mundu. iz. (TE). Mundo, universo; tierra. Liburu bat bezela da mundua, nun badan zer ikasi hasieratik guenera. / Bagabiz mundurik mundu, behin geure tokittik atara giñuezen ezkero. / Oingo munduan, zenbat bihar ein bihar dan, biharrik ein barik bizi izateko. (Zirik 44).
/ Esr. Osasuna, munduko ondasuna.
Nundik nora aitzen emoteko erabiltzen da mundurik mundu egitturia (Por los mundos) (TE, 564).
munduan jaixo. da ad.-esap. (OEH). Nacer. Hárek zirrikatuko ez dabenik ezta jaixo munduan. (Zirik 40).
Ik. jaixo. mundura ekarri. du ad. (EEE). Traer al mundo, parir, tener hijos,-as. Erdittu, umiak euki.
Holako semiak mundura ekartzia baiño lau librako ogixak eittia be hobe dok. (Zirik 41).
munduzale. izond. (TE). Mundano,-a. Mundua laga eban, astirik bako munduzalion ordiak eitteko asmuan Jaungoikuan aurrian. murgil. iz. (TE). Buceo, inmersión. Urpeko igarixa.
Gure denboran, Ferruelek eitten eban murgillik luziena. / Ein dabe posturia norek murgil luziagua ein. (Zirik 38).
Ik. aratian egin, farrastada, igari egin, murgildu, igarixan egin. murgil egin. du ad.-esap. (OEH). Sumergir(se); nadar bajo el agua. Murgilla eittekotan geldittu giñuan. (Zirik 39).
/ Gure denboran, Ferruelek eitten eban murgillik luziena.
murgillian egin [murgilean egin]. du ad. (TE). Bucear, nadar bajo el agua. Urpian igari egin.
Igaraberiak leztxe eitten eban murgillian. Ik. aratian egin, farrastada, igari egin, murgildu, murgil. 
1 . murgildu, murgiltze (murgildutze). da/du ad. (TE). Sumergir(se), zambullir(se); bucear. Uretan osorik sartu.
Bihar eban murgildutzia ibaixan bestekalderaiñok. / Gura neban murgiltzia, baiña ez eguan nahikua ur. / Gu ez giñuazen atrebitzen, baiña Periko "Txirtuk"?! Harek jo-ta Maltzako zubi gaiñetik egitten juan salto eta sekulako blaustadiaz murgiltzen zuan betekuetan. Gu begira, inbidixiaz! Ha zuan ha! Loiñatan be, bera zuan onena!. Ik. aratian egin, farrastada, igari egin, murgil, murgillian egin, igarixan egin. murmu (murmo, mormo) [bormu]. iz. (TE). Muermo; moquillo. Mormua etorri jako gure txakur gaztiari. / Barrundixan ez dabe txarrixa irendu, katarrua dakala-ta; Altzubarrenen be txakurrak katarrua ei dake, danak! Bueno, murmua! Murmua, bai... Hori batak bestieri segiduan pegatzen detse!. murruskara. iz. (NA). Insulto, agravio, descalificación. Republikako denporan be, ez dakit ba zeiñ eongo zan, Lezeta eongo zan ero bestela Mendigoitti, aitta gurian lagunak zian eta. Haretxek zian, gaiñera, gure aittak esaten ebana, listuak eta amabliak gaiñera, murruskararik barik. Oiñ! oin dana da murruskaria!, beti murruskaraka! Hori baiño amabilidade gehixao ez badao, ez dao gauzonik sekula be.. mus. Mus [juego]. musian [musean]. adlag. (TE). Al mus, jugando al mus. Musian ha bestekorik (ez). musian egin. du ad. (TE). Jugar al mus. Egunero, musian eitten eben afalostian. Ik. musian jokatu. musian jokatu. du ad. (TE). Apostar algo al mus, jugarse algo al mus. Musian jokatu dittu asteko irabazixak. Ik. musian egin. Musataixa [Musatadi / Muzategi]. l. iz. (TE). Muzategi (calle). Eibarkua.
Patri Mustur zan Musataixan nausi. musika. 1 . musika. iz. (TE). Música. Herririk txikiñian be, musikia irakorten dakixenak asko dira Elizako kantutik. 2 . musika. iz. (TE). Actuación musical; verbena, romería. Udan, Unzagako Plazan musikia, gaztedixiak dantzan ein deixan. 3 . musika. iz. (TE). Cuento, pretexto, excusa. Badakit zer musika darabixan horrek. Esangura figuradua dauka.
musika-banda. iz. (OEH). Banda de música. Eibarko musika-bandiakin. (Zirik 84).
musikalari [musikari]. iz. (OEH). Músico,-a, intérprete musical. Plaentxiar musikalarixak [...] musikia joten diharduen artian izaten dittuen deskantsuetan. (Zirik 20).
Ik. musikero. musikazale. iz. (OEH). Aficionado,-a a la música, melómano,-a. Ez musikazalia dalako, baiña jentia hartaratzen danian moda bezela izaten da. (Zirik 84).
musikero. iz. (TE). Músico. Herrixan eitten eban musikero, eta erromerixetan soiñulari. / Herriko musikerueri be jai emoten detse. (Zirik 20).
Ik. soiñulari, musikalari. 
mustur (mutur) [mutur]. 1 . mustur (mutur) [mutur]. iz. (TE). Hocico, morro. Animalixa batzuen buruko zati urtena, ahua eta surra daukazena.
2 . mustur (mutur) [mutur]. iz. (TE). Morro. Personian ezpan-aldia.
Musturrez aurrera jausi eta golpe latza hartu neban.
Musturra okertu, musturrak apurtu biharrian ibili, musturrez aurrera jausi...
3 . mustur (mutur) [mutur]. iz. (TE). Morro, punta. Etzinda, zadarixan muturretik ziharduan eran ahala. 4 . mustur (mutur) [mutur]. iz. (NA). Punta; lugar lejano, lugar remoto. Denpora-bakua ez deilla etorri behintzat! Bai! zazpikixak be bizten dia baiña, basarri muturrian.... Mendi-muturra, basarri muturrian...
musturra sartu (muturra sartu). du ad. (TE). Entrometerse, inmiscuirse, meter el morro. Batetik ez bazan bestetik, musturra sartu gura eban. / Gauza guztietan musturra sartu biharreko gizona zan. / Han inguruan zan itziartarrak zerbait entzun eban da sartu eban bere muturra. (Zirik 22).
musturrak (muturrak) [muturrak]. iz. Morros cocinados; de morros. Jateko prestatzen diranak: "En la carnicería belfo de ganado, del que las nuestras hacen un plato suculento" (TE, 565). / Baitta arpegi txarra edo hasarria be, bikote edo famelixakuena batez be.
Aitzen emon deste andriak musturrak daukazela kanpotik naizelako, eta piparrak daroiadaz, honekin hobiak izaten dirala eta.
/ Gozuak dira musturrak ondo prestau ezkero.
Ik. musturraldi, musturtu. Pluralian erabiltzen da: musturrak prestau; musturrak euki, musturrekin egon...
musturraldi. iz. (TE). Enfado pasajero. Aldi bateko hasarria. / "Crisis pasajera en la relación amistosa de dos personas" (TE, 565).
Alperrik ezkonbarri, musturraldixa darabixe gaur. Ik. musturrak. musturretako (muturretako) [muturreko]. iz. (TE). Puñetazo en la boca, morraza. Ik. ahoko, ezpanetako. |
Babesleak
