ezbardindu, ezbardintze [ezberdindu]. du ad. (TE). Desnivelar. Lur-ikara batek ezbardindu dau laua zan tokixa. / Ez zan komeni ezbardintzia, baiña... Anton. bardindu. ezbardintasun [ezberdintasun]. iz. (TE). Desigualdad; diferencia. Gizon arteko ezbardintasunen aurka, Pozdunan Barri Ona. ezbihar [ezbehar]. iz. (TE). Desgracia, infortunio, contratiempo. Zoritxarra, gertaera txarra.
Ezbiharra sortu jako bidian datorrela. Ik. oker, biharreztan. ezbiharreko [ezbeharreko]. izlag. (TE). Indeseable, inoportuno,-a. Ezbiharrekua zan azaltzen zan toki guztietan. Erabillera urrixa.
eze [ezen]. junt. (TE). Que; como que. Sarrittan perpaus konpletibuetan erabiltzen da (TEk holan diño: "Partícula que hace función de la conjunción «que» en oraciones ponderativas" (TE, 366)); baiña ostianguetan be erabili leike: konsekutibuetan esate baterako. Ez, ostera, relatibuetan. Hainbeste bidar esan zetsan eze, ziñuan guzurra siñistera jarri eban. / Haiñ ikusgarrixa agertu zan eze, aingeru bat zala burutandu jatan. / Juan eta esaixozu eze, etorri deilla. / Agertu zan esaten eze, galduta ibilli zala. / Esan zestan eze, ixak-eta berandu etorren eta autua konpondu barik eukanez, bixamonian emongo estala aindutako liburua. / Gizon hori hain da jatorra eze danak maitte dabe. / Lagunak ez bakarrik ondo eritxi zetsan zakarkerixa honi, ez bada eze, baitta laguntzia aindu zetsan aurrera eruateko asmu negargarrixa. (Ibilt 456s).
/ Pentsatzen juat eze, hónek eibartarrok, ifrañuko Patxi bera baiño gorrixauak dirala. (Zirik 110).
/ Hain ardau ona dagok eze, pena emoten jestak saltzia. (Zirik 70).
/ Erregiñak [...] hain zirrikau eban eze, azkenian atara zetsan zaldunorri [...] (Ibilt 458).
Ik. ze. ezebez (ezerbez) [ezer ere ez]. zenbtz. (TE). Nada. "Nada en absoluto" (TE, 367).
-Zer darabizu hainbeste zaratagaz? -Ezerbez! / --Jauntxo itxura gehixago heukan bihargiñana baiño: garbi jantzitta ta ezebez eitten. (Zirik 32).
/ --Baña, zer diñok? --Ez,... ezebez... ezebez... Igarri barik urten jestan da. (Zirik 27).
/ Emakume bat, zeiñen onduan dukesian eta bere inguruko dama guztien edertasuna ezer be ez zala. (Ibilt 481).
Ik. be ez, ezer. ezeindu, ezeintze [ezegin]. du ad. (TE). Deshacer. Gau baten ezeindu eben urte askoko lana. / Gauzak ezeintzia eittia baiño asko errezagua . Ik. desegin. Ez da erabiltzen; honen ordez desegin bai, erabiltzen da.
ezela (be) (ezerla) [ezelan (ere)]. De ninguna manera. Ezezko testuinguruetan erabiltzen da.
Ik. ezertara (be). Gitxi erabiltzen da.
ezer. 1 . ezer. izord. (TE). Nada. Ezezko testuinguruetan: ezebez.
Ezer ez dauka, eta harrokerixaz beteta dabil. / Ez ei zetsan ezerk min gehixago emoten bere anaiakin mediku karreran gastautako diruak baiño. (Zirik 51).
/ Ezerk ez eban han ikararik. (Ibilt 467).
/ Ezer ez da ixillekorik euren artian, (Ibilt 456).
Ik. ezebez. 2 . ezer. izord. Algo, alguna cosa. Galderazko, baldintzazko eta ezezko perpausetan: zeozer, gauzaren bat.
Ezer bihar badozu esan.
/ [Juezak] Gaiñera, asto bati andria deitziak ez badauka ezer txarrik. (Zirik 50).
/ Ta, afaltzeko ezer ba al dozue? (Zirik 118).
/ Ia iñoiz ikusi destazun ezer txarto pentsau eraitzeko gauzarik. (Ibilt 480).
Ik. zeozer, zerbait. ezertarako gauza ez izan. esap. (OEH). No valer para nada; quedarse inválido,-a. Beste ezertarako gauza eztanak egitten ei dau biharra. (Zirik 103).
ezertxo. izord. (OEH). Diminutivo de "ezer". ezertxo be [ezertxo ere]. esap. (OEH). Nada; algo, alguna cosa. Ezezko eta galderazko perpausetan erabiltzen da: ezertxo be (ez).
Axaxa emoteko ezertxo be bihar ez. (Zirik 119)
ezerez. 1 . ezerez. iz. (TE). La nada. Munduan aurretik zan ezereza, gauza guztiak hutsetik ataratakuak diranetik. 2 . ezerez. iz. (TE). Insignificancia, pobreza. "Situación de penuria" (TE, 367). Ezereza, lagun txarra; bat okerreko bidietara okertzekua sarri. 3 . ezerez. izond. (TE). Pobre, necesitado,-a. Dirurik bakua, pobria. / "un sans-le-sou" (TE, 367).
Ha, eraztun eta guzti, ezerez bat. Ik. ezerezdako, pobre. ezerezdako. izlag. (TE). Pobre, necesitado,-a, indigente. Zorionekuak ezerezdakuok, Jaungoikuan erregetasuneko bizitza zuena dalako (Luk. 6. 20). Ik. bihartsu, pobre, ezerez. Gehixenetan pluralian.
ezereztasun. iz. (TE). Pobreza; penuria. Ezereztasunagaz ein zittuan ezteguak, bizi izateko ezer ez eta dana baleu letz (2 Kor., 6. 10). ezergaittik (ezegaittik) [ezergatik]. adlag. (OEH). Por nada del mundo, de ninguna manera . Juramentua ein zetsan Dukiak, aindurik gordeko ebala isilixan ezkutuko izen hori, ezergaittik iñori argittu gabe. (Ibilt 483).
Ezezko testuinguruetan erabiltzen da; gehixenetan be jartzen jako ondoren: ezergaittik be.
ezertan (be). adlag. (TE). En nada. Ezezko testuinguruetan: ezertan be ez. / "No... en nada" (TE, 367).
Juan daneko urte betian ezertan be ez dago. / Gaztia eta osasuneko, eta ezertan be ez dabill. ezertara (be) (ezetara) [ezertara (be)]. adlag. (TE). De ninguna manera, en absoluto. Ezezko testuinguruetan: ez era batera eta ez bestera.
Ezertara ez genduan ekarri ahal izan. / Ezertara be ez genduke galtzen laga bihar gure hizketia. ezertariko (ezetariko). izlag. (OEH). De ninguna clase, ningún(o),-a. Berbaz eta karta baten bittartez [...] jasotzeko erabagi ariñegi hau berari entzun arte, Etxian aurka ezertariko gaizkirik eiñ ez ebanetik. (Ibilt 479).
Ezezko testuinguruetan gehixenetan.
ezetz. 1 . ezetz. adlag. (TE). Que no. Bere bihotzeko emazte gurako neskatilliak, garbi-garbi esan detsa ezetz. / Ezetz!, ez datorrela! Anton. baietz. Normalian ziharkako estiluan erabiltzen da, baiña batzuetan zuzeneko estiluan funziño reiteratibua be badaka, TEk diñuan letz (TE, 368).
2 . ezetz. iz. (TE). Negativa, no. "Forma nominal del adv. de negación ez" (TE, 368).
Ezkongei zala, Antoni ederrak ezetza emon zestan. / Errekaua eittiak eta ezetza hartziak ez najok bildurtzen. (Zirik 126).
/ Gura ez baleu lezko ezetz batzun ondoren, esan zetsan ziraunki: [...]. (Ibilt 478).
Anton. baietz. Ik. ezezko. ezezagun. izond. (TE). Desconocido,-a; anónimo,-a. Ezaguna ez dana, ezagutzen ez dana.
Dirua eiñ aurretik, ezezaguna zan. / Euskal irakurle hasi nahi dabenak, beste holakuak billatu dittu: grafia barrixa, euskalki ezezaguna, ulertzen ez dittuan hitzak, eta abar. (Zirik 6).
/ [Txarri kortako] Hango kidiak, ezezaguna ikusirik, bildurrez, aindu ziran kanporutz eta ezkutauziran basuan. (Ibilt 461).
Anton. ezagun. ezezagutu, ezezagutze ( ezezagututze). du ad. (TE). Hacer como que no se conoce. "Hacer como que no se conoce" (TE, 368).
Hurreratu nintzanian, ezezagutu ein ninduan. / Hainbeste bidar lagundutako emakumiak gaur ezezagututziak miñ emon desta. / Gura neban ezezagutzia eta jaramunik ein barik aldendu, baiña ezin dot izan. Ik. ez ezagutu egin. Modu honetan gitxi erabiltzen da; normalago "ez entzun egin / ez ikusi egin"en moduan: ez ezagutu egin.
|
|
Babesleak
