morral. iz. (NA). Mochila; bolsa, bandolera. Bizkarrian morrala ta eskuetan ardau botia zeroiala. (Zirik 39). morroi. iz. (TE). Criado; sirviente. Gaur da morroiari eta neskamiari soldatia ordaindu biharreko eguna. / Hoteleko morroiak. (Zirik 80). Ik. kriau. morroillua © Jaione Isazelaia morroillo [morroilo]. iz. (TE). Cerrojo, cerradura, cerraja. Ezker-eskuma mogiduz euskarri bittan atiak ixteko edo eregitzeko mekanismua. Antxiña serrailliari esaten zetsen holan (ETNO). Morroilluagaz itxi bihar dozu atia, aspaldi lapurrak gehittu dira ba.. / Eibarren be egitten dira ate-morroilluak baiña Mondragokuak fama gehixago dake. / Ate-morroilluan giltz-zulua billatzeko. (Zirik 37). / Ate txiki bat lagatzen dabela harek morroillua gabe. (Ibilt 483). Ik. maratilla. giltz-morroillo. iz. (AN). Cerrojo de llaves. [...] eta giltz-morroilluak harutzago Mondraon. (Ibilt 459). morroillopian sartu. esap. (EEE). Encarcelar, meter en la cárcel. Kartzelan sartu. Hori gitxi balitz edo, morroillopian sartu, gizajua. Ik. katigutu, kerizpian sartu. morrosko. 1 . morrosko. izond. (TE). Mocetón, muchacho robusto. Mutil haundixa eta indartsua. Baserrittar morroskua agertu zan kalera. / Gizon morrosko bati. (Zirik 90). Ik. aketo. 2 . morrosko. izond. (TE). Toro marrón / moreno / bermejo. Isko koloria: marroi, gorriska... Morrosko ule kizkur bat zan, baiña leixala. / Isko morroskuak adarretan hartu ebanian... morroskotasun. iz. (TE). Rudeza, tosquedad; aspereza; torpeza. Arpegixan eban harek morroskotasuna, bihotzian ez. mortal. izond. (OEH). Grave (referido al pecado). Harentzako, ura eratia, pekatu mortala zan. (Zirik 42). mortero. iz. (TE). Mortero. Kariagaz eta hondar latzakin eindako morteruagaz jaso dabe hormia. mortzilla (morzilla). iz. (TE). Morcilla. Porruak eta morzillia, inbidixa bako lapikua. Ik. odoloste.  Mortzillia baiño gehixago erabiltzen da odolostia. Moru. l. iz. (TE). Moru (monte). Elgoibarkua. Morun, San Juan aurrian, lehenengo urritxak eta urdiñak. moskaran. 1 . moskaran (moskan, moskoron). iz. (JSM). Envoltura de la nuez, cáscara verde de la nuez. "Envoltura carnosa del fruto del nogal" (TE, 561). Moskorona kentzen intxaurreri, moskoronak ein nittuan eskuetan. 2 . moskaran (moskan, moskoron). iz. (TE). Mancha que deja la cáscara verde de la nuez. "Teñido que nos dejaba en las manos la nogalina al manipular nueces verdes" (TE, 561). Moskorona kentzen intxaurreri, moskoronak ein nittuan eskuetan. Ik. intxaur-moskaran. moskete. iz. (ETNO). Mosquete. XVI-XVII. mendetako su-arma eruangarrixa, fusilla baiño luziagua eta kalibre haundixagokua. moskor. iz. (JSM). Petardo. moste . interj. (JSM). Zer móste ta ze otxo-kuarto! / Esr. Zer óste eta zer móste! Ik. oste, zer oste. mostradore (mostraor, muestradore). iz. (JSM). Mostrador. Mostraoran bestaldetik. (Zirik 123). / Tabernako muestradorian. (Zirik 64). mosu [musu]. 1 . mosu [musu]. iz. (TE). Beso. Lehelengo lapurretako mosua onena. Ik. laztan, mun.  Laztana arruntagua. Hala diño TEk mosu-an gaiñian: "No se usa en Eibar" (TE, 514). "Que no es común en Eibar"(TE, 561). 2 . mosu [musu]. iz. (TE). Cara, rostro. Aje mosuakin zatoz gaur lanera. Ik. arpegi. 3 . mosu [musu]. iz. (TE). Hocico, morro. Animalixen muturra. mosu-kitarra. iz. (NA). Filarmónica. Hori goguan daukat, bai!, mosu-kitarria; gaztetan bai!, mutillak eta danak hantxe! / "Soiñua" be bai eta "fillarmonikia" be bai. Beste bat zan mosu-kitarria. Ni umia nitzanian, mutillak, danak, hoixe joten mutiko guztiak, tturri-tirri-turri-turri..., eta halaxe izen be, mosu-kitarria! Baiña bestia filarmonikia da, e?!. mota. 1 . mota. iz. (ETNO). Ribazo, porción de tierra cubierta de hierba, alrededor de los campos sembrados. Ik. muga.  Eibarren normalagua da mu(g)a, baiña mota be erabiltzen da, Agiña aldian gehixen bat. 2 . mota (mote). iz. (ETNO). Brote. Loren ernamuna, fruta-arbolena gehixenbat. Frutabatzailliari, Plazentzian "motatxorixa" esaten jetsek, motia jaten dabelako. Udabarrixan heldu eta okaranak, albertxiguak... lumatu egitten jittuek horrek txarrixok!. Ik. ernamun, pinporta. 3 . mota. iz. (OEH). Especie. Gertaera horretan azaltzen dira mota guztietako txorixak. (Zirik 82). motatxorixa © Joxerra Aihartza motabatzaille. iz. (ETNO). Camachuelo (Pyrrhula pyrrhula). Ik. frutabatzaille, lorabatzaille, puntabatzaille.  UZ: gailupa. motel. izond. (TE). Soso,-a, insípedo,-a; flojo,-a, lento,-a; apagado,-a, abatido,-a; pálida (luz); poco viva, que no bota (pelota). Bizittasuna edo indarra falta jakona; geldua, azkarra ez dena; gatzbakua. Berakatz-salda hau motela dago. / Gaur argixak motelak dagoz. / Burua argi ta hankak motel. (Zirik 117). Ik. gazi. motelaldi. iz. (TE). Decaimiento, cansancio, indisposición pasajera. Moteltasunezko edo gorputzaldi txarreko egoeria. Goizetik, motelaldixakin jaiki naiz. / Aspaldi, motelaldixa darabil gure aittak. moteldu, moteltze ( moteldutze). da/du ad. (TE). Decaer, debilitarse; aminorar; entibiar, desalar; apagar, rebajar. Motel bihurtu. Bizittasuna edo indarra galdu edo kendu. Oso moteldu naiz ondoez honekin. / Gazitzia ein dozu baiña ez dakit nola eingo dozun moteldutzia. / Moteldizu argi hori, biziegixa dago ba. / Moteltzia gurarik, alperrik galdu dot.

maaxa maillatuna maittegura Makazkua maldiziño mandatu marapillo marka martxan matia emon matxinsaltokari melatu mengel meza milenrama mingots mix moldau morral moteltasun mozkortxin mundu musturtu