matxinsaltokari. iz. (TE). Saltamontes. Eibarren esan dogu beti "matxinsaltokarixa"; beste leku batzuetan "matxinsaltua". / Matxinsaltokarixa letz, beti gorutz guran, beti lurrera jausteko hegan ekitzen detsan bakotxian. / Neguan ez da ikusten holakorik. Horrek udabarrixan eta udan. Udan bai. Matxinsaltokarixak, orduan? Ugari, hamen inguruko solo guztietan. Ik. saltokari, matxinsalto, saltamatxin. matxura. iz. (AN). Reparación; avería. "Konponketa lana" (AN). Hiztegixetan kaltia, akatsa, aberixia esanahixakin agertzen da.
(...) "Quando alguno de los parçioneros o consortes hazían algun reparo o machuras en el dicho molino" (EOYE, XV. mendea, 137. or. (JEL)).
maubi [ahabia]. (TE). Arándano (Vaccinium myrtillus). Pagadi eta gaztaiñadixetan heltzen da maubixa.
Ik. arabixa. mausta-mausta. adlag. (EEE). Comiendo vorazmente; comiendo a desgana. "Gogoz jan, jan eta jan jardun. Jatekoa ahoan bueltaka irentsi ezinik erabiltzea ere esan nahi du" (EEE, 126).
Okelia daguanian mausta-mausta jaten dau, baiña berduria edo arraiña bada, orduan kontuak. / Ogixa huts-hutsik mausta-mausta jatia modukua. (Zirik 41).
mazukari. iz. (ETNO). Diente del eje de levas. Tikiñoi-ardatzetako burpillak daukezen lau kosketako bakotxa, hauspuen eskamelari edo gabixan dendalari bultza egitteko. Burdiñoletako berbia da. Ardatzak biraka diranian, mazukarixak eragitten dabe hauspuetan edo gabixan, eskameletan edo dendalian bultza egiñez. mbx (mbxx-bxx; bxx-bxx; mbs-bs, bss-bss). interj. (NA). Voz de llamada al gato. Katuari etortzeko egitten jakon diarra edo zaratia.
Ik. mixi, misi-misi. mealle. iz. (ETNO). Desmenuzador,-a del mineral. Mia edo burdingaixa zehetzeko zeregiña ebana. Mogelen olan gatzamaillian zeregiña zan. Burdiñoletako berbia da.
meatz [meatze]. iz. (TE). Mina. Jaungoikuak kontua, Bizkaiko meatzak zenbat burdiña emon daben erromatarren denboratik hona. medialin (medilin). iz. (ETNO). Medianil. Etxia bittan banatzen daben harrizko horma sendua, etxian zati batek sua hartzen badau, sutia gelditzeko. Mediliñak burdiñazko atiak eukitzen dittu, alde batetik bestera igarotzeko. Medikokua [Medikokoa]. l. iz. (TE). Medikokua (casa). "Casa del médico" (TE, 550). Plaza barrixan zan Medikokua. mediku. iz. (TE). Médico,-a, doctor,-a. Don Toribio, gure famelixako medikua, Barberukuan bizi zan. / Mediku karreran gastautako diruak. (Zirik 52).
Ik. osagille, sendagille. medikuanian [medikuarenean]. adlag. (OEH). En el médico. Andra bat egon ei zan behin medikuanian da [...]. (Zirik 81).
medikutza. iz. (OEH). Medicina (ciencia y profesión). Jan da eranian dirua emotiari be, tira [...] baiña, zeri ta medikutzari. (Zirik 52).
/ Horretarako dittuk hire batxillerrok, jakiturixok eta medikutzok? (Zirik 52).
medioka. iz. (IL). Modalidad de jugar al potro. Astoka jokuko modu bat da: katiguan gaiñetik pasau bihar, erreixa batetik salto eginda; erreixia geruago urriñago ipintzen zan, harik eta batonbat jausi arte (IL, 84).
"Medioka" deitzen jakon beste joku honetan katigu bakarra jartzen zan eskuak belaun gaiñian jarri eta makurtuta. Bera euan lekutik tarte batera arraixa bat markatzen zan eta beste lagun guztiak arraixa hartatik egin bihar izaten eben salto eta asto-katiguaren gaiñetik airian pasau. Danak pasatzen baeben, arraixia urrindu egitten zan.. Ik. astoka, astoka-txitxaka, kuarta-mantaka, saltalasoka. mehe. 1 . mehe. izond. (TE). Delgado,-a, flaco,-a; fino,-a, tenue. Lodiera txikixa, edo normalian bihar leukiana baino txikixagua dabena.
Bizi diran gauzak izaten dira argalak; ostianguak mehiak. 2 . mehe. izond. (JME). Ligero,-a, de poco peso. Ariña, pixu gitxikua.
Oso errazoi mehiak emon dittue zor jakun eskubidia ukatzeko. mehe hartu. du ad. (IL). Tomar a uno por menos; menospreciar. "Norbaitt engaiñatzia, gitxiagotzat hartzia edo tontotzat hartzia edo antzerakuak" (IL, 45). / "Gutxiagotzat hartu. Burruka giroko esaldia" (EEE, 44).
Horrek esan deskuz guzurrak horrek! gu mehe hartzia pentsau dau ala? / Kontuz ibilli zaittie Joxekin, mehe hartuko zaittue bestela. mehetu, mehetze ( mehetutze). da/du ad. (TE). Adelgazar; debilitar(se); afinar(se); volver(se) más sutil; rebajar. Ura gehittuta mehetutzen dabe esnia. / Asko mehetu da harixa eta eten biharrian dago. / Urria mehetutzia ahal da, siñistu ezindako neurrira. / Esnia mehetzia ura gehittuta, antxiñako kontua. meheuna [mehegune]. iz. (TE). Punto débil, punto flaco; trecho delgado. Harixa meheunatik etetzen da. mela-mela. adlag. (OEH). Empapado,-a, calado,-a. Eiñalako euriak hartuta mela-mela jo ei eben hango etxe batera. (Zirik 47).
mela-mela egin (melau-melau egin). da/du ad. (JSM). Empapar(se), calarse; mojar(se). Melau-melau einda heldu gara txabola batera, izan dan zaparradiagaz. / Aurretik, melau-melau eizu esnetan.... / Jausi zan [...] masia eitten euazen askara. [...] atara eben irabolikiaz mela-mela einda. (Zirik 75).
Ik. ufaldu, melatu. 1 . melatu (melau), melatze. da/du ad. (OEH). Empapar(se), mojar(se). Busti-busti egin.
Hala biharrez, ondo melatuta, baiña atara zan [ibaitik]. (Zirik 135).
/ Melauta geratu giñan karreria ikusten.
/ Joxek melau ein gaittu mangeriakin.
Ik. mela-mela egin, ufaldu. |
Babesleak
