pintxari [pintatzaile, pintore]. iz. (AN). Pintor,-a. Pinttoria, pintatzaillia.
Jaungoikuan neurriko pintxari batek baleu letz. (Ibilt 224).
Ik. pintxulari, pintatzaille. pintxe. iz. (JSM). Pinche, aprendiz. Plaentxiako taillar baten pintxe barri bat hartu eben ofiziua ikaste alde. (Zirik 139).
Artikuluakin: píntxia.
pintxi. izond. (JSM). Peripuesto,-a. Apain-apain eginda. Hamen gure neskatua pintxi-pintxi einda!. Adjetibua edo adberbixua izan leike. pintxo. adlag. (NA). Bien puesto, coqueto, elegante. Apain, txukun. Oin pintxo-pintxo jantzi eta kalera!. Ik. salau, pintxi. pintxulari. iz. (TE). Pintor,-a. Bata zan iraltserua eta bestia pintxularixa. Ik. pintatzaille, pintxari. (Ibilt 178).
piñu [pinu]. iz. (TE). Pino (Pinus radiata). Piñua etorri barrixa da gure mendixetan; eroritzen diran pagu eta haritxen ordez jarrittako merkati bat. / Han be izango dituk gallegu mordoren batzuk piñu ebaten. (Zirik 23).
Edozein piñu espezie izan leike, baiña "monterrey" edo "insignis" piñua gehixenbat.
piñu baltz. iz. (ETNO). Pino Monterrey (Pinus radiata, Pinus insignis). piñu gazte. iz. (NA). Pino joven. Urteak daukazan piñua, baiña ondiok hazten daguana.
Han dana piñu gaztia dao. piñu puntabera [altzifre]. iz. (ETNO). Ciprés de Lawson (Chamaecyparis lawsoniana). piñu txiki. iz. (NA). Pino pequeño; pino recién plantado. piñu zahar. iz. (NA). Pino maduro, pino crecido. Nahikua hazittako piñua, urte askokua.
Piñu zaharrak, bota leikez harek. piñu-arbola. iz. (TE). Pino (Pinus radiata). "La especie arbórea pino" (TE, 628).
Piñu-arbollia etortzen da zortzi edo hamar bidar azkarrago pagua baiño. Ik. piñu. piñu-egur. iz. (TE). Madera de pino. Piñu-egurra gaur etxegintzarako, gaztaiñia eta haritza baiño merkiago dalako. Ik. piñu-ohol. piñu-kaskara. iz. (ETNO). Piña. Piñu-kaskarak batu bihar doguz sutarako. Ik. piñaburu. piñu-koko. iz. (ETNO). Procesionaria (Thaumetopoea pityocampa). piñu-landara. iz. (NA). Planta de pino, planta pequeña de pino. piñu-orri. iz. (ETNO). Acícula, hoja de pino. Bidian piñu-orrixa dago eta kontuz kotxiakin. piñu-perretxiko (piñariko perretxiko, piñari-perretxiko). iz. (TE). Níscalo; robellón (Lactarius deliciosus). Piñariko perretxikuak, lehenago ez ziran jaten. / Ondo ipinittako izena "piñu-perretxikuak", piñurik ez dagon tokixan ez dogulako sekula piñu-perretxikorik topauko. Beti piñuen magalian. Ik. esne-perretxiko, robelloi. piñu-zuritzeko. iz. (ETNO). Cuchilla para pelar los troncos. Piñuen tronguari azala kentzeko kutxillia.
pioi [peoi]. iz. (TE). Peón, bracero. Ofizio bako bihargiña (ETNO).
Gitxien pagautako biharra, pioiana. / Kortasoneko obran ebillen pioi bat [...]. (Zirik 75).
Ik. ofizioko. piontza [peontza]. iz. (TE). Labor de peón, trabajo de peón. Piontzia, lan gogorra, hala be udako beruetan. piontzan egin / jardun. esap. (TE). Trabajar de peón. Gerria galdu genduanian, makiñatxo bat eskolari jakittun eta dotorek piontzan jardun bihar izan eben! piontzako. iz. (TE). Peón, obrero raso; bracero,-a. "Obrero no calificado" (TE, 629).
Huelgan urtentziagaz gehixen jaso ziranak piontzakuak ziran. pipa. iz. (TE). Pipa. Argaraten pipiana: hartik berori! pipa-zotz. iz. (JSM). Tronco de planta enredadera, tronco de planta trepadora. "Pámpano que crece en forma de espiral entre maleza o en el bosque, de médula muy porosa; en nuestra niñez lo empleábamos para fumar" (JSM, in TE, 777).
pipia joten bizi. esap. (EEE). Vivir tranquilo, vivir sin hacer nada. "Kolpe handirik jo gabe, lasai bizi" (EEE, 48). / "Vivir a sus anchas,
sin pegar golpe".
Gu pipia joten bizi gaittuk. Uezabak guri berak nahi daben beste pagatzen jeskuk, eta gero, geuk be, geuk nahi dogun beste bihar eiñ. (Zirik 32).
pipia piztu. esap. (TE). Encender la pipa. Posporuen aurretik, suharrixagaz piztutzen zan pipia. Ik. ofizioko. pipian pare. esap. (AS). Estupendamente, fenomenal. Primeran.
Pipian pare bizi eta kejau eitten haiz! pipar [piper]. 1 . pipar [piper]. iz. (TE). Pimiento (Capsicum sp.). Berrizko piparren lakorik ez da inguruan. / Surra piparran lazkotxia eukana. (Zirik 75).
/ Esr. Potia pote, nahiz pipar ta nahiz
tomate.
2 . pipar [piper]. izond. (TE). Malhumorado,-a, displicente, desabrido,-a. Piparra baiño zittalaua zeuan maixua egun hartan. / Piparra dago gaur gure uezaba. pipar-bedar gorri. iz. (ETNO). Hierba pejiguera (Polygonum persicaria). pipar-pote. iz. (TE). Lata de pimiento conservado. "Envase de hojalata, procedente de las conservas Trevijano" (TE, 629).
Pipar-potian eukan landara politta jarritta. 
piparra baiño zittalagua izan. esap. ser más agrio que el vinagre. piratzaille. iz. (TE). árbitro. Piratzailliak gure alde pirau eban. Ik. erabaigille. "En competencias deportivas del tiempo escolar" (TE, 318), "En el juego y las competencias" (TE, 629).
pirau, piratze. du ad. (TE). Arbitrar. "En juegos y deportes" (TE, 629).
Ez eban ondo pirau ha tantua, piratzaillia ez zalako zuzena. / Zuzen piratzia da joku honetan bihar doguna. Ik. piratzaille, refere, foball. piripo. iz. (TE). Molleja, buche de ave. Saldan egosittako piripua benetan hamarretako gozua da. / Piripua?, saldia eindakuan beti jaten dot nik. Ik. girapo. |
Babesleak
