bóleta. iz. (ETNO). Juego de bolos. Ik. bola-joko, txirlo, azpijana emon, bolia agindu, bolia bota, burpilla emon, erdikuts, gainjana emon, hankageldixan bota, hirutxirlo, oholuts, birlo, gaiñuts. boleta-joko. iz. (ETNO). Juego de bolos. Ik. bola-joko, bóleta. Beste herri batzuetako bola-jokua Eibarren bóleta-jokua edo bóletia da.
boletan egin / jokatu. du ad. (TE). Jugar a los bolos; apostar a los bolos. Boleta-jokuan egin.
Mezatara jatxi, eta boletan ein barik pare bat ordu ez zan itxulitzen etxera. / Boletan jokatu eban aldian zeroian dirua. Eibarren ez da boluetan egiñ esaten
bolia bota. esap. (ETNO). Enfermedad de las vacas. Behixeri, txahala ein ostian gehixenbat, txuringiak urten eitten detse. Aldapan badare gehixago. Ik. txuringiak urten. Bolibar (Gollibar). l. iz. (TE). Bolibar; Puebla de Bolívar. Gollibarko Zenarruzara eruaten zittuen Eibarko haundikixak, lurra emotera. / Gollibarkua Simon Bolibarren jatorrixa. Bolibarondo. l. iz. (AN). Topónimo. "Leku-izena. Azittaingo parajea, errota ondoan." (AN).
Volibarondo. (EOYE, 1531. urtea, 86. or. (JEL).
bolin. iz. (TE). Molino (sólo en Toponimia). Berbia bera TEn sasoirako be galduta euan Eibarren, eta toponimixan bizi da bakarrik: "sólo subsiste en la toponimia local, Bolingua" (TE, 273); "Hay en Eibar un caserío Bolingua, pero en el léxico sólo ha quedado errotia" (TE, 340). Beste batzuk: Bolin-aldea, Bolin-erreka, Bolingo-estratia, Bolinbekua, Bolingua...
Bolin. gatxiz. (TE). Bolin (apodo). Patxi Boliñ, Bolingokua, auzixetan Lekamendikuagaz, orbel burdi batzun kontura. Bolingua [Bolingoa]. b. iz. (TE). Bolingua (caserío). Bolingua, Guenengua, Tangillangua, Kaskarraingua. bolio [boleo]. iz. (TE). Volea, voleo en el juego de pelota. Pelotari haren albidaderik onena, boliua. bolo-bolo. adlag.-iz. (IL). Cuento, chisme, cotilleo, chismorreo. Zuk diñozuna ez da hain barrixa; danen jakiñeko bolo-bolua da. 
bolo-bolo zabaldu. esap. (JSM). Difundirse por todas partes. Herrixan zabaldu zan bolo-bolo Patxikoren heriotzaren barrixa. (Zirik 28).
boon (bom, boun, boum, pum, pon). onomat. (ETNO). Golpe grande. Golpe haundixana.
Ordu bixak ingurua!, kamioia aberixau jakun!, kamioia behera juateko; kamioian banko zaharretan, esan detsat hori!, banko zaharretan han: jo-ta errebueltia holan boon! hankaz gora eta... / Hori ezin leike egin. Korrea espezial batzuekin edo, hori be,
balixoko leuke posturia, ala ez dakitt, ehun kilo hartu, edo ehun eta
hiru edo ehun eta laukua edo ez dakit zenbat esan dozun eta, boum!
hartu eta...
borondate. 2 . borondate. iz. (TE). Voluntad, facultad, fuerza; deseo, propósito. "Potencia del alma" (TE, 273).
Arimian ahaltasun bat da borondatia, gauzak eitteko edo ez eitteko bidian jartzen gaittuana. borondatia izan [borondatea izan]. esap. (OEH). Querer; tener afecto (a). Neu banintza borondate ona detsun Dama hori, zer esango zenduke zuk? (Ibilt 477).
/ Pobria koittau haundixa, baiña borondatia badetsu.
borondateko. izlag. (TE). Bondadoso,-a, dadivoso,-a, generoso,-a. Gizon borondatekua dogu auzuan, Jaungoikuari eskerrak. borondatia irabazi [borondatea irabazi]. esap. (OEH). Ganar(se) la voluntad (de). Zazpi urte dira jarri nintzala haren borondate ona irabazi guran. (Ibilt 483).
borrero (borreru). iz. (TE). Verdugo. Jaiki zan borreru eiñ bihar ebana. (Ibilt 470).
/ Borrerua baiño gorrotugarrixagua, haren laguntzaillia. bosgarren (bostgarren). zenbtz. (TE). Quinto,-a. Ordinala da.
Bosgarrenan ondoren etorri zan seigarrena. / Bosgarrena, ez heriotzarik eittia. boskotx. iz. (ETNO). Ruda (Ruta graveolans). Ik. erruda. "Las madres frotan los pechos con esta planta para destetar a los niños" (AZ).
bost. 1 . bost. zenbtz. (TE). Cinco. Kardinala da.
Bost atzamar dittugu esku bakotxian. / Maiatzan bosta, Santa Krutz eguna. / Bostak elixako erlojuan. / Badaki horrek bost, ume agertu arren.
Deklinau egin leike, bai mugagabian bai mugatuan. Mugatuan erabiltzen da fetxak esateko, orduak, eta abar.
bost inporta izan. esap. (OEH). Importar un comino, importar un bledo, no importar nada. Bati ezer ardura/inporta ez.
Bost inporta zetsan horregaittik, eta hara beste barik frakak bajatu ta nun ipiñi eban atzia zulo parian. (Zirik 46).
bost-kuarto. iz. (TE). Quince céntimos; cinco cuartos. Ik. hiru-txiki. bostehun (bostegun). zenbtz. (TE). Quinientos. Numero kardinala da. Bostegun gizon hamar millan aurka. |
|
Babesleak
