Eibarko euskara

- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z

kritika. iz. (OEH). Crítica. Gero kritikia be holakua izan zan. (Zirik 85).

kuadrau [kuadratu].

1 . kuadrau [kuadratu]. iz. (OEH). Cuadrado. Lau metro kuadrau. (Zirik 106). / Hogei metro kuadrau inguru ei zeukazen. (Zirik 106). Ik. kuadro.

2 . kuadrau [kuadratu]. izond. (NA). A cuadros. Maltzara erromerixara gehixaotan etortzen ziñan aittakin mendittik alkondara kuadrauakin. Ezautu ziñuzenian be, aitta-semiak alkondara kuadrauekin bixok, motxilak lepuan ziñuzela, korbatia ez!.

kuadrilla. iz. (OEH). Cuadrilla. Egunero batzen zan kuadrilla bat zan. (Zirik 42). / Gallego kuadrilla [bat]. (Zirk 117).

kuadro (kuadru).

1 . kuadro (kuadru). iz. (OEH). Cuadro (de pintura). Kuadru batek negarrez ipiñi ninduan. (Zirik 16).

2 . kuadro. iz. (TE). Cuadro de frontón. "Medida convencional en que se divide lo largo del muro que hace ángulo recto con el frontón" (TE, 504). Zortzi kuadrora errestatzen dau pelotia.

3 . kuadro (kuadrau). iz. (ETNO). Punzón especial de punta cuadrada. Damaskiñauan sonbriatzeko erabiltzen dan puntzoia, puntia oiñarri kuadrauko piramide formakua dabena. Ik. markadore, matiatzeko puntzoi, puntu-biribil, sakabokau, sartzeko puntzoi.

4 . kuadro (kuadru). iz. (OEH). Cuadrado (superficie). Sei metro kuadru inguruko, olezko departamentutxo bat. (Zirik 106). Ik. kuadrau.

kuarta-mantaka. iz. (IL). Al potro[modalidad de juego]. Astoka jokuan modu bat da: katiguan gaiñetik bakotxak lau salto egitten dittu, danak diferentiak. "La primera sin tocar, la segunda culetón, la tercera pospolin, la cuarta manta" (IL, 82-83). Nere belaunaldikuak, astoka jokatzen genduanian, hiru modalidadiotatik edozeiñ hartzen genduan lehelengo, baiña ZATIXA-ko lagun nagusixok esaten deste eurak lehelen hartzen eben astoka jokua "kuarta-mantaka" izenekua izaten zala. Ik. astoka-txitxaka, medioka.

kuartillo. iz. (ETNO). Cuartillo [un cuarto de azumbre o medio litro]. Likiduen neurrixa da. Azunbrian larena. / "medida de líquido, tres cuartos de litro" (ETNO). / Un cuarto de azumbre = 0,504 litros Merixendatan kuartillo erdi ardau egunero eraten dau harek.

kuartillo t'erdi. iz. (ETNO). Tres cuartos de litro (aprox); cuartillo y medio (de azumbre). Likiduen neurrixa da. Gitxi gora behera litruan hiru laren.

kuarto (kuartu). iz. (TE). Cuarto, habitación, aposento; dormitorio. Juan zaittez zeure kuartora eta ez zaittez agertu afaittara. / Kuarturik dotorienera eruan eban. (Zirik 80). Ik. gela.

kuartoi. iz. (ETNO). Vigas que forman la base para construir el suelo. Zoruko oholak josi aurretik, frontalen artian jartzen diran egurrak. Ik. kuartonerixa.

kuartonerixa. iz. (ETNO). Conjunto de vigas que forman la base para construir el suelo. Kuartoi moltzua; baitta kapirixo moltzua be. Ik. kuartoi.

kubikaziño. iz. (NA). Cubicación; cálculo en metros cúbicos. -"Bueno! oin kubikaziñua eitteko kantiñan eingo juat!". Neurrixak hartu ei zittuan, apuntau eta gero kantiñan kubikatzeko. Bertan bazkaldu, eiñ ei ebazen kubikaziñuok, eta gero Zumarrara.

kueba. iz. (TE). Cueva, gruta, caverna. "Erderismo generalizado a pesar de tener vigencia leiza y leza y haber los Lezeta en el término local" (TE, 504). Galdaramiñon be bazan kueba txiki bat. Ik. leza.

kui. iz. (TE). Conejo de Indias; cobaya. "Una variedad de la especie, frecuente en el caserío" (TE, 495). Baserrixan kuixak haztia, laguntasun bat da. Ik. koneju.

kukaratxa. iz. (OEH). Cucaracha (Blatta eta Blattela generuak.). Atzo eruan neban ogixak kukaratxia eukan. (Zirik 63). Ik. laba-txirtxil.

kukil (kokil) [kikil]. adkor. (AN). Acoquinado; acurrucado. Senarran hartariko ondoez baten kukill etxian zan artian, juan zan haren erremedixo billa. (Ibilt 466). / [...] ataixan kukil laguntasun gabe. (Ibilt 449). Ik. kokildu.

kuku.

1 . kuku. iz. (TE). Cuco; cuclillo (Cuculus canorus). Kukuak, txantxagorrixan habixan lagatzen dittu bere arrautzak haren kontura.

2 . kuku. izond. (TE). Bobo,-a, corto,-a de luces; inexperto,-a, poco avisado,-a. Azkarra ez dana, geldua, mozolo samarra. Kukua izan ez balitz, diru asko irabaziko eban.

3 . kuku. izond. (NA). Pequeño,-a. Txikixa. Oingo etxiak kukuak dia lehenguen onduan, e?.

4 . kuku. izond. (NA). Orgulloso,-a, altivo,-a, vanidoso,-a. Harrua. Ondo kuku einda ipiñi da jentia! Harrua ba! enee!. Gitxi erabilia.

kuku egin / jo. esap. (AZ). Darse por vencido, rendirse. Errendidu, leher egin, etsi. Kuku jo dau; ezin dau gehixago.

A. Sarasua (CC-By-SA)

kuku-fraka [kuku-praka]. iz. (TE). Digital (Digitalis purpurea). Oin, kuku-fraka batzuk, txortia osotu deigun.

kuku-negu. iz. (NA). Invierno tardío; primavera invernal. Kukuak kantau ostian neguko moduko egualdi txarra egitten daben aldi edo negua; udaberriko negua. Anboto zuri daok?, kuku-negua dok hau..., kuku-negua gero....

kuku-sagar. iz. (ETNO). Agalla de roble, agallón de roble usado como canica. Haritzari gaixotzen danian urtetzen jakozan haundittu borobillak. Basarri inguruan kaniken ordez erabiltzen ziran jolaserako. Ik. potxoloka, txantxillikot, kanika.

kukulu. iz. (ETNO). Tallo principal. Ik. kapelatu.

kukulumixo egon [kukulumuxu egon]. esap. (TE). Estar acurrucado,-a por el frío, miedo. Kokilduta, kukulduta egon. Orduetan egon da kukulumixo. Ik. kokildu.

kukurruku.

1 . kukurruku. iz. (TE). Canto del gallo;. "Onomatopeya que imita el canto del gallo, para significar lo mismo" (TE, 505). Goizeko lehelengo kukurrukuan jaikitzen zan. / Sarrittan norberak nahi baiño lehen egitten dau oillarrak kukurruku.

2 . kukurruku. iz. (TE). Desafío, reto, provocación. Donostiakuak erabilli daben kukurrukuari, Ondarruakuak oratu detse. / Oillarrak ez eze, zenbait personak be harrokerixian kukurrukua joten daki.

3 . kukurruku. interj. (ETNO). Voz del juego del carro. También se le llamaba así al juego del carro, tomando esta voz de la canción. Ik. burdixan jolas, txutxurrutxu, txutxurrutxuka.

Oskoletik urten baino lehen kukurruku. (ETNO). Gauzak sasoia baiño lehenago egittia. Nagusi izan nahi daben umieri be esaten jakue.

kukurrukua jo. esap. (TE). Desafiar. Desafixua bota. Batak kukurrukua jo dau; bestiak karraskadia.

kukurrusalda. interj. (ETNO). ¡Tiempo!. Harrapatze-jokuetan, jokua etetzeko erabiltzen dan berbia: baten bat jausi egin dalako, zeozer esateko... / Expresión que grita uno de los participantes en un juego de pillar, para parar momentáneamente el juego y comunicar algún incidente. Kukurrusalda! Kukurrusalda! Itxoin-itxoin, Mirenek min hartu dau-eta.

kulape. iz. (TE). Calabazas, desaire, rechazo. Dotedunan billa zanetik, makiñatxo bat kulape hartu eban.

kulape emon. esap. (TE). Dar calabazas a alguien. Amodixo kontuetan edo dantzan ezezkoa emon, kalabaza emon. Halakoren baten ausartu zan errekaua eittera begixa jota eukan neskatilliari, eta kulape emon zetsan.

kuletro [kuleto]. iz. (TE). Oronja (Amanita caesarea). Perretxiko izena da. Ez da jaso bihar kuletru faltsua zintzuan ordez, hiltzekua da ba ha jatera ezkerik. / Hor Gipuzkua aldian "gorringo" esaten jetsek, baiña guk "kuletrua" beti. Oiñ ikusi be ez dok egitten, baiña umetan Ardantzan bertan hartzen genduan. Gozua dok! Gozuen artian gozuena!. / Kuletrua gitxi dagok! Joe...! Hortxe, beste basarri bat dagok hortxe, ta hantxe zelaixak, etxian aurrian ta Eskola Armerixako maixu bat da soziedadekua ta haretxek dakaz erakutsitta , "Hortxe urtetzen juek", ta basarrittarrari aittatu bez, bestela akabo! Jo...! Aittatu bez! Ber-bertan, bere terrenua holaxe ta eurak igarri ez! Txartzat! Txartzat! Ezautu ez!. / Negrillia gitxiago dago. Ta kuletrua ez detsut esaten! Kuletrua? Permisua eskatu bihar jako hartzeko. / Jentiak urdiñak, urritxak, kuletruak [...] kendu ezkero, beste guztiak benenosotzat jaukaz. (Zirik 62).

kuletro faltso. iz. (ETNO). Matamoscas (Amanita muscaria). Perretxiko izena da. Kontuz ibili bihar da honekin, batzuetan "kuletruan" trazia dakalako, eta "kuletrua" ona dan moduan, hau txarra. Ik. kuletro.

Aurkibidea

Babesleak

Saioaren hasiera