Eibarko euskara

- a b d e f g h i j k l m n o p r s t u x z

kerizatu, kerizatze [gerizatu]. da/du ad. (OEH). Ensombrecer(se), oscurecer(se). Zuk detsazun maittetasun garbi eta zintzua [...] ezta auzuetako Prinzipe jasuenak be ezingo leukiala kerizatu. (Ibilt 477).

kerizpe.

1 . kerizpe (keizpe) [gerizpe]. iz. (TE). Sombra. "Lugar sombreado" (TE, 488). Egotxiako paguak, kerizpe ederra eitten eban bere jiran. Ik. itzalpe. Eibarren kerizpe erabiltzen da normalian, itzalpe ezaguna izan arren.

2 . kerizpe [gerizpe]. iz. (TE). Cárcel; calabozo. Kerizpian euki eben, beste milla askokin, urte luzeruetan. Ik. illunpe, espetxe.

kerizpian sartu [gerizpean sartu]. esap. (TE). Encarcelar, apresar. Kartzelan sartu. Egixak esaten zittualako, kerizpian sartu eben. Ik. katigutu, morroillopian sartu.

kerru (kerro). iz. (TE). Punta en cono. "Konua daben puntia, esate baterako txirikillana" (ETNO). Kerruan jota salto erain txirikillari, makilliagaz ondo hartu eta urriñera eruateko.

kerten. Ik. luma-kerten.

1 . kerten (kirten) [kirten]. iz. (TE). Mango, agarradero, asa; manivela . Gorosti billa noia mailluka kertena eitteko. / Mailluka kertenak, egurrezkuak. / Egurrezko kirtena izaten dok onena maillukiandako. / Bere txapela, krten bat ipiñi ezkero, guardasoltzat erabilli ei zeikian. (Zirik 60). / Kirten bati eraiñaz santuak pasatzen. (Zirik 46). Ik. lima-kerten, agoikerten.

2 . kerten (kirten) [kirten]. iz. (TE). Tallo de cualquier planta o flor. Haiñ haundixa zan gosia, aza-kertenak be preziua eitten eben. / Keixa alieri kertena kentzia.... / Aurten piparrak kerten motzak dagoz. / Hórrek dira porru kertenak!, edarrak!. Ik. aza-kerten, trukutz, txorten. Porruen zati zurixari be kertena esaten jako.

3 . kerten (kirten) [kirten]. iz. (ETNO). Tallo, palo que crece al desarrollarse algunas verduras: lechugas, berzas. Letxugak igotzera doiaz, hazira doiaz, hasi jakue kertena gorutz. Ik. zil, makilla, txisten. Kertena egitten jakue letxugei eta azei, esate baterako.

4 . kerten (kirten) [kirten]. izond. (TE). Bruto,-a, torpe; estúpido,-a, majadero,-a, tonto,-a, inculto,-a . Kerten galanta zan, baiña dirua eiñ eban eta 'bedori' esaten zetsen herrixan. Ik. aza-kerten.

kertenkerixa (kirtenkerixa) [kirtenkeria]. iz. (TE). Burrada, estupidez, necedad, majadería. Nik ikusi doran kertenkerixarik haundiña...

kesokemao (kesokemau). iz. (TE). Flan. Gaur domekia danetik, postrian kesokemaua jango dogu.

ketsu. izond. (TE). Humeante, humoso,-a, que da mucho humo. Ke asko darixona. Egurra, hezia bada, ketsua.

ketu, ketze ( ketutze). da/du ad. (TE). Ahumar, curar. Txarrikixak ketu biharra izaten dau hobeto irauntzeko. / Han ikasi eben arraiña ketutzia, iraun eraitzeko. Ik. ketan sikatu, kedarratu.

kezka. iz. (TE). preocupación, desasosiego, inquietud, angustia; remordimiento; temor, recelo. Arduria eragitten daben burutaziñua edo arazua. Iñon soiñekuak kezkia emoten dau, baiña han ez zan holako bildurrik. / [Lagun bi] Bata arte zalia eta bestia [...] holako gauzen kezkarik bakua. (Zirik 16). Ik. har.

kezkia euki. du ad. (TE). Tener preocupación, inquietud; sentir escrúpulo. Kezkia daukat zuk esaten destazuna eitteko.

kezkia hartu [kezka hartu]. du ad. (TE). Preocuparse, inquietarse; entrar en escrúpulos. Oillarra jan eta gero, kezkia hartu eben pekatu ez ete zan burduntzixa jatia.

kezkia sartu. dio ad. (TE). Meter inquietud; inducir a escrúpulo. Kezkia sartu detsa, sorgin kontuegaz.

kezkabako [kezka gabeko]. izlag. (TE). Inescrupuloso,-a, desaprensivo,-a. Gizon kezkabakua, beti erozertarako prest zana.

kezkati. izond. (JSM). Inquieto,-a, intranquilo,-a, preocupado,-a. Errez kezkatzen dana. Kezkatzeko joeria daukana. Ik. kezkatsu.

kezkatsu. izond. (TE). Escrupuloso,-a, cuidadoso,-a, minucioso,-a; inquieto,-a, preocupado,-a. Kezkaz betia. Gizon oso kezkatsua bere gauza guztietan. Ik. kezkati.

kezkatu. da/du ad. (OEH). Inquietar(se), preocupar(se). Kezkatu zan da urten zan bere billa. (Zirik 76).

ki. iz. (ETNO). Cartílago; parte dura de la carne. Ik. kirri-kirri. JMEk Bergaran antzerako berba bat jaso dau, antzerako esanguriakin: "giri(xa): Jateko haragiak izan ohi dituen zain eta gizenak". Larrañagak antzera: "Haragiaren koipea" eta Izagirrek "Gizi, gixi: fibra".

kibistin [begizta, txibista]. iz. (NA). Lazo, lazada. Korapilluak klase askotakuak izaten dia: bat izeten da alderdi bixetan sartzen dana; beste batzuetan, bueltan hartu eta barrutik pasautakua. Horri, barrutik pasautakuari "kibistiña" esan ohi jako, eta bestiari "korapillua". Ik. korapizta, kiribista, korapin.

kide. iz. (OEH). Compañero,-a; miembro; sujeto. Heldu zan narraska txarri-kortaraiñok. Hango kidiak, ezezaguna ikusirik, [...] ezkutau ziran. (Ibilt 461). / Zoritxarra ekartzen dabe ba kide hórrek etxietara. (Ibilt 464 (ref. a los frailes)).

kideko.

1 . kideko. iz. / izond. (OEH). Semejante, equivalente. Eibarren erabiltzen dan aspamentu, "aspera"
edo "asperen"-en kidekoa da. (Zirik 83n). / [Botikarixuak] kidekuori [ref. a otro boticario] hasarre eiñaz berak hartu gura ez zittuan botikak iñori aintziagaittik. (Ibilt 473). / Aiñdu eban eruan zeixuen [...] ogeko zapi danak barrixak, senarrak gura izaten zittuan kidekuak. (Ibilt 466). Ik. haspera.

2 . kideko. izlag. (OEH). De la misma edad. Adin berekua. Ik. ideko. Eibarren ideko arruntagua.

kidetasun. iz. (OEH). Camaradería; semejanza, afinidad, correspondencia. Hain zan lagun bixen artian kidetasun estua, emaztia izan ezik, beste dana alkarrentzat ebela. (Ibilt 456).

kii. iz. (NA). Respiración ahogada; resuello. Amamak esaten eban kiixa etortzen jakola..

kiki (kuku). interj. (ETNO). Voz en el juego del escondite con niños muy pequeños. Umien berbetan erabiltzen da: ezkutatze jokuan, ume txikixekin. Anetxo, kiki, kiki, nun dago?.

kiki egin (kuku). du ad. (TE). Jugar al escondite (en lenguaje infantil). Umien berbetan erabiltzen da: ezkutatze jokua, ume txikixekin. Ezkutau. Alkarri kiki eitten dabiz jolasetan. / Anetxo, kiki, kiki, nun dago?. (Ibilt 148).

Aurkibidea

Babesleak

Saioaren hasiera