Makazkua [Makazkoa]. b. iz. (TE). Makazkua (caserío). "Lugar en Eibar donde fue un caserío" (TE, 541).
Makazkuan etxe barrixak ein dittue. makera. iz. (ETNO). Pieza del carro. Burdixan burtarasetan sartzen diran oholak, burpillak jasotzen daben lokatzia errailletatik ardatzera juan ez dein. maketo. iz. (TE). Maqueto,-a [despectivo]. Ez dakigu nundik etorrittako maketua dan hori. Ik. belarrimotz, hazurbaltz. Irain-berbia.
"Calificativo que se dio a los inmigrantes en Vizcaya, cuando la
revolución industrial, con ánimo ofensivo y ordinariamente limitado a
la clase jornalera. Por antonomasia, los de tierras de Castilla, que
dieron el mayor contingente de brazos para la minería y la siderurgia"
(TE, 541). / SM Zirik 40: "Tengo apellidos como para regalar a los maketos, he mutil".
makila. iz. (AN). Cobro de los molineros. "Errotarixen zergia" (AN).
Ik. laka. (...) "Pagando la maquilla e motura acostumbrada en ellos" (EOYE, 1472, 119. or; 1493, 414. or.; 1507, 489. or. (JEL)).
makilla [makila]. 1 . makilla [makila]. iz. (TE). Bastón; palo, vara. Badira makillia bihar dala esaten dabenak, emontzaille izateko asmuan. / Bere andria be astua makillara letxe einda euan. (Zirik 24).
/ Atara eban ordiazko frailliorrek ezkutuan zeroian makilla sendua. (Ibilt 464).
Ik. bide-makilla, makilla-salda. 2 . makilla. iz. (ETNO). Palo que crece al desarrollarse las verduras, tallo. Ik. zil, kerten, txisten. Makillia egitten jakue porruei eta kipulei, esate baterako.
makilla-burruka [makila-borroka]. iz. (TE). Duelo a palos, pelea con palos. Makilla-burrukia izan da domekan Hirukurutzetan. makilla-dantza [makila-dantza]. iz. (TE). Danza de palos. "Baile folklórico" (TE, 541).
Aratostietarako, makilla-dantzia ikasten dabiz gazte mordo bat. / Guk egitten genduan danekua: banakua, biñakua, zortzikua, arku-dantzia, zintta-dantzia, ezpata-dantzia, makilla-dantzia eta aurreskua. makilla-salda. iz. (IL). Paliza. Honei makilla-saldia!... zer dia honek?!.... / Ha zelako makilla-saldia emon detsen! / Ederra makilla-saldia emon detsena zuen txakurrari. Jota dago. / Guri emon jeskuek makilla-saldia...! bost eta huts galdu juagu. / Euki dozun gaixotasunak emon detsun makilla-saldiakin jota zagoz. makillari (makillalari) [makilari]. iz. (TE). Hábil en el manejo de la makilla. Erromerixetan makillari agertzen zan. / Neurtu zetsan bizkarra [...], lekurik emon gabe benetako makillalarixa zeiñ zan igartzeko. (Ibilt 464).
"Erromerietan musikoek indartsuenari makila bat ematen zioten ordena ipintzeko" (EEE, 43).
makillatu, makillatze [makilatu]. 1 . makillatu, makillatze [makilatu]. da ad. (ETNO). Desarrollarse, florearse las plantas y verduras. Lur azpiko landareri kertena egittia (gero loratzeko): kipuliari, porruari...
Hau da biharra!, porru guztiak makillatzera doiaz... / Porruei zilla urtetzen detse makillatzeko. Ik. zildu, aroldu, garatu. makillatxo. iz. (OEH). Diminutivo de "makilla",. Bixar egualdi ona, prailletxuak makillatxua gorutz altzau jok-eta. (Zirik 105).
1 . makiña [makina]. 1 . makiña [makina]. iz. (TE). Máquina. Makiñiak gizona azpixan hartu dau. / Zine modurako makiña bat ingirau eben, nok daki nundik. (Zirik 44).
/ Eskribitzeko makiña moduko batekin. (Zirik 106).
makiña-erremintta. iz. (ETNO). Máquina-herramienta. Materixalari pieziak bihar daben formia emoten detsan makiñia.
Elgoibartarrak lakorik makiña-erreminttagiñan, ez dok topauko. makiñan [makinan]. adlag. (OEH). A máquina (de escribir). Ez ei zekixan makiñan eskribitzen. (Zirik 106).
makiñetako [makinetako]. iz. (TE). Operario que trabaja en máquinas. "Obrero de las máquinas" (TE, 542). Haren anaia makiñetakua zan Urkuzuan. / Eibarren, limakua, makiñetakua edo grabaukua. / Makiñatxo bat andrakume zan makiñetakua gerra-aurrian be. 2 . makiña [makina]. makiña bat [makina bat]. zenbtz. (TE). Muchos, -as, infinidad, multitud. Makiña bat erregu ein gentsan gelditzeko, baiña dana izan zan alperrik. Zenbatzaillia da.
makiñatxo bat [makinatxo bat]. zenbtz. (TE). Muchos, -as, infinidad, multitud. Makiñatxo bat egon eindakua haren zaiñ. / Makinatxo bat Igurtzi hartua izan bihar da oiñezkero. (Zirik 137).
makiñarixa (makinarixa) [makineria]. iz. (TE). Maquinaria. "Planta de máquinas" (TE, 542).
Makiñarixa barri-barrixa erosi dabe euren lantegirako. / Makinarixa zahar guztia kendu eta barrixa eta modernua ipini dabe.
TEk makiñadi, makiñadixa dakar, baiña makinarixa da erabiltzen dana.
(Ibilt 106, 231).
makiñista [makinista]. iz. (TE). Maquinista. Makiñista ein zan eta Durangon bizi zan. / Hain prixakua badok, juari makiñistiagana, ha ni baño lehenago helduko dok Bilbora. (Zirik 111).
mako. iz. (AN). Mojón. "Múgarrixa. XV. mendean erruz agiri dan berba honek horixe esan nahi dabela dirudi" (AN).
Ik. múgarri, makuak. "Hapax-a dirudi ez dogu hiztegixan ikusi eta esanahi honekin" (AN).
(...) "que los dichos montes fasta las dichas macoas e dende fasta la dicha villa de Eybar" (EOYE, 1430, 377. or. (JEL)).
makuak. iz. (ETNO). Llantas de la rueda. Burpil edo errubera baten buelta guztian alkarri lotuta ezartzen diran burdiñazko piezak (makuak edo usteixak).
Burpil batendako gauzarik biharrezkuenak dira: mastarra edo burpil-begixa, erradixuak eta makuak. Ik. kurutze. makur. 1 . makur. izond. (TE). Encorvado,-a, torcido,-a, arqueado,-a. Zuzena ez dana, okertuta daguana.
Zugatz harek makurra eukan gerrixa, gaztetan ez ebelako zuzendu. 2 . makur. izond. (TE). Grande, enorme, tremendo,-a. Makurra da ba harek daukan jauregixa Donostian! / Andriari iges ein ahal dabena ez dok gizona makurra. (Zirik 107).
Ik. galant, itzal, makaleko. "Se usa enfáticamente con sentido mayorativo y meliorativo" (TE, 542).
3 . makur. iz. (ETNO). Herramienta especial de culatero. Armagintzako berbia da. Kaxagiñan erreminttia, zurezko heldulekua eta puntia zorrotza eta S formakua (makurra) dittuana. Mailluka-kolpeka egitten dau biharra, jan bihar diran kaxa partien inguruak ebagiz, markatzeko erabiltzen da.
Makurrak, puntia zorrotza. makurtu, makurtze (makurtutze). Malakua. b. iz. (TE). Malakua (caserío). Eibarkua ei zan (TE, 542). Malakuan hazi eben zuk diñozuna. 
|
Babesleak
