errezibidu, errezibitze [errezibitu]. du ad. (OEH). Recibir; acoger, aceptar. Sekulako ongietorrixakin errezibidu eban. (Zirik 82).
erreziño [errazio]. iz. (TE). Ración. "Ración de pan y vino con que gratificaba el Ayuntamiento a los que acudían a labores de prestación personal" (TE, 336).
Erreziño mardua gaur Burunian emon deskuena. errezki [errazki]. 1 . errezki [errazki]. adlag. (TE). Fácilmente. Errezki topau dot nun bizi zaran. Ik. errez. Normalian errez erabiltzen da.
2 . errezki [errazki]. adlag. (TE). Mejor será que; a ver si le dices. Agindutakua indartzeko: "modo adv. con que se apoya a veces el imperativo" (TE, 336). / "Conminativo: a ver si le dices..." (AN).
Errezki eingo dozu aindu detsutena! / Errezki esango detsazu agindutakua emoteko.
Gaur egunian ez da holan erabiltzen.
errezkizun [errazkizun]. iz. (TE). Facilidad, ventaja. Errezkizun haundixak emoten dittue oiñ, jendia batetik bestera ibilli deiñ. Ik. erreztasun. Ez da gaur egun erabiltzen. errezo (errezu) [errezo]. iz. (TE). Rezo; oración; ruego; plegaria. --Jauna egizuz hor zeure errezuak, zure lagun hau beste legorruna batera eruan deiran. (Ibilt 455).
/ --Pozten nok osasunaaz etorri haizelako. Nik hamaika errezu ein juat hire alde. (Zirik 124).
Ik. erregu, oraziño, otoitz. errezuan [errezoan]. adlag. (OEH). Rezando. Bizi guztia emon eban errezuan, hartarako astirik barik mundu zoruan zoro doiazenen alde.
errezozale (errezuzale). izond. (TE). Devoto,-a. Errezuzalia zanetik, gaixotziakin Urkiolara juan zan. Ik. erreguzale. erreztasun [erraztasun]. iz. (TE). Facilidad, ventaja. Makiñak ekarri daben erreztasunak gauzia merkatu dau. 1 . erreztu, errezte ( erreztutze) [erraztu]. du ad. (TE). Facilitar, hacer más fácil. Makiñekin erreztu dira lehen eiñ ezindako lan asko. / Hortik dator bizimodua erreztia. / Makiñak sartzia da gauzak erreztutzia. 2 . erreztu [erraztu]. izond. (TE). Facilitado,-a, simplificado,-a; básico,-a. Ingles basikua letz, euskera erreztua bihar kenduke. Artikulua hartzerakuan "con acento prosódico en la u [erreztúa]" esaten da (TE, 337).
Erria. gatxiz. (AN). Sobrenombre. "Eibarko erdiaroko gatxizena" (AN).
XV. mendeko Orbeatarren artean agiri da: Pero Lopes de Orbea, Domenja de Orbea... (EOYE, JEL)
errial (erriel) [erreal]. iz. (TE). Real [moneda]; veinticinco céntimos de peseta. Pezeta larena; 25 zentimoko txanpona.
-Zenbat balio dau erroberuak? -Erriala. / Erriela; zuloduna zan oingo bosdurokuan baiño haundixagua bastante. Oingo duruan tamaño ingurukua, erdixan zuluakin, erriela. / Holako alanbrezko eraztun bat. Ta berba eitten laguna ikusten bazan, "tak!", emoten [zetsazun] zuk hari. Ta astian azkenian eukenak, erriela! Erriela txanpon bat zan, txanpon bat zan. Ta zapatu atsaldien ha zeukenak, "tak!", erriela emon biher maistriai! Ez dakit ezpanetako pintturia erosteko edo zetako izengo zeban, baiña astero erriela kobratzen zeban harek!. / Beiratu deixala zulo honetatik!: Paris, [...], danak ikusten dira errial bategaittik. (Zirik 46).
Ik. hirukuartoko, lamaiko, txakur haundi, txakur txiki, xemeiko. errialbiko [erreal biko]. iz. (AS). Moneda de dos reales; cincuenta céntimos de peseta. Ik. hirukuartoko, txakur haundi, txakur txiki, xemeiko. errialeko [errealeko]. iz. (OEH). Moneda de un real. Errial bateko txanpona.
[Azkoiti aldekoren batek] --Aizu: nik errialekua pagatu det ordea, eta ez det hemen ezertxo ere ikusten. (Zirik 46).
hogei errialeko [hogei errealeko]. iz. (TE). Duro; moneda de veinte reales. Hogei errialekua galdu jako etxetik honaxe bitartian. / Hogei errialekuetan hire bururik ezin leikialako kabidu. (Zirik 61).
Ik. ogerleko. errietan. adlag. (OEH). Riñendo, recriminando, regañando. Arpegi hasarriakin hartu eban, eta errietan ekin zetsan esanaz hari: [...]. (Ibilt 479). errietan egin. dio ad. (AS). Reñir, reprender; echar la bronca. Umiak lagunari burla egin eta aittak errietan egin zetsan. errixo [errio]. iz. (TE). Ría; estuario. Itsasadarra. "Itasora iristear dagozen urak, errekak. Itsasotik lehorreruntz dabizen urak" (AN).
Ondarruako errixuan gora, Berriaturaiñok. / Niort ondoko Coullon deitzen dan portuan, [...] jendia igarotzen errixuan alde batetik bestera. (Ibilt 455).
/ [...] itsasotiko errixuak eta itsasorako ibaixak. (Ibilt 380).
erro. iz. (TE). Pezón de ubre. Errapeko titi bakotxa. / "Con referencia al (pezón) de los animales" (TE, 676).
Erruetatik tira eiñaz jatxitzen dira errapiak. Ik. titi-punta. errobera (errubera). iz. (TE). Rueda. "Rueda, como elemento mecánico" (TE, 338).
Behin, erroberia nola patentau jakin guran zan Barrenetxe, artian iñok patentau barik zalako. / Oingo gaztiak burpillari be "erroberia" deitzen jetsek. Ik. burpil, errueda. erroberan egin (erruberan ein, erroberiari erain). esap. Masturbarse [los hombres]. Eskolatik etxerakuan erakusten gontsan alkarri erruberan eitten.
Ik. kanpaia jo. Eibarren erroberan egin esan izan da normalian; kanpaia jo barrixagua da.
Afan batian botatzen genduan esaldi surrealistia: sagar berdiak jan eta erroberan egin.
errobero (errebero) [errebero]. iz. (TE). Leche recién ordeñada. Egosi bako esne epela, jatxi barrixa (ETNO). "Leche recién ordeñada, que era una de las delicias del caserío" (TE, 338).
Xemaikin, Mutiolan emoten eben erroberua arrasaldeko bostetan. / Osasunandako ona zalakuan ume askori emoten zetsen erroberua ni umia nintzala. Pitxargaiñera juan, eta txikitia ordainduta erroberua barrura. Gero, veinte inguruan, txarra zala hasi ziran esaten medikuak, eta prohibidu eiñ eben. / Oritza esne zikiña da, txahala ein barrixana; nahi dabenak eukitzia dauka! nik ez dot nahi! Etorten zian, ni gaztia nitzanian, erreberua eratera kaletik. Erreberua zera da, garbixa eta ederra!. erroibe. iz. (TE). Mastitis. Ganauari errapiak gogortzia kumia egin ostian (ETNO). / "Padecimiento que afecta a los pechos de las mujeres que crían" (TE, 338). Librau eta zortzi egunera, erroibiak hartu eban. / Eta errapietan erroibia: errapia gogortu, ta esnia juan ta miñ errapian, ikuturik be ezin eiñ! Ta hori osatzeko eruten zian hortik... iketza, berua. Iketzetan ipiñi harrixak, ta haren lurruna, berotasuna, errapiak biguntzeko. Gaur egun animalixekin bakarrik erabiltzen da; lehenago baitta andrekin be. |
|
Babesleak
