berdel. iz. (TE). Verdel, caballa (Scomber scombrus). Kant. Joxe Migelen batela, txitxarrua eta berdela...
Berdengillo. b. iz. (TE). Berdengillo (caserío). "Caserío en inmediaciones de Eibar" (TE, 244). Berdengilloko baserrixa, Zaldibarko mugen barruan zan. berderako. izlag. (TE). Verdoso,-a, verdusco,-a. Berderutz egitten dabena. Erosi daben soiñekua, illun berderakua. Ik. berdeska. berdeska (berdizka, berdexka) [berdaxka]. izond. (TE). Verdoso,-a, verdusco,-a. Berderutz joten dabena.
Bedar artian sortutakua zalako, subia zan berdizkia, eta konturatu barik zapaldu neban. Ik. berderako. Berdeska / berdexka erabiltzen da.
berdura. 1 . berdura. iz. (TE). Hortaliza; verdura. Eskerrak lur apur bat daukanari, berduriakin bakarrik biziko litzateke ba. 2 . berdura. iz. (NA). Hierba. Astuak dana jan dabe berduria. / Idixak oin dauaz baba pixkat, lasto pixkat, berdura pixkat-pixkat, ura bez nahikua, eta hantxe! karrerarako preparauta!. berdura-plaza. iz. (NA). Plaza del mercado; mercado; plaza; mercado de abastos; plaza de abastos. Berdura-plazan, hantxe eoten gara gu egunero-egunero! / Ba... ez,... han berdura-plazan saltzen jittuek. (Zirik 33).
bere [ere]. lok. (TE). También. Zuen aitta bere, autuan zan, beste askogaz. Ik. be, ere. Ez da erabiltzen. "Gaur egun ez da bere aldaeraren aztarrenik geratzen, ez ahoz, ez idatziz. Erabat arrotza egiten zaio eibartar orori" (EE, 360). "Lo común en Eibar es be" (TE, 245).
bere. izord. (TE). Suyo,-a, su de él/ella. Beria beretzako; bestiena erdibana.
Ik. bera. beria-eitteko. izlag. (TE). Insistente, de salir(se) con la suya. Zuen auzokua, leguna baiña beria-eittekua. Ik. burugogor, temoso, treku. bere baten. esap. (TE). Conforme, tranquilamente, tranquilo,-a. Moduzko esanguria dauka.
Bere baten zan, zeuk aztorau zenduan arte. bere burua bota. esap. (TE). Suicidarse. Norbere buruaz beste egin.
Bere burua bota dau zubittik behera. / Zer gura dozu?, burua bota deiran? Reflexibua da eta normalian izenordaiña hartzen dau aurretik: bere burua bota, no(r)beran burua bota. Persona izenordaiñak be izan leikez, ze kontestutan erabiltzen dan.
bere burua jaso. esap. (TE). Alabarse, elogiarse, enaltecerse. Norberan burua bestien gaiñetik ikusi. Bere burua jasotzen erremia, nahiz da ezer izan ez. bere kautako [bere kabutako]. iz. (TE). Monólogo, reflexión a sólas. "Acción de hablar consigo mismo" (TE, 245).
Zeiñek ez dittu bere kautakuak? Ik. nere kautakuetan, bere kautan, nere kautan, kautan. Pluralian gehixenbat: bere kautakuak.
bere kautakuetan jardun (bere kautakuetan egon). esap. (TE). Reflexionar a sólas, hablar consigo mismo,-a. Gure ama zanak, berekautakuetan jarduntzen eban zeregiñetan zan artian. Ik. nere kautakuetan, bere kautan, nere kautan, kautan. bere kautan (bere kautetan) [bere kabutan]. adlag. (JSM). Consigo mismo,-a, reflexionando a sólas. Serenuak pentsau eban bere kautan. (Zirik 55). / "Zintzuegixa naizelako pasatzen jataz neri honelakuak" esaten eban Gautxorixak bere kautan. (Zirik 26). / Behin, bere kautan euala, bat juan ei jakon, ta bat-batian soltau ei zetsan:. (Zirik 111). / Horrek bere kautetan diharduanian ausente dagola dirudi. Ik. bere kautako, nere kautakuetan, nere kautan, kautan. Esan eta pentsau moduko berbekin erabiltzen da.
JSMek: "Equivale a berekikoetan" (TE, 767).
berebiziko onduen. esap. Si alguna vez en la vida sí en esta ocasión; del mejor modo posible. Harrua zan, baiña berebiziko onduen apaldu eben.
/ Eta neurtu zetsan bizkarra tentatzailliari berebiziko onduen. (Ibilt 464).
Ik. bizi. beregandu (bereganatu), beregantze (bereganatze, beregandutze, ) [bereganatu]. du ad. (TE). Adueñarse; apropiarse. Bereganatu, jabe egin.
Jabia hil barik, eziñ izan zittuan beregandu haren lurrak. / Haren lurrak beregandutzia, heriotza baten kargia kosta jakon. / Nekez baten, ahaldu eban bihotzian erebixan maittia beregantzia. / Galdutako apurren bat barriz bereganatzen ete eban, han ebillen gure Txorixa estu ta larri. (Zirik 76).
bereganzale. izond. (TE). Usurpador,-a. Jatorri guztia zan bereganzalia, eta inguru guztiak eurenganduta zittuen. berekoi. izond. (TE). Egoísta. Bestiengaittiko ardura barik, bere buruari begira bakarrik jarduten dabena (hirugarren personan aittatzen diranekin bakarrik erabili leike). Ha baiño berekoi negargarrixagorik munduan... Ik. beretzako, berezale, buruzale. beretzako. izlag. (TE). Egoísta. Gizon beretzakua, iñoiz mesederik ein gabia iñori. Ik. berekoi, berezale, buruzale. berez. adlag. (TE). De por sí, por naturaleza, en sí mismo; fácilmente. Berez etorri jata gaitz hau. / Udaberrixan, lurra berez betetzen da loraz. / Berez eitteko gauzia. Izatez, bera-n forma instrumentala da, baiña esanguria izenordaiñetik eta erakusletik zihero aldenduta dauka.
|
|
Babesleak
