eskobau, eskobatze [eskobatu]. eskola. 1 . eskola. iz. (TE). Escuela, centro de enseñanza. Eskolan, gure espirituak, biraldatu biharreko landarak bezela, gauza zahar eta barriz asetutzen dira, jakitturixaz eta zuzentasunaz, maixuan obraz. / --Bera izan zalako eskolako guztieri elgorrixa pegau zetsena. (Zirik 16).
Ik. ikastegi. "Ninguno de los neologiamos con que se pretende sustituir esta vasconización de una voz, que si viene del latín y arranca del griego, tiene la autoridad de siglos de vigencia, ha cobrado sabor comparable al rico sentido cargado de significaciones e historia con que la usamos, siguiendo el ejemplo de nuestros padres" (TE, 347).
2 . eskola. iz. (TE). Instrucción; educación; estudios. Baeban eskolia, eta haundixa, urte asko Salamancan eindakua zan ba. "En Eibar decimos eskolia, lo mismo por la función y por el órgano" (TE, 424).
4 . eskola. iz. (OEH). Escuela (artística, científica). Eskola peripatetikaren barri heldu zan ala ez be eztakigu. (Zirik 43).
eskola-aurre. 1 . eskola-aurre. iz. (TE). Zona delantera de la escuela. Eskola-aurrian eitten genduan txingor-gaiñian, han ziran harri-lando batzuetan. 2 . eskola-aurre. iz. (TE). Tiempo anterior a la clase. "Tiempo que precede a la escuela" (TE, 346).
Eskola-aurrian pelotan eitten genduan eregi ordura arte. eskola-maistra. Maestra de escuela; profesora. eskola-maixu [eskola-maisu]. iz. (TE). Maestro; profesor. "Maestro de escuela" (TE, 346).
Haren aitta eskola-maixua zan gure herrixan. eskolabako [eskolagabeko]. izlag. (TE). Analfabeto,-a; iletrado,-a, inculto,-a. Argixa zan baiña eskolabakua, baserri urrin baten hazittakua zalako. / Bixak ziran eskolabakuak. (Zirik 108).
eskoladun. izond. (TE). Instruído,-a; letrado,-a; culto,-a. Eskoladuna, baiña beti dirutik ariña. Ik. eskolari. eskolari. eskolastika. iz. (TE). Escolástica. Eskolastikia da filosofixa bat, adimenan legien araura munduko gauza guztiak bata bestiagandik argittu gurakua, gizarte guztiak beti benetakotzat euki dittuan egi batzuk hasierako oiñarri dittuala. eskopeta (eskupeta). iz. (NA). Escopeta; fabricación de escopetas. Kazarako su-arma; eskopetagintza.
Karzelatik etorri, gose denpora haundixan, eta liman eitten eban harek eskopetan biharra. / Eskupeteri golpe eitteko astirik barik. (Zirik 86).
/ Eskopeteri sua hartu eraitzeko bihar izaten dabien muelle-realak eitten ziharduan plazentziar batek [...]. (Zirik 69).
eskopetagiñan. ger. (OEH). Fabricando escopetas. Aintziñan, Orbeanian eskupetagiñan eitten ei eben. (Zirik 12). eskopetagin. iz. (OEH). Fabricante de escopetas. Eskupeta-txispagin bi ziran Plaentxian. (Zirik 36).
/ Eskopetagiñak beti izan dittuk zintzuak eta bihargiñak.
eskorta. iz. (AN). Corral o cercado. "Itxituria" (AN). / "Corral o cercado hecho de seto en el campo para conservar castañas" etc. (OEH, VII: 341. or.)
(...) "hiva a dar derecho a la escorta de castaños" (EOYE, 1537, 508. or. (JEL)).
eskot. iz. (TE). Escote, parte que paga cada uno. Zein da bere eskota ordaindu barik geldittu dana? / [...] duan, pozak eta eskota pagaurik gaiñera. (Ibilt 187).
eskotian [eskotean]. adlag. (TE). A escote; pagando cada uno lo suyo. Eskotian dogu gaurko afarixa. eskribau. iz. (TE). Escribano,-a. Eskribauak, zurixan baltz gauzian fede emoteko bere begixegaz ikusi biharra eban. / [...] herri ipuiñak, adarra jotako senarrak eta andra arin txamarrekin batera, eskribau, ministro eta juez, ta batez be fraille gizajuak [...]. (Ibilt 453).
eskribidu (eskribiru), eskribitze [eskribitu]. du ad. (TE). Escribir. Gaur eskribidu detsat karta gogor bat, zuk diñozuna esaten. / Asko kostatzen jako eskribitzia Ameriketan dogun semiari. / Eskribitzeko-makiña moduko batekin. (Zirik 106).
/ Margarita, Nafarruako Erregiñak, oin dala seirehun urte inguru eskribidu eban "Hetmeron" [...] (Ibilt 454).
Ik. zurixan baltz egin, idatzi. eskritura. iz. (TE). Escritura. "Se dice de los documentos de propiedad y contractuales" (TE, 347).
Baserrixan jabetasuneko eskrituria eruatera juan da Bergarara. eskriturak. iz. (TE). Las Sagradas Escrituras. Eskriturak, Testamentu Zaharra eta Barrixa, San Jeronimok, Damaso Aitta Santuan agindua betetzen, zuzendu zittuan arabera. 
esku hutsian [esku hutsean]. adlag. (TE). Con las manos vacías, sin nada. Esku hutsik, ezer barik. / "A manos vacías" (TE, 349).
Esku hutsian ezingo gara agertu haregana, besuetakua dogun aldetik. esku oneko. izlag. (TE). Hábil, diestro,-a, de buena mano. Ez dot ikusi beste bat, haren moduko esku onekua gaixua zaintzeko. 
eskua emon [eskua eman]. 1 . eskua emon [eskua eman]. dio ad. (TE). Dar mano a alguien; apoyar, ayudar. "Aumentar atribuciones" (TE, 348).
Ikaslari, eskua emon zetsan uezaba baiño gehixago izan zeiñ. 2 . eskua emon [eskua eman]. dio ad. (TE). Dar/estrechar la mano; saludar. Ameriketan alkar ikusi genduanian, eskua emon netsan gauza asko ahazturik. eskua hartu. 1 . eskua hartu. du ad. (TE). Tomar autoridad, asumir responsabilidad. "Tomar iniciativa, autoridad y responsabilidades" (TE, 348).
Semiak eskua hartua dau, ez deiñ etxia oso hondatu. 2 . eskua hartu. du ad. (EEE). Apoderarse; apropiarse. "Zentzu peioratiboa ere badu, hartutako erantzukizun hori beste norbaiti kentzetik datorkiolako" (EEE, 32). / "Tomar la mano en sentido de usurpar atribuciones" (TE, 348).
Eskua hartu detsa eta oin bera da uezaba. eskua jaso. esap. (TE). Levantar la mano, amenazar. Amenazu modura.
Bere gurasuari eskua jasotako seme gaiztua da hori. Ik. ikubilla jaso. eskuan. adlag. (OEH). En mi (tu, su, etc) mano. Eskuan eukita etzenduan nahi, lehenago izan alkate. (In Zirik 100).
eskutik. adlag. (OEH). Por obra de, de mano de; por medio de; de la mano. Erruki gabe hillgo ebala bere eskutik. (Ibilt 485).
eskuz. adlag. (TE). A mano. Eskuz jokatzen dira partiduak Eibarko pelotalekuan. eskuz egiña (eskuz egindako). 1 . eskuz egiña (eskuz egindako). izond. (TE). Hecho a mano. Eskuz egindako belarrittako paria erregalatu zestan amak. Ik. eskuzko. Eskuz egindakoa gehixago erabiltzen da eskuz egiña baiño.
2 . eskuz egiña (eskuz egindako). iz. (TE). Manuscrito. Hango liburuteixan eskuz eiñak baziran, oin dala sei edo zortzi gizaldi eindakuak. Hau esanguriau "por antonomasia" ei dauka (TE, 350). / Eskuz egindako gehixago erabiltzen da.
eskuabil. izond. (TE). Hábil, diestro, de buena mano. Esku-abilla hiru edo lau ofiziotan. Ik. eskoladun. eskuaide (eskuaire). iz. (ETNO). Buril manual, de empuje a pulso. Metalian, eskuaidian, trazu garbixak eta bizar bakuak egitteko erabiltzen dan gubilla, bultza egitteko kirten biribilla dabena. Grabauko berbia da. Eskuaideko lana ez dok izaten erreza. Ik. gubil, aireko, atzamardun, ebateko gubil. eskuarrain. iz. (TE). Dolor reumático de la muñeca; calambre de la mano. "Dolor reumático de la muñeca" (TE, 348). Zegozer lotu biharra daukat eskuturrian, eskuarraiña darabitt eta. eskuarte. iz. (TE). Medios materiales, recursos, capital. "Se dice de las disponibilidades para lo cotidiano" (TE, 348). Ez dabe eskuarte haundirik bihar, zintzuak diralako ezkonbarri bixak. eskuarteko. iz. (TE). Capital circulante. "Capital de movimiento" (TE, 348). Traturako, ostiango gauzen gaiñetik, eskuartekua bihar izaten da. Ik. eskuarterako. eskuarterako. iz. (TE). Dinero suelto, dinero líquido, dinero efectivo. Jaixa danetik, eskuarterakua emon biharko destazu. Ik. eskuarteko. |
|
Babesleak
