Bilaketa aurreratua
- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z
« lehena‹ aurrekoa…343536373839404142hurrena ›azkena »
bru-bru (bur-bur). onomat. (TE). Onomatopeya del rumor. Zurrumurrua. Bru-bru dabill herri guztian zein dan lapurra. Ik. mor-mor, txu-txu.
bruñidore. iz. (ETNO). Bruñidor de objetos grabados. Grabautako zenbait piezari brist eraitteko erabiltzen dan erreminttia.
bruñidu, bruñitze. du ad. (ETNO). Bruñir. Grabauko berbia da. Zenbait grabau bruñidu eta gero dotore gelditzen dittuk.
bu. onomat. (ETNO). Sonido del mazo. Mailuan zaratia. Maillua da haundixa!: ha, jo eta "bu!" egittekua, eta bestia ba ultzia jostekua, txikixa. Maillua... bu! botatzeko, kuñia eta sartzeko...
bu-bu-bu. onomat. (ETNO). Sonido de una máquina. Makiñian zaratia. Ba, bai-bai!, "Bu-bu-bu-bu", makiña bat!, kontinuamente biharrian.
buelo. iz. (NA). Volumen. Berrogeta sei kilo ero, anegia. Oiñ! pixu diferentia eukitzen dabe artuak eta garixak be. Garixa astunaua izeten da buelo igualian artua baiño, eta hamen neurrixa iguala da, eta orduan pixua kanbixau eitten da.
buelta.
1 . buelta. iz. (TE). Regreso, retorno, vuelta. Behin tabernan, noiz danik bez bueltia. Ik. itxulitze.
2 . buelta. iz. (TE). Contorno; periferia. Etxian buelta guztia, dana zan loratei bat. Ik. jira.
3 . buelta. iz. Giro, vuelta. Ez najok berihalakuan harrapauko, buelta biterdiren bentajia jaroiat eta. (Zirik 87). / Eztabaida guztietan, jira ta buelta, aberatsak beriari eutsitzen zetsan. (Zirik 9). Ik. bira, jira.
4 . buelta. interj. (TE). ¡A repetir!, ¡vuelta!, ¡nulo!, ¡otra vez!. "En los juegos, orden de repetir el lance por no haber procedido en ley" (TE, 276). Buelta!, horretara ez dau balio ba!
buelta egin. du ad. (TE). Dar la vuelta; regresar, volver. Juan zan Ameriketara, baiña berihala buelta eiñ eban. Ik. bira egin, buelta hartu, itxuli, jira egin.
buelta emon. dio ad. (TE). Darle vuelta; invertir. Buelta emoixozu soiñekuari. Ik. bueltia emon.
buelta hartu. du ad. (TE). Dar la vuelta, girar, volver. Laupagon buelta hartu dot afaittarako ez dakiran belutu. Ik. bira egin, buelta egin, itxuli, jira egin.
bueltia emon. dio ad. (TE). Darle la vuelta, cambiar, girar. Sutan dagon bixiguak, bueltia emon biharra dauka. Ik. buelta emon.
bueltaka. adlag. (OEH). Dando vueltas. Pernando ohian bueltaka ebillen luak hartu eziñik. (Zirik 18).
bueltaka ibili (bueltaka ibilli). esap. (TE). Andar dando vueltas. Bueltaka ebillen ferixan ezer erosi gabe.
bueltau, bueltatze.
1 . bueltau, bueltatze [bueltatu]. du ad. (TE). Dar la vuelta, volcar; poner del revés. Zeozeri bueltia emon, azpikoz gora jarri Ik. bueltia emon, itxuli.
2 . bueltau, bueltatze [bueltatu]. da ad. (TE). Retornar, volver; recobrar. Bide erdittik bueltau zan ukat einda. / Behiñ okerrera hartu ezkero, bueltatzia gatxa. / Han ibilli ziran bihargin guztiak [...] senera ekarri eziñik. Halako batian arnasia bueltau eban da [...]. (Zirik 75).  Esangura fisikua eta abstraktua euki leike.
buenajera (bonajera, onajera). iz. (JME). Saludo de bienvenida; bienvenida. Ongietorrixa, harrera ona, jeria. Alkarri sekulako buenajeria eiñ ondoren, hasi ziran bata bestiari euren barrixak kontatzen. / Guk "bonajeria" ez, e?, "onajeria": "Ene! zelako -esaten moruan- ongietorrixa ein desta!": personiagaittik be bai, eta txakurregaittik eta... Ik. abegi, hartuera, jera.
bueno. interj. (OEH). Bueno, bien. --Heuk sekula eztok ajerik eukitzen ala? --Nik, ez! --Bueno, bueno. (Zirik 94).
bukoi. iz. (ETNO). Cuba grande, tonel. Kupel haundixa. Ez juen enbotillatzen eta! bukoian. Eta bukoian sardaua garraztu eitten dok, denporiakin. Ik. barrika, kupel.  Artikuluakin, singularrian bukoia da, ez *bukoixa.
bular.
1 . bular. iz. (TE). Pecho, tórax. Damutasunez beteta, harri bategaz zauritzen eban bularra.
2 . bular. iz. (TE). Pecho(s), mama; seno. Neskatilla bularrak, urten-urtenak, agiri jakozen. / Zorionekuak zu hazi zinduezen bularrak! / Bularra agiri jakon.
3 . bular. iz. (TE). Leche materna. Ez dago botikan aman bularra lako gauzarik.
bular bateko anai. iz. (TE). Hermano de leche. Behin baten, erregia eta mendiko arzain bat bular bateko anaiak ziran. Ik. anaitzako, iñude, uezaitta.
bular-harro. izond. (TE). De mucho pecho; tetuda. Fraille-katilluakin hartu ezindako bular-harrua. Ik. titi-harro.
bular-punta. iz. (TE). Pezón. "Bular-puntia" andrazkuana, "errua" ganauana; "bularrak" eta "errapia" diran bezela.
bularra emon. dio ad. (TE). Amamantar, dar de mamar. Sanzioko Rafaelen pinturarik onenak, Ama Birjiñia bularra emoten bere umiari.
bularretan hazi. du ad. (TE). Criar en sus pechos. Bere bularretan hazittako seme maittia.
bulartsu.
1 . bulartsu. izond. (TE). Generoso,-a; valiente, animoso,-a. Gazte-gaztetatik zan bulartsua inguru guztientzat.
2 . bulartsu. izond. (TE). De mucho pecho, pechugona; robusto,-a, de amplio pecho. Gaztetatik zan bulartsua, bere ama bezela.
bulda. iz. (TE). Bula de comer carne. Bijilixa egunetan okelia jatia eta barau ez egitteko baimena emoten daben agirixa. Barrenkalian zan San Estebango elixan, urtero agiritutzen zan Erromako Buldia.
buldia atara. du ad. (TE). Sacar bula o comprarla . Urtero buldia ataratzen eban, ahal eban eta.
bulpartika. iz. (ETNO). Pértiga del carro. Burdixan erdiko egur nagusixa, atzetik aurrera doiana eta buztarrixari katiatzen jakona. Ik. draga, burtarasa, burtohe, burtohol, burtorrazi, lera-partika, partika.
bultza.
1 . bultza. iz. (TE). Empuje, impulso; acometida, embate. Bultza haundixa dakar gaur itsasuak.
2 . bultza. iz. (TE). Oferta. Ekonomixako berbia da. Atzoko ferixan, ganauak ez eban bultzarik.
bultza egin. dio/du ad. (TE). Empujar. Bultza eixozu bestiekin batera. / Arboliari bultza eiñaz hanka batakin, uretan urrindu ziran batela ta batelarixa. (Ibilt 456).
bultzada (bultzara). iz. (TE). Empujón. Ein zetsan bultzadiagaz atzeruzka bota eban.
bultzagarri. iz. (TE). Resorte. Pieza elastikua, deformau ostian askatzen danian bere jatorrizko formia hartzen dabena. Armerixan erabiltzen da izen honekin (ETNO). Hamentxe bihar dau bultzagarrixa. Ik. boixeta, muelle-real.
« lehena‹ aurrekoa…343536373839404142hurrena ›azkena »