poste-harri. iz. (ETNO). Hori poste-harrixa; egurra ez usteltzeko! Bestela basarrixetan kortia egoten zuan, ta lurran gaiñian egurra usteltzen dok. Ta harek... egurra lurretik libratzeko. Umedadia kentzen jok horrek! Zelan harrixari ez jakon pasatzen umedaderik, han jeneralian egoten zuan harri bat. Harrixari zulua ein erdixan, betik gora egurrari zirixa etara, ta han sartu. Ik. beharri, habe, ginbela, tenteko, zuraje, frontal. postura. iz. (TE). Apuesta, juego. Nahi dok posturia, zeiñek diru gehixago aldian? / Apostua eitteko asmuan etorri ziran elgoibartarrak, baiña eibartarrak ez eben gura izan posturarik. / Hara, Bixente, ezeixok iñori esan, baña posturia irabazita jaukagu. (Zirik 71).
Ik. apostu, joko, trabes, kontrafabore. Posturia da gehixen erabiltzen dana.
posturia egin. du ad. (TE). Apostar, jugar. Posturia eiñ eben zein lehenago Urko gaiñera heldu, arrua bi lepuan dittuela. / Posturia eingo deuat kaja bat galleta ezetz jan. pot egin. du ad. (TE). Desfallecer, desfondarse, no poder más. "Onomatopeya vigente para significar en estilo familiar, el morirse" (TE, 633).
Munduan jabe zalakuan, eta hor!, pot ein dau. / Anbotora bidian, euan beruakin, gora baiño lehen pot egin genduan. pota. iz. (ETNO). Álabe de rueda hidráulica. Tikiñoi, azeliñ, errueda edo turbiñian beso ahurretariko bat, nun urak indarra eginda turbiñiari bira eragitten detsan.
Txinbuak, uragian bittartez, guzur-askian ahua zabaltzen dabenian, tikiñoian potetara bideratzen da ura guzur-askatik zihar, eta urak potari beherutz eragitten detsanez, tikiñoi-ardatza biraka hasten da. potaje. iz. (TE). Potaje, cocido de legumbres. "Se dice del cocido de alubias blancas con sólo aceite" (TE, 633).
Garizuman, potajia ugari. pote [poto]. iz. (TE). Bote. poteka (potian-potian, pote, botian-bote, bote). iz. (ETNO). Juego de pillar: se utiliza un bote al que se le da una patada, y mientras el que se la queda va a por él, el resto se escapan. Jokua da.
Guk eitten genduan: panaderixia badago, Isasikua, han goixan... "Don-don Beledon" eiñ. Neri tokatzen bajatan, hartu potia ta bota beheraiño; orduan ni billa. Ni billa noian artian, bestiak ezkutau. Gero nik hartu potia ta nere lekura noian, baiña harek topau ein bihar nittuan... Bittartian beste batek urten eta potia hartzen baestan, ba, barriro neu katibu. Neuk harrapatzen banittuan, harrapatzen nebana ha gelditzen zan potiakin. Poteka zan hori. potekara. zenbtz. (NA). Bote de medida para bermejuelas. Ezkailluak, agorrian, ras-ras! potiak!: potekaria izaten zan neurrixa. Pipar-potia? haraxe! Gero, tabernetara saltzera.. / Potekara bi eztitxuk mediku bati eruateko, hónek bakarrik eskintzia lotsatzekua be badok. (Zirik 36).
potia pote, nahiz pipar eta nahiz tomate. esap. (TE). "Frase pasada a proverbio, de una conocida anécdota local, y que se dice para significar que a lo regalado no vale hacer distingos" (TE, 633).
Esr. Potia pote, nahiz pipar eta nahiz tomate, eta laga nahi ez badozu.
potijo. iz. Botijo. Buztiñezko urontzixa; helduleku biribilla, ura sartzeko aho zabalekua eta erateko mutur estua dakana. Ik. gantxil. Eibarren oso normala zan, taillarretako eta obretako bihargiñendako ur billa itturrira juatia karrua bete potijokin. potin. iz. (TE). Bote, barca; lancha; canoa. Arraiñetara urtentzen eben badaezbadako potin batzuetan, haixien aurretiko barri barik. potolo [potolo]. izond. (TE). Gordo, regordete. Eskolako maixua izan arren, potolo-potolua dago. / Jostunak hartu dau bere kontu, Maria potolia liraintzia. / Laguntasun eske fraille potoluan alde. (Ibilt 462).
Ik. sendo. Potolo gizonezkuendako, eta potola andrazkuendako.
potro. iz. (TE). Cojón;testículo. Fooballian ziharduala baloiakin potruetan jo dabe, eta laga ein bihar izan detsa.. Ik. barrabil, koskabillo. Gehixenetan pluralian erabiltzen da, ez daukak potrorik! erako esakeretan izan ezik. TEk diño vulgar dala (TE, 502).
potroso. izond. (TE). Afortunado,-a, suertudo,-a. Suerte haundikua, suertosua.
Bizi guztian izan da hori potrosua. / Patxik, [...] potrosua zalako, Loterixa urtenda bost milla pesetako. (Ibilt 356).
Ik. suertoso, suertetsu, txiriposo. potrozorri. 1 . potrozorri. iz. (ETNO). Ladilla (Phythirus pubis). Pubiseko zorrixa.
Arrunta.
2 . potrozorri. izond. (NA). Majadero, calamidad, gilipollas. Majadero potrozorrixa! edarra ein justenan!. potxolin. iz. (JSM). Genital femenino, vulva. Emakumien organo genitala. Lagun arteko berbia da.
Jantzizu gonia, potxoliña bistan daukazu eta. Ik. popolo, pospolin. 1 . potxolo. iz. (TE). Hoyo, boche. "Lurrian egindako zulua, bertan kanikia edo txantxillikota sartzeko. Baiña edozein zulo izan leike; nekazaritzan, soluan egindako zuluak, hazixak edo landarak sartzeko" (ETNO). / "Hoya que servía para varios juegos infantiles" (TE, 633).
Plaza Barrixan, potxolo bi genduzen jokorako. Esaterakuan, azentua lehelengo silaban daroia: pótxolo.
potxo egin. du ad. (JSM). Meter en el hoyo. Jolasian, kanikia-edo zuluan sartu.
Hiru bidar ahalegindu eta gero, azkenian potxo ein dau. potxoloka. iz. (TE). Juego de canicas. "Kanika-jokua. Lurrian potxolua (zulua) egin eta ia bertan zeiñek kanikia sartu. Antxiña kanikekin ez eze, intxaurrekin edo kukusagarrekin be jokatzen zan" (ETNO). / "Juego infantil que se jugaba con nueces y con metras, a meterlas en el hoyo" (TE, 634).
Plaza Barrixan potxoloka eitten genduan. / Potxolua ein ta haraxe botatzen; holan zulotxo bat egoten zan, potxolua. Bota ta haraxe zulora zeiñek hurrago... Gero holan atzaparrakin sartu, botatakuan ez bazan sartzen. Hiru edo lau kanikakin... danok bardin euki bihar! Ta haraxe zulora gehixen sartzen ebanak irabazi! Galtze zebanak emon bihar kanikia. Kanikak, geuk usatzen genduan kanikia, lurrakin eindakuak izaten ziran. Ximikua bost zentimokua izaten zan, ta bost zentimuan emoten zeben bost kanika. Esaterakuan, azentua lehelengo silaban daroia: pótxoloka.
2 . potxolo. izond. (NA). Pocholo, bonito; cariño. Umiei esaten jakue, bokatibuan: maittia, kutuna,...
Hola, potxolo!. Potxolo mutillei zuzenduta daguanian eta potxola neskei.
potxorroskillak. interj. (JSM). ¡Ni pensar!, ¡ni soñar!. "Los de mi edad nunca comprendimos su significado exacto, pero utilizábamos para dar la negativa a un ofrecimiento inaceptable, utilizando como interjección: potxorroskillak! Para nosotros el secreto residía en que no podíamos dirigir tal interj. a una persona adulta." (SM).
-Hi! emoidak milla pezetakua, bixar itxuliko deuat-eta... -Milla pezetakua?! potxorroskillak!. Ik. erroska, erroskilla. |
Babesleak
