egoskor [egosgogor]. izond. (NA). Terco,-a; tozudo,-a. Tematixa, temosua. Priztixia, domau ezindakua ero zera danian ba... priztixia emoten dau honek!, zera, domau ezindakua ero egoskorra danian. Ik. burugogor, temoso, treku, egosgogor, tiki-miki. 2 . egostu [egosi]. iz. (TE). Irritación; llaga; escocedura. Hainbeste ibiltzekin, egostuak ein jakoz. egualdi [eguraldi]. iz. (TE). Tiempo metereológico. Gaur atara dau egualdi argixa, aukerakua Arraterako. / Egualdi onak ekin detse, eta erromerixak auzo batian eta bestian. / Juan daneko hillabetian, egualdi eskasa darabill. / Egualdi txarra dogu gaur soloko lanetarako. / Egualdi txakur honegaz ezingo gara jatxi kalera. / Radixuak goixian zortziretan esan dau gaiñera egualdi eskasa datorrela, harrixa ein leikela; baiña ez da egon!, normaldu ein da... parkatu ein detsa... Hodia badakizu zer dan, ezta?, hori baltzori... haretxek parkatu detsa...; bestera be izeten da sarri baiña, parkatu detsa eta... Batak parkatu ezkero bestiak ba, gerrarik be ezin leike etara!. / Egualdi onak eitten dittuan batian. (Zirik 36).
/ Esr. Euzkixa ta eurixa, martiko egualdixa.
Ik. giro, aro. Ze egualdi egitten daben, jakiñeko adjetibuak hartzen dittu albuan: "egualdi argixa: tiempo claro; egualdi ona: buen tiempo; egualdi eskasa: tiempo metereológicamente mediano; egualdi txarra: mal tiempo; egualdi txakurra: tiempo pésimo, malísimo" (TE, 304).
Eguarbitza. l. iz. (TE). Eguarbitza (topónimo de Elgeta). "Cabezo calcáreo en inmediaciones de Eibar" (TE, 305).
eguardi (euardi) [eguerdi]. 1 . eguardi (euardi) [eguerdi]. iz. (TE). Mediodía, hora. Eguardiko lehelengo kanpaia zanetik bedratzigarren drauna amaittu baiño lehen, Galdaramiñotik Portaleraiñok eiñ ei eban behiñ Lopetxuak. / Eguerdirutz hor agertzen da alarguna. (Zirik 28).
eguardi-alde [eguerdi-alde]. iz. (TE). Mediodía, meridión; sur. "Mediodía geográfico" (TE, 305).
Moruak, eguardi-aldeko jendia. eguardi-aurre [eguerdi-aurre]. iz. (TE). Antes del mediodía; tiempo antes del mediodía. Eguardi-aurrian eta bazkalostian... Ik. bazkalaurre. eguen. iz. (TE). Jueves. Eguen arrasaldian ez zan izaten eskolarik. / Eguen arrasaldetan ez genduan eskolarik. Ik. bazkalaurre, ostegun. Eibarko euskeran: eguena eta ez osteguna.
Eguen Santu. iz. ber. (TE). Jueves Santo. Eguen Santu eguna, elixak bisitxatzeko eguna. / Pareja bat, Eguen Santu egun baten Arratera juan zialako oiñez -Pausuetatik Arratera, eta gero bajatuko zian Pausuetatik atzera be-, Eibar guztian murmurau ein zan! Arratera juan zialako! Eguen Santu egun baten.. Eguen Zuri. iz. ber. (TE). Jueves de Carnaval; Jueves Gordo. Eguen Zuri egunian, umiak koko janzten ziran. / Eguen Zuri egunian koko jantzi eitten giñan. Ene...! Erropia, zeozer, erropa diferentia! Ba, orduan ez zan frakarik eruaten ta frakia-edo. Ta gero, arpegixa pinttau ikatzakin! Honen tiok, baten, neri lustria eiñ zestan. Zapateri eitten jakue ba? Ta zeguan euzki bat... Ta jo-ta arpegi guztia erre! Eukiko nittun nik hamar urte-edo... Baiña dotore e! Ha eguna jai hartu, gero arratsaldian jantzi, ta etxerik etxe ibiltzen giñan. Gero dirua emoten zeskuen. Ik. koko-jantzi, koko jantzi, koko-moko jantzi. egun. 2 . egun (eun). iz. (TE). Cumpleaños. Gaur da nere eguna. / Nere eguna da holako hilletan, hainbestegarren egunian. bixarko egunen baten. El día de mañana. Loc.adv. que se usa refiriéndose a un futuro indefinido (TE, 267).
Bixarko egunen baten bihar baldin banozu, badakizu nun naguan.
egun hasarria. Día de ira. Sofonías Profetiak aittatzen daben eguna esanaz: Dies irae...
Ik. Jaungoiko hasarria. egun on. interj. Buenos días. -Egun on danori! -Bai zeuri be, ala Jaungoikua!
egun onak emon [egun onak eman]. esap. (TE). Dar los buenos días; saludar. Zaharreri egun onak emon barik, ez zan juaten lanera. egun-argiz. adlag. (TE). De día, con la luz del día. Egun-argiz ein dabe lapurretan Txomiñenian. Ik. egunaz. egun-pasa. adlag. (NA). A pasar el día. Santa Eufemian egun-pasa ein bihar dou. eguna argittu (egunargittu). du ad. (ETNO). Amanecer. Ik. eguna zabaldu, argittu. eguna zabaldu. du ad. (TE). Amanecer. Goizian laurak baiño lehen zabaldu dau eguna. / Goizian eguna zabaldu ebanian. (Ibilt 462).
Ik. argittu, eguna argittu. egunak dira. esap. (TE). Hace días. Egunak dira hamendik ezkutau zala...
egunak juan eta egunak etorri. (TE). Día va y día viene, pasan los días. Egunak juan eta egunak etorri, ohian nauka hankako miñ arraixo honek.
Ik. orduak juan eta orduak etorri, urtiak juan eta urtiak etorri. egunaz. adlag. (TE). De día. Egunaz zaldun eta gabaz txarri, haundiki askon izatia. Ik. egun-argiz. egunetik egunera. esap. (TE). De día en día. Egunetik egunera edertzen doia nik jarri neban landaria. egunian-egunian. esap. (TE). Día a día, cada día, diariamente. Egunero.
Egunian-egunian nekatuta aurrera atara dot bizimodua. Ik. egunero. eguntxo. iz. (OEH). Dim de "egun". Eguntxuak jaroiaz klinikan operauta. (Zirik 43).
egunabar. iz. (AN). Amanecer. Egunsentia.
[...] lo bertantxe egunabarra arteraiñok.(Ibilt 401).
Ik. egunsenti. egundo. adlag. (TE). Nunca, jamás (negat); alguna vez (no-negat). Sekula (ez), iñoiz (ez).
Hirurogeta urtiak ditturaz eta egundo ez naiz izan hamen gaur arteraiñok. / Hirurogeta hamaika urte jaukadaz da nere bizitzan egundo ez juat bota holako putzik. / Egundo ez naiz izan jokolarixa. (Zirik 102).
Ik. iñoiz, sekula. egunero. adlag. (TE). Todos los días; cada día. Egunero irabazi biharra eguneroko ogixa. / Egunero, astero, hillero, urtero juaten naiz euren etxera. / Egunero batzen zan kuadrilla bat zan. (Zirik 42).
Ik. egunian-egunian. eguneroko. izlag. (OEH). Diario,-a, de cada día. Plaentxiatik Eibarrera eguneroko osteria eitten daben Turkua errekadistiari jazo jakona. (Zirik 31).
egunsari. iz. (TE). Jornal; salario. Egunian egindako lanagittiko jornala.
Egunsarixa edo jornala da, besuak baiño beste ondasunik ez daukan gizonan bizi izateko bidia. Ik. jornal, nekesari, soldata, aloger, bihar-sari. Soldatapeko biharra etorri zanetik jornala da gehixen erabiltzen dan berbia (ETNO). / "Con el advenimiento del salariado, se ha generalizado la palabra jornala" (TE, 306).
|
|
Babesleak
