adari motz. iz. (ETNO). Carnero sin cuernos. Adarrik ez daukan adarixa. Ik. adarkera, adarmakur, adartente, burukera. adari-jabe. iz. (TE). Dueño,-a de carnero de pelea. Jokuak ekitzerakuan adari-jabiak ezkutau biharra izaten dabe, kontrarixo bixak bakarrik agertu deittian plazan. adari-joko (ari-joko, ari-joku). iz. (TE). Pelea de carneros. "Apostar a carneros los respectivos dueños y parciales." (TE, 106), "Pelea de carneros, en que median apuestas" (TE, 155).
Sarrixago esaten dogu "ari-jokua". / Narru bat, Arrate ballian, makiñatxo bat ari-joku irabazi eta galdutako baserrittarra! Ik. adari-topeka. Sasoi baten ari-joko gehixago erabiltzen zan adari-joko baiño, TEk diñuan lez.
adari-mutil (arari-mutil). iz. (NA). Preparador de carneros para peleas ; aficionado a las peleas de carneros . Eujenio Arikitxa be arari-mutilla zuan, eta Eltzartzako Paulo be bai, eta Narru eta... Erdiko eta!. adari-topeka (ari-topeka). iz. (TE). Pelea de carneros. "Pelea de carneros, de que se hace espectáculo público y ocasión de apuestas" (TE, 106). Adari-topekia, gauza gogorra ikusteko. / Bihotz gogorra bihar da ari-topekia jolastzat hartzeko. Ik. adari-joko. adarittu, adaritze. du ad. (ETNO). Cubrir el carnero a la oveja. Ik. iskotu, kastigau, ume eske egon, apotu, iskua bota, beteta egon. adarjotzaille. izond. (IL). Bromista, burlón,-ona. Hori da adar-jotzaillia hori!, ezin leikixo ezer siñistu. / Kondia zan kontulari, alaiki, adarjotzallia. (Ibilt, 468).
/ Oin, gehixenentzako, [Pernando Plaentxiatarra] bihotz oneko adarjotzaille bat besterik ez da; iñori gaitzik eingo ez detsan zirikalari bat. (Zirik 53).
/ Galdo-txiki ziri-sartze kontuan atzian gelditzekua ez bazan be beti izaten zittuan bere inguruan beste adar-jotzaille batzuek pe axaxa emoten. (Zirik 90).
/ Orduan, gaitzizena ontzat hartzen ez eben guztieri adarjotze gehixago eitxen ei zetsen. Izan be, adarjotzalliak, adarra jotzekuak bihar dittu, eta hónek minberatzen diranak izaten dira, ta ez jamonik eitxen ez dabienak. (Zirik 91).
adarjotze (adarjote) [adarjotze]. (JSM). Broma, tomadura de pelo; burla, mofa. Bañan Txirritak beti billatzen eban berari adar-jotze alde ipintzen zetsezen larritasunetatik urtetzeko bidia. (Zirik 58).
adarka. adarka egin. esap. (TE). Cornear, derrotar; hacer ademán de cornear. Ganauak buruaz joteko keiñua egin.
Behi zuri honek adarka eitten dau. Ik. burtxeloka egin, jotera egin. adarka jardun. du ad. (ETNO). Cornear las esquinas de los prados, escarbar con los cuernos en un muñón de tierra. Ik. iñuska egin, mugia aztartu. adarkada (adarkara). iz. (TE). Cornada. Behin baten, mendi-bidez irakorten nindoiala itxura bako behi batek adarkadia jaurti zestan. adarkari. izond. (TE). Corneador,-a, que cornea; topador,-a. Jotera egitten daben animalixia (behixa, iskua, adarixa...). Lasturko zezenak, adarkarixak. adarkera. iz. (ETNO). Aspecto o estilo de la cornamenta. Idixak apartatzeko begiratu bihar jako burukeria, adarkeria, hankak be bai... Dana bihar dau idixak ona izateko!. Ik. burukera. adarmakur. izond. (ETNO). Cornigacho,-a. Adarrak behera begira daukazen animalixia (behixa, iskua, adarixa). Anton. adartente. Ik. adari motz, adarkera, burukera. adarme. zenbtz. (TE). Adarme; pizca. "Cantidad insignificante de algo material o inmaterial" (MM II, 52). Zure hasarriak, adarme bat ez detsa ardura. Gaur egunian ez da erabiltzen. adarreko. iz. (TE). Medida mínima de capacidad. Adarreko bat patxar Erremona Martantzat, ondoezik dogu ba ohian. adarrezko. izlag. (TE). Córneo,-a, de material de cuerno. Ehitzari harek zeroian polbora-ontzixa, adarrezkua. adartente. izond. (ETNO). Cornitieso,-a. Adarrak gora begira daukazen animalixia (behixa, iskua, adarixa). Anton. adarmakur. adartsu. izond. (TE). Ramoso,-a. Haritxa, zugatz oso adartsua. Honek beste berbetarako be balio dau: "adurtsu, afantsu, ahaltsu, ajetsu, alpertsu, amoriotsu, amorrotsu, apurtsu, arantzatsu, arbolatsu, arduratsu, " eta abar luzia. adimen. iz. (TE). Entendimiento, inteligencia. Adimena da gauzen errezoia aitzeko ahaltasuna. / Nabarmena, adimena, ikusmena, oroimena... Ik. aittumen. adin. iz. (TE). Edad. Ik. sasoi, edade, urtiak arren. "Esta voz se ha perdido en Eibar, y al no querer incurrir en erderismo, se le suple con una perífrasis. Zenbat urte oiñ arek? Zenbat urte dittuzu? Ze denbora zaldi onek? Ze sasoitakua gaur ill dana?" (TE, 107).
|
|
Babesleak
