gorbiztasun. iz. (TE). Reciedumbre, agilidad. Larogei urtekin, gazte askok gura leuke haren gorbiztasuna. gorbiztu, gorbizte (gorbiztutze). 1 . gorbiztu, gorbizte. da ad. (AZ). Infectarse/enrojecerse una herida. Zauri bat zoldu, gaiztotu. Ultzia sartu jakon, gorbiztu eta gorrixak ikusi zittuan. Ik. zoldu, zittaldu.  Azkuek Eibarren jasua izan arren, gaur egunian ez da erabiltzen. 2 . gorbiztu, gorbizte ( gorbiztutze). da ad. (TE). Mejorar, recuperarse. Gure aldietako baiñuetxietan atxekixadunak gorbiztia, gehixago dala esaten dabe mahai onagaitik, uren mesediegaittik baiño. / Gaitxok zorion baten bota zittuanetik, oso gorbiztuta agiri da. / Jai eta jornala, jantegi onak eta itsas haixia, ez zan gatxa gorbiztutzia. gorde, gordetze. 1 . gorde, gordetze. du ad. (TE). Guardar, almacenar; ahorrar. Gaztetan ondo da zahartzarako gordetzia. / Amañak esan desta, bialtzeko naranjak eta platanuak eta pozik gordeko deskuzela euren azalak. (Zirik 113). 2 . gorde, gordetze. da/du ad. (TE). Esconder(se), ocultar(se); cobijar(se), proteger(se). Karzelatik iges ein eta artzain batek gorde dittu. / Kulpadunak, legien igesik, basuetan gorde dira. / Dukian bildurrez gorde biharrian. (Ibilt 486). Ik. ezkutau. 3 . gorde, gordetze. du ad. (OEH). Respetar, cumplir, observar. Andrentzat kanpoko itxurak dira ondo gorde bihar diranak. (Zirik 25). / Eiñdako promesa gordetzera, [...] galtzen eban alkar ikusteko bidia. (Ibilt 482). 4 . gorde, gordetze. da/du ad. (OEH). Mantener(se), conservar(se). Zazpi urtian ixillixan gorde doten bezela barruko su hau. (Ibilt 459s). / Iñaki Lete, nere adiskide eta Juan Jose zanaren semiari eskerrak, bertsu honek gorde izan dira. (Zirik 94n) 5 . gorde, gordetze. da/du ad. (OEH). Proteger(se) de. Hautsetik kopetak (mototsak) gordetzeko. (Ibilt 474). gordelari. izond. (TE). Guardador,-a, guarda, guardián. Zeiñek jarri nau ni zure gordelari? Ik. zaintzaille.  Zaintzaille eta zaindari arruntaguak gordelari baiño. gordezale. izond. (TE). Ahorrador,-a. Gordezaliak diranak eta osasunak lagundu, dirua eitten dabe Ameriketan. gordin. 1 . gordin. izond. (TE). Crudo,-a; verde, inmaduro,-a. Jatekuen gaiñian: egosi edo errebakua. / Egitteko biharren eta materixalen gaiñian: landubakua, berdia. Okela gordiña ez ei da ona egunerorako. / Ibar horretan eitten diharduen lana, gordiña dago ondiokan. 2 . gordin. izond. (TE). Robusto,-a, lozano,-a, vigoroso,-a, fuerte. "Con referencia a personas, bien conservado" (TE, 410). Zure senarra, gizon gordiña dago ondiokan. gordiñik [gordinik]. adlag. (TE). En estado crudo, sin cocinar. Haren izatia (da), haragixa jan biharra, eta gordiñik. gori. 1 . gori. izond. (TE). Candente, calentado al rojo vivo. "Calentado un metal al rojo vivo" (TE, 411). Burdiña gorixa hartzen eban eskuan, Ferran mailluarixak. 2 . gori. adlag. (TE). Al rojo vivo, candente. Ziran garrekin, gori-gori jarri ziran burdiñazko habiak. / Piezia su gori-gorixan ez denpora larregixan euki, karbonua ez deixan galdu. / Piezia suberatzeko, lehelengo gori-gori egin bihar da.  Repetiduta be erabili leike, "gori-gori", oso gorittuta daguanian. gorittu, goritze ( gorittutze) [goritu]. du ad. (TE). Calentar al rojo. Gori jarri arte berotu (ETNO). Burdiña bi galdau bihar badira, zuriraiñok gorittu bihar izaten dira. / Piezak gorittutzia, harrikatzagaz errezago egur ikatzakin baiño. / Materixal harek keixian gorriraiñok goritzia nahikua dau tenple ona hartzeko. / Trokela gorittuta badagok, sartu azkar olixotara. / -Ipiñi dozu ala sutan berotzeko? -Bai, goritzen dihardut. Ik. galtzairutu, iragotu, suberatu, arua emon, galdatu. Gorosta. l. iz. (TE). Gorosta (topónimo). "Caserío en Eibar" (TE, 411); baiña basarrixen izena konpuestua da: Gorosta Abeletxe, Gorosta Azpikua, Gorosta Beña eta Gorosta Gaiñekua. Normalian, ballerako erabiltzen da: Gorosta balle. Gorosta ballekuak, Santa Krutzen euren erromerixia. Ik. balle. korostixa © Jaione Isazelaia Gorostixa © admin gorosti. iz. (TE). Acebo (Ilex aquifolium). "Especie arbórea en vías de desaparición en nuestros montes" (TE, 411). Gorosti makilla billa juan da mendira, mailluka kertenak eitteko. / Gorostixa erabiltzen zuan tximinixako kedarria kentzeko, gogorra dok-eta!.  Toponimixan Gorostiaga, Gorostaeta eta antzerako izenetan dokumentauta dago (gaur, Gorostixa, Gorosta esaten dira) (ETNO). gorputz (korputz). 1 . gorputz (korputz). iz. (TE). Cuerpo de seres vivos. Izaki bizidunen materiazko osagarrixa. / Enborra. Korputza buztiñakin eindakua, arimia Jaungoikuan barrutiko arnasiagaz biztutakua. Ik. soin. 2 . gorputz (korputz). iz. (TE). Materia vs espíritu. "En sentido filosófico: (...) lo opuesto a espíritu" (TE, 501). Gorputza daben gauzak dabe astuntasuna. Ik. arima.  Gorputz da gehixen erabiltzen dan aldaeria. 3 . gorputz (korputz, gorpu) [gorpu]. iz. (TE). Cadáver. Gorputzak, lurperatzerakuan, kare bizixakin jarri zittuen.  Gorputz da gehixen erabiltzen dan aldaeria; gorpu ez dago oso zabaldua baina erabiltzen da, askoz gitxiago izan arren. gorputz hil. iz. (OEH). Cadaver. Etxian sartu zanian, Atxolin zanaren senide elizkoiak eruan eben gorputz hillaren aurrera. (Zirik 12). gorputz-bateko (korputz-bateko). izlag. (NA). Sin forma, sin curvas. Gerri inguruan eta, formarik ez daukan personia, bardiña goittik behera. gorputz-bide. iz. (TE). Camino funerario. "El camino rural por donde se lleva a los muertos al pórtico de la iglesia, para el entierro" (TE, 501). "Gorputz-bidia" eta baitta "elizbidia" esaten jako gorputzak elixataira jatsitzeko izentautako bidiari. Ik. bidetxingor, burdibide, estrata, harbide, txingor, andabide. gorputzaldi (korputzaldi). iz. (NA). Estado del cuerpo. Oingeran gorputzaldi txarra daukat, gorputzaldi makala. gorraize (gorraixe). iz. (TE). Sordera. Zahartzara, gorraizia etorri jata. Ik. gor, gortasun. gorri. 1 . gorri. izond. (TE). Rojo (color), colorado. Zugatz honen loria sua lexkotxe gorrixa da; horregaittik esaten detse "flamboyant". 2 . gorri. izond. (TE). Rojo, de izquierdas; liberal, socialista, comunista. "Política. Rojo, de liberal a comunista" (TE, 412). Bere bizi guztiko gorrixa zuen aitta. / Pentsatzen juat eze, honek eibartarrok infrañuko Patxi bera baiño gorrixauak dirala. (Zirik 110). / Eibarren gorri asko zeuala ta kontuz ibiltzeko. (Zirik 104s). 3 . gorri. izond. (TE). Desnudo,-a, en cueros; pelado,-a. Gorri jaixo nintzan eta gorri itxuliko naiz lurrera. / Aitzgorri, Bustingorri, narrugorri.  Erropa barik ez eze, ezer barik be esan gura dau. Toponimixan, soilla, zuhaitz bakua: Aizkorri, Mendigorria... 4 . gorri. iz. (ETNO). Ganado (de monte) que no sea pinto. Esnetarako ez diran ostiango ganauak. Oiñ esnedunak kendu, eta gorrixak daukaguz. Ik. pinto. gorri-gorri. izond. (OEH). Rojo,-a. Patxiku, bere kolore gorri-gorrixekin. (Zirik 71).  Gorri errepikauta, indarra emon nahi danian: gorri-gorri. gorririk. 1 . gorririk. adlag. (NA). Desnudo,-a; en cueros. Ik. billutzik, narrugorrixan, narrutsik, narrugorririk. 2 . gorririk. adlag. (OEH). Crudamente. Eta bere-bere denporakuak, bere ipuñetan gorririk agertzen diran ohitturak, zuzentzia eskatzen ebela askok. (Ibilt 454). gorrixak ikusi [gorriak ikusi]. esap. (TE). Verlas canutas, pasarlo mal. Egoera larrixan egon. / "Pasarlo muy mal, verse en grandes apuros o dolores físicos o morales" (TE, 412). Ha zan asmu ederra gogortzen zan artian, gorrixak ikusi genduzen hango bihargin guztiok. gorriketan jardun. esap. (ETNO). Labrar la tierra. "Gorriketan dabixaz" esaten da, ba, lurra ariakin-edo labratzen danian, edo bedarra kentzen edo.... Ik. gorrittu. gorriñia © Jaione Isazelaia gorrin [gorrina]. iz. (TE). Sarro, roya (en los cultivos). "Nombre genérico de las enfermedades que atacan los cultivos" (TE, 411). Aurten garixak gorriña dakarre.  Gorriña garixandako eta beste gauza batzuetarako be erabiltzen da: patatia, tomatia, berakatza, eta abar. Egualdi umelegixa egitten dabenian egitten jakue. gorrindu, gorrintze ( gorrindutze). da ad. (TE). Enfermarse las plantas; arroyarse, contraer roya. Gorriñak jo. Mahastixak gorrindu ziran Rioja aldian. / Euri larregixak ekartzen dau lurreko gauzia gorrindutzia. / Artuak be sarri dabe gorrintzia. gorringo. iz. (NA). Yema; yema del huevo. Jaizu gorringua! Ik. arrautza-gorringo. gorriska (gorrixkara) [gorrixka]. izond. (TE). Rojizo; tirando a rojo. Gorrixan antzekoa, gorrirutz joten dabena. Zuriskia baiño hobeto datorkixo gorriskia soiñeku horri.. / Teilla-perretxikuak gaiña gorriskia izaten dau..

gaban gaiñerako gaiztotasun galdetu galtzetorratz gantxerria garbiki garo gastatzaille gautxori gazte geldirik gerriko giputz gizabide gloria goibel goldaketa gorbiztasun gorrittasun gosna grazia gura guztizko