epetako. izlag. (OEH). Prestado,-a. Barautsak, epaikixak ta gaiñerako erremintta guztiak epetakuak ei zittuen. (Zirik 106).
epetakuak egin. esap. (TE). Dejar sin pagar lo consumido. Ordaindu barik iges egin. / "Se dice de la pillería de no pagar el consumo hecho en la taberna o la posada" (TE, 317).
Epetakuak eitten zaliak, nik dakiran batzuk. Sin. epetan egin. epetalari. izond. (TE). Que no paga lo consumido. Ordaindu barik ibiltzeko zalia. / "Pícaro que practica esta pillería" (TE, 317). Epetan sarri eitten dabenari esaten jako "epetalarixa". epetan. adlag. (TE). A plazos. Epeka, plazoka Epetan erosi eta epetan saldu, tratulari eskasan jiria epetakuak egin. esap. (TE). Dejar sin pagar lo consumido. Ordaindu barik iges egin. / "Se dice de la pillería de no pagar el consumo hecho en la taberna o la posada" (TE, 317).
Epetakuak eitten zaliak, nik dakiran batzuk. Ik. epetan egin. epetan bizi. da ad. (TE). Vivir a crédito, pagando a plazos. Zorretan edo kreditora bizi. / "Vivir de fiado o del cuento" (TE, 317).
Lehengo bihargiñan burubidia, urte guztian epetan bizi. epetan egin. esap. (TE). Dejar sin pagar lo consumido. Ordaindu barik iges egin. / "Escabullirse sin pagar el consumo de la taberna" (TE, 317).
Plaentzian epetan einda datoz, hamen beste bat eitteko asmuan. Ik. epetakuak egin. epetan erosi / saldu. du ad. (TE). Comprar/vender a crédito. "Por extensión se dice de comprar o vender a crédito" (TE, 317).
Epetan erosi eta epetan saldu, tratulari eskasan jiria. epiko. izond. (OEH). Épico,-a. Istoriaren taupadak diran [lan] epikuak alde batera lagata. (Ibilt 453).
epoka. iz. (TE). Época, era; temporada. Auguston epokia izan zan olerkari askon sasoia. / Guk hola ikasi gendun, gazte denporan, berriro aldatzeko, ez gaude epokan. (Zirik 8).
Ik. sasoi. "En Eibar alterna con otro erderismo: sasoia, denotando matices" (TE, 317).
1 . era. 1 . era. iz. (TE). Anverso; derecho, lado principal. "El derecho de las cosas como el tejido" (TE, 325).
Tela honek hamendik dau eria, eta bestetik itxulixa. / Kontuan eukizu ekarri detsuran telia eratik jostia. Anton. itxulikalde. 2 . era. iz. (TE). Oportunidad; ocasión. Eria badozu, esaixozu nundik eta zelan gabizen. Ik. éretara. 3 . era. postp. (TE). A la manera de; al estilo de; al modo de; como; según. Eibarko erara berba eittia Eibarren, ez da mira eittekua. Ik. antzera, arau, modu, tankera. Postposiziñua bera deklinauta erabiltzen da, gehixenetan inesibuan eta adlatibuan: eran, erara.
erara. adlag. (TE). Del derecho. Erara jantzizu soiñekuori, itxulittara daukazu ba jakia. erarako. iz. (TE). Clase; tipo. Zenbat gizon klase (erarako) garan munduan, ez dago konturik. Ik. klase. Honen sinonimua bai, baiña hau oso gitxi erabiltzen da.
eraz. adlag. (TE). A tiempo, oportunamente. "En tiempo oportuno" (TE, 321).
Amaittu detsa eraz, aindutako lana. éretara. adlag. (AN). A veces, a ratos; intermitentemente. Noizian behin.
-Miñin badakazu? -éretara, ez beti.
2 . era. iz. (ETNO). Correa con que se ata el buey al yugo. Buztarrixa idixen burura lotzeko uhalak.
Erak beti narruzkuak izan dira; oin hasi dira batzuk sintetikuak eta soka espezialak erabiltzen, baiña lehen ez zan holan. Lehen narruzko ugalak zittuan erak. Geurian ondiokan be halakotxia dakagu. Ik. burtera, larako, lepo-era. 1 . erabagi, erabagitze [erabaki]. du ad. (TE). Decidir, acordar; resolver, fallar, dirimir. Auzittan edo dudan daguanan gaiñian erabateko asmua hartu edo iritzixa emon. / "Mediar en una cuestión" (TE, 317).
Onan eta txarran artian, errezoiak erabagi bihar dau. / Euren artian erabixen auzixa erabagitzera etorri zan alkate jauna. / Noiz edo noiz erabagitzia bihar dogu norek daben errezoia. / Ez dok erreza izango [euskeriak] zenbat urte daukazen erabagitzia. (Zirik 111).
2 . erabagi [erabaki]. iz. (TE). Decisión, resolución; mandato,sentencia, pronunciamiento. Auzixan edo dudan daguanan gaiñiango erabateko asmua edo iritzixa. Nere erabagixa da ez ogidutzia, errezoirik ez dabenetik. erabagitzaille (erabagizale) [erabakitzaile]. iz. (TE). El/la que decide; arbitro,-a, juez. "Amigable componedor, mediador" (TE, 318). TEk diño hau berbiau eta erabaigille barrixak dirala, juez-en "sinón. neologísticos" (TE, 471).
Gure herrixan zan gizon legietan aittu bat, erabagitzaillia, auzixak luzetu barik. / Lurra gaiztuen bendian badabil, eta erabagitzaillien zeregiña zer, hartarikua ez bada? (PM 21)
Ik. erabaigille, juez, zuzentzaille. Sinonimo danetatik, juez da gehixen erabiltzen dana.
erabaigille [erabakile]. iz. (TE). El/la que decide; árbitro,-a, juez. TEk diño hau berbiau eta erabagizale barrixak dirala, juez-en "sinón. neologísticos" (TE, 471).
Erabaigille izentau eben gizon zuzen bat. Ik. erabagitzaille, juez, piratzaille, pirau, zuzentzaille, refere. Sinonimo danetatik, juez da gehixen erabiltzen dana.
erabat. adlag. (OEH). Del todo, completamente, enteramente; absolutamente. [Euskeria] erabat baztertuta hor dabixak. (Zirik 41).
Ik. dana, guztiz. 1 . erabili (erabilli), erabiltze. 1 . erabili (erabilli), erabiltze. du ad. (TE). Hacer andar, hacer mover(se); mover, menear. Ibili erain, mogidu erain.
Erabillizu umia zibiri-zaurian. / Txakurrak, atara eta erabiltzia bihar dau, geuk leztxe. / Saill aldatsu hau erabiltzia, oso bihartsua. 2 . erabili, erabiltze. du ad. (TE). Usar, emplear, utilizar. Egittekoren baterako balixau, usau (jazteko, biharrerako...).
Soiñeku hau ez darabitt, ez jatalako ondo jausten. / Gauzia erosi eta ez erabiltzia, bapez aiña. / Handik aurrera ez ei eban erabilli panparrerixarik. (Zirik 39).
Jantzixekin, eta ostiango erraminttekin be erabili leike; orokorrian beste edozein izenekin.
eragiketa. iz. (ETNO). Operación, trabajo . Lantze-prozesu batian egitten diran pausuetako bakotxa. Eragiketa onenak goizekuak izaten dittuk. eragin. iz. (OEH). Influencia; impulso; efecto. Guraso euskaltzale batzuen eragiñez sortu zan Eibarko ikastolia 1960. urtian.
/ Nabarmena da gure berbetan erderian eragiña.
/ Kaltegarrixa da osasunandako tabakuan eragiña.
eragozpen. iz. (OEH). Obstáculo, impedimento. Ez batak [gipuzkeriak] eta ez besteak [bizkaieriak], ez dau gaur egunian eragozpenik euskaltzalientzat. (Zirik 6).
Ik. traba. eraille [eraile]. iz. (OEH). Homicida, asesino, -a. Ez da berba arrunta. Ez da, normalian, Eibarren erabiltzxen.
erailtza [erailketa]. iz. (AN). Hilketia.
Hogei bat millatik gora harek eindako erailtzak. (Ibilt, 349).
|
|
Babesleak
