atzerakada. iz. (TE). Retroceso; empeoramiento. Indarra nausi dabillenetik, atzerakada haundixa ein dau munduak. atzeratu, atzeratze. 1 . atzeratu, atzeratze. du ad. (TE). Retrasar. Geruago eitteko laga.
Jolasetarako izentautako eguna atzeratzia gura eban. / Eta "teknikuak" erantzun zetsan: --Ez estutu andra! Etorriko da bere senera [erlojua]. Atzeratutakuak partzen dihardu ta. (Zirik 67).
Anton. aurreratu. 2 . atzeratu, atzeratze. da ad. (TE). Retrasarse. Bihar baiño denpora gehixago pasau; berandutu. Atzeratu naiz ein bihar ditturan lanetan. 3 . atzeratu, atzeratze. da/du ad. (JME). Retroceder, ir hacia atrás; hacer retroceder, retraer, disuadir. Atzera egin edo erain. Hamar pauso atzeratu da. / Egualdi txarrak jende asko atzeratu dau. Ik. atzera erain, atzera egin. atzerri. iz. (TE). Extranjero [país o pueblo]. Atzerrixan (erbestian) bizimodu barrixa gertau biharra izan genduan. Ik. erbeste. TEn sasoian erbeste berbia gehixago erabiltzen zan bere pareko atzerri baiño.
atzeruzka. adlag. (TE). Hacia atrás, retrocediendo. Atzeruzka etorren trena itxuli zanian. / Eta hau esanaz, luze jausi zan atzeruzka. (Ibilt 487).
/ Sartutziaz bat honen kerizian zaiñ gelan andrakume zorua, aindu zan hau frailliangana besarkatu gurarik, baña honek atzeruzka igesik esaten eban orruaz: Tentaziñua! Tentaziñua! (Ibilt 464).
Ik. atzeraka. atzesku. 1 . atzesku. iz. (TE). Baile del que hace de rival en la danza del aurresku. Aurreskua beziñ ederto eitten dau atzeskua. 2 . atzesku. iz. (ETNO). última mano de la cuerda de "dantzaris" de la "esku-dantza". Aurresku, esku-dantza edo sokadantzako azkenengo dantzarixa.
Nere aitxa eta osaba izaten zian aurresku eta atzeskua. Ik. atzeskulari. atzeskulari. iz. (ETNO). Última mano de la cuerda de "dantzaris" de la "esku-dantza". Aurresku, esku-dantza edo sokadantzako atzenengo dantzarixa.
Ik. atzesku. auji (euji, ouji). iz. (TE). Grito de júbilo. Soluan behera, aujixak eiñaz lau aldietara.... / "Eujixa" esaten jako: "ííí-ji-ji-ji-ji-jííííííiiiiiiii!". Oiñ ez da entzuten baiña lehen bai, buenoo!. / Oujixegaz hartu eben herrixan.
Ik. lekaixo, ujuju, zantzo, irrintzi. Normalian pluralian erabiltzen da.
aukera. iz. (TE). Oportunidad, ocasión, coyuntura. Ikasteko aukeria euki dau Salamancan. aukerako. izlag. (TE). Adecuado,-a; apropiado,-a; idóneo,-a. Aukerakua hartu daben senarra, eta ondo konpontzen dira. / Aukerako egualdixa dago garixak heltzeko. aukeratu, aukeratze. 1 . aukeratu, aukeratze. du ad. (TE). Elegir, escoger. Gauza batzuen artian bat edo batzuk hartu.
Onenak aukeratu zittuan beretzat. Ik. apartau, hautatu. 2 . aukeratu, aukeratze ( aukeratutze). du ad. (TE). Propiciar; acondicionar. Bidia emon, lagundu, erreztu; egokittu.
Aukeratu detse mutilzaharrari ezkontza on bat. / Kosta jata saill hau aukeratutzia solo bihurtzeko. / Egun askoko jarduna izan da, gurasuak semiari Ameriketara juaten laga deixuen aukeratzia. / Zelako lapiko, halako tapa. Bai aukeratu be plaentxiatarreri eurendako moduko abadia. (Zirik 43).
aulki (aurki). Ik. jarleku, silla. aupa. aupas [aupats]. iz. (TE). Eructo; regüeldo. Ogi beru honek, aupasak eraitzen destaz. Ik. korroskada. aupatu, aupatze ( aupatutze). du ad. (TE). Levantar; alabar, ensalzar. Ezin laike esan noraiñok aupatu eban sermoilari harek Bartolo guria. / Larregi aupatutzia, goragotik jausteko arriskua. / Gaurko papelen zeregiña, aintzen dagona aupatzia. Ik. jaso, goratu. 1 . aurka. postp. (TE). Contra. Mundu erdixa bizi da azpijanian beste erdixan aurka. / Esateko asko darabiz zure aurka.. / Gure amak "aurka" esaten eban, "kontra" ez: "nere aurka zare!" ero.... / Esan zetsan bazala hauts bat, bai saldatan edo bai haragi erriakin nahaste hartu eraiñ ezkero senar ahaztukorrari, sekulako ongarri izango jakola gaitz haren aurka. (Ibilt 472).
Ik. kontra. "Es raro en Eibar" (TE, 498). TEn loibiak (1911. urtian jaixotako VOk) diño berak gaztetan sarri entzuten ebala hori
berbiori, bere aman sasoikuak baebillela; euren gizaldixak, ostera, ez
eben erabiltzen, kontra baiño.
|
|
Babesleak
