Eibarko euskara

- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z

marapillo. iz. (AZ). Nudo.

1 . maratilla [maratila]. iz. (TE). Tarabilla, aldabilla. Maratilliagaz itxizu ate hori. Ik. morroillo, aterik aiña maratilla euki.

2 . maratilla [maratila]. iz. (OEH). Argucia, subterfugio, pretexto. Zentzu figuraduan: danerako urtenbidia. Baiña beti eukanetik dana konpontzeko maratillaren bat [...]. (Ibilt 471). Ik. aterik aiña maratilla euki.

3 . maratilla [maratila]. iz. (TE). Destornillador. Torlojuak eta gabillak (tirafonduak) estutzeko nahiz eskatzeko esku-erreminttia. Ekarrirazu maratillia torlojo hau eskatzeko. / Horrek gizonorrek eskuturrian indar haundixa dau eta torlojuak gogor lotzen dittu maratilliakin. / Torlojuak ondo lotzeko maratilla egokixa bihar izaten dok.

mardo.

1 . mardo. izond. (TE). Bien parecido,-a, de buen aspecto; lozano,-a. Itxura onekua, mardula, ederra. Gure seme marduak dotore urten dau etxetik erromerixarako asmuan. / Etxian ebela neskame mardo eta itxura onekua. (Ibilt 470). Ik. mardul.

2 . mardo. adlag. (TE). Copiosamente, sobradamente; rebosante. Mardo emoixozu emon bihar jakona. / Mardo-mardo neurrittuta saltzen eban harek gauzia. Ik. asko. Zenbatzailletzat be hartu leike, kantidadia be aitzen emoten dabelako. Repetiduta be erabili leike: mardo-mardo, "Tratándose de medidas de cantidad, llena y rebosante" (TE, 546).

mardotasun. iz. (TE). Robustez, índice de salud. Sendotasuna, mardultasuna, osasun seiñalia. Hango jendian mardotasuna, lehenengo begirakunan agertzen da.

mardotu, mardotze (mardotutze).

1 . mardotu, mardotze (mardotutze). da/du ad. (TE). Poner(se) rollizo,-a, enlozanarse, engordar. Sendotu, lodittu. / "Gobernau, hazi" (AN). Mardotu da bere kontura ekin detsanetik. / Ondo jan eta nasai bizi, berez dator mardotutzia. / Bihar eban harek apur bat mardotzia. / [...] arkume hau, geuk mardotua... (Ibilt 26). / [...] ez eukan ardi gazte bat baiño, berak erosixa, eta mardotzen eban bere umiegaz batera. (Ibilt 406).

2 . mardotu, mardotze (mardotutze). du ad. (TE). Embarazar. Ezkonbarri horrek mardotu dau emaztia.

mardul. izond. (AS). Lozano,-a; robusto,-a; grande, hermoso,-a; grueso,-a, voluminoso,-a. Sendua, indartsua eta osasuntsua; haundixa. Ik. mardo.

mari-. aurr. (TE). Prefijo para peyorativos femeninos; mari-; requete-. "Nombre familiar femenino que se antepone a ciertos adjetivos para sustantivarlos y personificar el calificativo" (TE, 546). Mari-sorgin, Mari-zikin, Mari-harro, Mari-guzurti, Mari-bandera.... / Neskia da baiña nahikua mari-mutill.... / Ume-umetatik izan da hori mari-mutilla. Aurrizki moduan erabiltzen da.

Mari-piparmin. gatxiz. (JME). Mujer de mal genio. Jenixo txarreko emakumia. Mari Piparmiñek (izena ondo ipiñi zetsen piparmin hutsa zalako) hara nun deittu zetsan gure Pernandori juezarengana. (Zirik 49).

mari-mutil. izond. (JME). Marichico, marimacho. Mutillenak ei diran zaletasun edo joerak dittuan neskia. Fubola, bizikletia ta holakuak gustatzen jakuen neskeri zenbaitt mozolok marimutil esaten detse.

maribandera. izond. (TE). Casquivana, locuela. Emakume lizun-samarra, soltia, lotsabako samarra Itxuria guapia ero izengo zan, ero piskat maripositia ero izengo zan! -orduan be izengo zian...- maripositia izengo zan engaiñatzaillia eta.... Ik. bandera. Bandera eta maribandera ezagunak dira Eibarren; aurretik mari- jarri ezkero , bigunagua-edo egitten dau adjektibua. "Loka jabiltzu aspaldion alabea ta amaika buruko min izan bear dozu - su hija de usted anda muy suelta esta temporada y tendrá usted que sufrir no poco" (AZ).

maria [marea]. marea. Itsas maillian gorabehera ritmikua.

mariabehera [mareabehera]. iz. (TE). Bajamar, marea baja. Eguardixan da gaur mariabehera.

mariagora [mareagora]. iz. (TE). Pleamar, marea alta. Handik sei ordura, mariagora.

mariagora. iz. (TE). Cardo, semilla voladora; semilla de cardo. Karduen loria igartzen danian urtetzen daben hazi zuri hegalarixak; gehixenbat, kardu-horixen kasuan (ETNO). / "Decíamos del vilano o la semilla alada de los cardos" (TE, 547). Mariagoriak hazixa daroia, bere jatorriko bedarra munduan zabaltzeko.

Mariatxo. iz. ber. (AN). Nombre hipocorístico."Hipokoristikoa" (AN). Ik. -txo. Mariacho (EOYE, 1555, 162. or. (JEL)).

mariau, mariatze [mareatu]. da/du ad. (OEH). Marear(se). Joxe gizajua, mariau biharrian, nun euanik pe barik geldittu zan eta belarrixak apal-apal einda alde eban. (Zirik 133).

marigonagorri. iz. (ETNO). Mariquita (Coccinella septempunctata). Ik. matxingonagorri, marigorri, marigorringo, matxingorri.

marigorri. iz. (ETNO). Mariquita (Coccinella septempunctata. Ik. matxingonagorri, marigonagorri, marigorringo, matxingorri.

marigorringo. iz. (ETNO). Mariquita (Coccinella septempunctata). Ik. matxingonagorri, marigonagorri, marigorri, matxingorri.

marikita. izond. (JSM). Marica, mariquita, afeminado. Ik. maritxu.

Marinaxe. (AN). Nombre de mujer. "Andrazko izena. Hipokoristikoa" (AN). Marinaxe de Gorostieta. (EOYE, XV-XVI. mendea, 138. or. (JEL)).

mariñel [marinel]. iz. (TE). Marino,-a; marinero,-a. Ondarruan jenderik gehixena mariñela.

Maritxu. iz. ber. (TE). María [diminutivo]. Ezkondu dan hori, ahiztatzakua dau Maritxuk. / Kant. Maritxu nora zuaz eder galantori...?

maritxu. izond. (NA). Marica, afeminado. Andrazkuen berbeta modu edo keiñuak dittuan gizonezkua. Ik. marikita.

Marixa [Maria]. iz. ber. (TE). María. Bazan asekizuna egun hartan, Marixan tabernan.

Aurkibidea

Babesleak

Saioaren hasiera