biharbide [beharbide]. iz. (TE). Obligación, deber. Gizonen biharbidia, etxian bihar diran gauzendako irabaztia. bihardan. izond. (TE). Conveniente, necesario, útil. Neurri baten lan eittia, korputzeko eta arimako osasunerako bihardana da. bihargin. 1 . bihargin [behargin]. iz. (TE). Obrero,-a; operario,-a; trabajador,-a; empleado,-a. Antxiña, burdiñoletan biharrian jarduten ebenetako bat. Burdiñoletako langillia. Peru Abarca-ko Maisu Juanek opiziale deitzen detsana. / Ofizio jakin batian jornalian diharduana; batez be industrian (ETNO).
Afraiz gure osabia, Txarridunaneko bihargiña izan zan. / ["Peru Abarca"-n] MJ: -Zenbat opiziale dira eta zer aloger emoten jakue? P.: -Dira lau bihargiñ: ijelia, urtzaille bi eta gatzamaillia. Alogera hainbestekua da.... / Bihargiñak jornal gehixago eskatzen jetsek uezabari. / Ez dittuzue ikusi grabadorien biharrak? ba, gauza fiñeko bihargiñik onenak eurak dittuzue. / Onenetako bihargiña dok hori. / Jauntxo itxura gehixago eukan bihargiñana baiño. (Zirik 32).
Ik. langille, obrero, opiziale. bihargintza. iz. (ETNO). Oficio; tarea; trabajo. Lanbidia; baitta zeregiña edo egittekua be. Atsegiñ eta arreta haundi bategaz jarraituko deutset bihargintza miragarri honei neure begixakaz. Ai gizon gaiso eta errukarrixak!. / Gizona bai pozik ibiltzen dala norberan gustoko bihargintzan!. Ik. zeregin, lanbide, langintza. biharginzale [beharginzale]. izond. (TE). Societario,-a, obrerista; sindicalista. Bihargiñen aldekua.
Biharginzale zintzua izan zan bizi guztian. / Makiña bat halako biharginzale emon izan dittu Eibarko herrixak. biharleku. 1 . biharleku [beharleku]. iz. (TE). Lugar, sitio de trabajo; taller; puesto de trabajo. Biharra egitteko lekua, lantokixa. Biharlekuan, danok izan bihar dogu lagun. biharreko (biharrezko) [beharre(z)ko]. izlag. (TE). Necesario,-a; obligatorio,-a, imprescindible, que ha de, que tiene que. Ogixa, biharrekua; eta baitta liburuak be. / Donostiara eruan dabe gaixua, biharrekua zan ba eregittia.
/ Barrerik eitten ez daben gizonak, zaindu biharrekuak.
/ Biharrezko neurrixan bere bekatua ordaintzeko. (Ibilt 481).
Biharrezkotasuna indartuz bihar-biarre(z)kua be erabili leike.
bihar-biharreko [behar-beharreko]. izlag. (TE). De necesidad, inevitable. Halabiharrekua, erremedixo bakua.
Bihar-biharrekua dogu danok hiltzia. / Bihar-biharrekua denboriak guenik ez eukitzia. Ik. halabihar. Berbiau, gaur egunian behintzat, gitxi erabiltzen da zentzu honetan.
biharreko [beharreko]. izlag. (OEH). Necesario,-a, indispensable. Alde eban [...] urringo beste gela illun batera, bakar agertzeko bere atsekabe astunagaz eta bakarrian amaiñ emoteko bere lertu biharreko illetiari. (Ibilt 487).
biharreratu [beharreratu]. da ad. (OEH). Ir al trabajo. Urtera hori zala ta, Orbeanian hamaika barre ein ei eben egun haretan. Kontramaixua biharreratu zanian, laster juan jakon ipurgarbitzailleren (bellaco, chivato) bat kontuakin. (Zirik 13).
biharrez [beharrez]. adlag. (OEH). Necesariamente, forzosamente. Kanonigotik beherakorik ez ei eben lagatzen Capilla Sixtinara sartzen, eta Azkue zana, penaz ei zan Capilla Sixtina ikusi barik itxuli biharrez. (Zirik 89).
biharreztan. 1 . biharreztan. iz. ( -). Disparate, inconveniencia. Literalki: bihar ez dana.
Kontuz ibili, biharreztanen bat egin barik.
Ik. ezbihar, oker. 2 . biharreztan (biharrezdan). izond. (TE). Perjudicial. Alperra, biharrezdana alde guztietan. Izen moduan be erabili leike.
biharrian [beharrean]. 1 . biharrian [beharrean]. postp. (OEH). En la necesidad de, necesitando; a falta de, por falta de. --Zer dalata baña gizonak iretargira juateko hainbeste amorru? --Nunbaitt leku biharrian izango gaittuk. (Zirik 23).
/ Botikarixua botika biharrian. (Ibilt 472 (tít.)).
bihartsu. 1 . bihartsu [behartsu]. izond. (TE). Necesitado, -a; pobre; indigente. Milla errial emon zittuan auzoko bihartsuendako. Ik. ezerezdako. bihatz (behatz, bihetz) [behatz]. iz. (TE). Dedo del pie. Oiñetako hatza, beheko hatza.
Eskuetakuak, hatzak; oiñetakuak, behatzak. / Bihatza daukat urratuta oiñetako barrixegaz. Ik. bihetzoskol. TEk diñuanez, bere sasoian gehixen erabiltzen zan formia bihatz zan.
bihatz haundi (bihetz-haundi) [behatz handi]. iz. (TE). Dedo gordo del pie. Maillukia jausi eta bihatz haundixa maillatu desta. bihatz txiki [behatz txiki]. iz. (TE). Dedo pequeño del pie. Bihatz txikixa zittalduta daukat ospelakin. bihaztun (biheztun, bireztun, biaztun, biazun) [behazun]. iz. (NA). Bilis, hiel; vesícula biliar. Bihaztuna ertzian eukitzen dau, ez dakitt gibelak eukitzen daben edo bariak. bihetzoskol (bihetzeskol). iz. (NA). Uña de pie. "Atzamarreskolak" ero "atzaskalak"; eta "bihetzeskolak". Hankakuak "bihetzeskolak". Ik. atzamar-oskol, bihatz, oskol. Ez da hainbeste erabiltzen, "hanketako atzazkalak" sarrixago. 
bihorrak. iz. (ETNO). Caballería en general. Zaldi-bihor multzua.
Azken aldixan sarrittan ikusi jittuat bihorrak Arramendi aldian. Ik. bihor, zaldi. Bihor erderazko yegua bada be, kaballuak esateko be erabiltzen da.
bihortzeko. iz. (TE). Bieldo, cargador, horca de dos púas. Bihortzekuagaz, iria pillatzen dihardue etxe onduan. |
|
Babesleak
