femenina de txotxolua, que se aplica a varones. Hay varias otras excepciones a la regla de la terminación común de los adjetivos" (TE, 689). 2 . txatxala. izond. (TE). Soso,-a, insípedo,-a, sin gusto. Salda hau txatxalia dago. txatxan. izond. (TE). Pequeño. Hauxe da nere bihotzeko txatxana! / Txepetx txiki txatxan batek... (Ibilt 245). txatxar. izond. (TE). Diminuto,-a, muy pequeño,-a. Txiki-txikixa. Txatxarra dago dittuan urtietarako. txatxara (xaxara). iz. (TE). Despreocupación, descuido. Txatxaria berana, dogun egualdixagaz hor zihar! / [Ardatz txikixak] Kontuz ez bazabiz errez apurtuko jatzuz; ze xaxara barik ibiltziarren takian-potian apurtu izan dira. / Hurrengo gabian be hor azaldu zan aurreko gabeko moduko orduren batian. Andriak diño: --Baiña, gizon, hori dok xaxaria. Auzuak zer esango juek? (Zirik 26). / Hori dok familixako gizonan xaxaria; astelehen guztietan bardin. (Zirik 93). / Hori da xaxaria..., hau ezta etxeko jiria..., hori al da ba etxeko gizonan ganoria ta errespetua. (Zirik 120). txatxarkerixa [txatxarkeria]. iz. (OEH). Menudencia, insignificancia, nimiedad, nadería. Plaentxian ba ei ziran kazari amorratu bi, eurak txatxarkeriekin ez ekela ezer eta kaza-nausira bakarrik urtetzen ziranak. (Zirik 86).

ta takillatxo tango tarrua joten teilla tenedor testigu tipirri-taparra tititsu tontotu tortoillo tramankulu tremes tripasare tronpa tunante Txakarra txalopeta txanpon txapelzuri txarridun txatxarti txikita tximinixako kate txinget txir txirringa txistada txixa Txonta txorrotu txuntxur