martxan. adlag. (OEH). En marcha, en funcionamiento. Trena martxan hasi zanian. (Zirik 90). / Ipiñi eban martxan erlojuori. (Zirik  67). martxandista. izond. (EEE). Que hace pira, que hace novillos. Eskolara martxando egitten dabena. Gure taillarreko uezaba, ume denporan makaleko martxandistia izan zan. martxando egin. esap. (ETNO). Hacer novillos, faltar a la escuela. Eskolara juan ez jolasian egittiarren, pipar egin. Gaur egualdi ona dago eta martxando eingo dot kunbura juateko. Ik. sasieskola egin. martzo (marzo) [martxo]. iz. (NA). Marzo. Ik. marti.  Hau berbiau eta marti dira Eibarren erabiltzen diranak, ez, ostera, epail. masa. iz. (TE). Masa. Morokilla da arto-urunakin eindako masia. / Laugarren pisotik kalera jausi zan, beste bihargin batzuek masia eitten euazen askara. (Zirik 75). maskal. 1 . maskal (maxkal). izond. (TE). Marchito,-a; estropeado,-a; ajado,-a; débil. Larrosa hori maskala dago. Ik. zimel. 2 . maskal (maxkal). izond. (ETNO). Muy maduro,-a. Tomatiak eta pikuak, zemat maxkalaguak, gozuaguak. 3 . maskal (maxkal). izond. (ETNO). Insípido,-a, soso,-a. Aurten maillukixak maxkalak dagoz, ur epelan moduan, ez gusto eta ez ezebez. maskaldu (maxkaldu), maskaltze (maskaldutze). da/du ad. (TE). Marchitar(se), ajar(se), deslucir(se), estropear(se). Ez da urtiegaz maskaltzen ez danik. / Goizetik gabera lorarik ederrenen maskaldutzia. / Ez eban gura maskaltzia, baiña urtien kontra ez eban ahal izan. Ik. maluskau, zimeldu. maskillo (maskillu). iz. (EEE). Moco seco. Beti umiekin burua bat einda ibiltzen danetik, ez da mira eittekua maskilluak ataratzen jarduntzia. Ik. dindirri, kandela, muskira, moko. masmia A. Sarasua (CC-By-SA) masma [marasma]. miarmia © Ezezaguna 1 . masma [marasma]. iz. (TE). Araña. Saria egitten daben animalia artropodua. Bildur, higoiñ eta gorrotu barik hartu ezkero, masmia da koko txiki miragarri bat.  Inguruko herrixetan marasmia eta miarmia be esaten jako; Eibarren  masmia. "Sinón. miarmia, que dicen en la vecindad" (TE, 548). 2 . masma. izond. (AN). Pelma, pesado,-a. Masmia eta eltxua bixak dira gogaikarrixak. Ik. matraka. Masma ankaluzea jbenayas@flickr (CC:Nc-Nd) masma hankaluze [marasma hankaluze]. iz. (TE). Araña patilarga; opilión. Araknidua izan arren ez da benetako masmia. Hanka fiñ eta luziaguak daukaz (ETNO). / "Araña patilarga de las umbrías húmedas" (TE, 548). Leizetan bizi izaten da masma hankaluzia. masma-etxia A. Sarasua (CC-By-SA) masma-etxe [marasma-etxe]. iz. (TE). Tela de araña; telaraña. Masma-etxez betetako sapai batera eruan giñuezen. / Masma horrek pare bat euli daukaz harrapauta beran masma-etxian. Ik. amaraun, masmaratxa, masma-zulo.  Sare itxurakueri esaten jakue masma-etxe; sare itxurarik ez daukeneri, amaraun. masma-zulo [marasma-zulo]. iz. (TE). Tela de araña; telaraña. "Pabellón abocinado de la 'Tegenaria parietina'" (TE, 458). Hodi itxuria daken masma-etxiak, zulo itxurakuak. Masma-zulo ingurura eulixa agertzia beste, zuk oiñ ein dozun pausua. / Masma-zuluak dittuk, ba, zelan esango deuat ba nik... Hodi itxuria daken masma-etxiak, zulo itxurakuak, horretxek dittuk masma-zuluak. Ik. amaraun, masma-etxe, masmaratxa. masmaratxa. iz. (ETNO). Tela de araña, telaraña. Ik. amaraun, masma-etxe, masma-zulo. maspil. iz. (ETNO). Abolladura; contusión; magulladura. Maillatua, akatsa. Ik. apaluna, maillatu, maillatuna, zapaluna, maspildu. maspil-maspil egin. esap. (ETNO). Prensar, aplastar. Han hirutxurrian lekua egitteko, bertan dian txatarrak maspil-maspil egixak, ze, harro-harro eginda daguaz leku asko hartzen dabela. 1 . maspildu, maspiltze (maspildutze). 1 . maspildu, maspiltze (maspildutze). du ad. (TE). Aplastar, prensar; estrujar, magullar. Zerbaitt beste zerbaitten kontra estutu edo sakatu, indarra eginda edo golpeka (ETNO). / "Hacer papilla (¿pisar la uva?)" (TE, 550). Maillukiakin huts einda hatza maspildu eban. / Mahatsak, maspildutzia bihar izaten dau ardaua eitteko. / Hatxak aindu zittuen mendixan behera, gurarik etsaiak maspiltzia. / Ardatz-nagusixari takatekorik emon barik, bestela harixori maspilduko jakok. / Hónek piezok estanpadoran pixkat maspildu biharra jaukagu. / Pieza delikau askori berunakin oratu bihar izaten jakok maspildu ez deiñ. / Harrixak hartu nindduan azpixan eta atzamarra maspildu ein jatan. Ik. maillatu. 2 . maspildu, maspiltze. da ad. (ETNO). Magullarse, estrujarse, aplastarse. Golpe barik generua hondatzia, azpixan hartuta edo larregi estututa. Hori pasatzen jakue esate baterako fruteri, tomatieri, kalabaziari... Gaiñian beste kaja bat ipiñi eta tomate gehixenak maspildu ein dira. 2 . maspildu. iz. (JSM). Abolladura, bollo. Ik. maillatu, maspil. mastra. 1 . mastra. iz. (ETNO). Tallo rastrero. Lurrian tarrasian hazten dan landaria; mallabixen ostrua, esate baterako. patata mastria © Jaione Isazelaia 2 . mastra. iz. (ETNO). Fronda; follaje. Tomate, patata, pipar, eta antzeko landaren ostrotzia, orri pillo berdia. Hori da hori mastra edarra dakena aurten piparrak!. Ik. orritza, ostro, ostrotza, berde, berdetza, mastratza. mastratza. iz. (ETNO). Fronda; follaje. Tomate, patata, pipar, eta antzeko landaren ostrotzia, orri pillo berdia. Ik. orritza, ostro, ostrotza, berde, berdetza, mastra. masustak © Jaione Isazelaia masusta (masustra). iz. (TE). Zarzamora; mora (Rubus sp.). Gure hesixetan izaten da masustia ugari, behiñ Andramarixak ezkero. mataderixa. iz. (NA). Matadero. Animalien hiltegixa  Mataderixa basarrittarren artian erabilzen da gehixenbat; kaletarren artian mataderua. matarraska. iz. (ETNO). Rasqueta para limpiar la artesa. Zuek entzun dozue zer dan matarraskia?: ogixa egitten danian, en-jeneralian kajoi haundi baten eitten da, "ore-mahaixa" esaten jakonian. Eta han azkenengo mutxikiñak batzeko erabiltzen da hori, eta pratikua zer da ba?!.... Ik. arraska. mataza. 1 . mataza. iz. (TE). Madeja. Matazia ezegintzen lagundu netsan. Ik. ehundu, ardatz. 2 . mataza. iz. (TE). Enredo, embrollo. Esangura figuradua dauka. Han urten daben matazia, zuzendu ezindakua. materixal [material]. iz. (TE). Material. "Gauzen osagaixa dan gai-klasietako bakotxa. Esate baterako: zura, burdiñia, galtzairua, plastikua, etab., materixalak dira" (ETNO). "Geixa", esangura zabalagokua, "materixal" erderakada horrena baiño. / Materixalak sarri berotu biar. (Zirik 69). Ik. gei, kurutzei.

maaxa maillatuna maittegura Makazkua maldiziño mandatu marapillo marka martxan matia emon matxinsaltokari melatu mengel meza milenrama mingots mix moldau morral moteltasun mozkortxin mundu musturtu